ระบบข้อต่อ

 

ร่างกายมีการเคลื่อนไหวได้โดยกระดูก ๒ ชิ้น หรือมากกว่าที่อยู่ใกล้กันมาต่อกันด้วยเยื่อพังผืด เรียกว่า ข้อหรือข้อต่อส่วนของกระดูกที่ถูไถกันเรียกว่าด้านข้อต่อ

 

ข้อต่าง ๆ ในร่างกายแตกต่างกันทั้งรูปร่างลักษณะและหน้าที่รูปร่างของด้านข้อต่อและลักษณะการเรียงตัวของเอ็นซึ่งยึดระหว่างกระดูกทีข้อต่อเป็นเครื่องบ่งชี้ถึงปริมาณการเคลื่อนไหวที่ข้อนั้นได้บางข้อต่อ เช่น กระดูกส่วนบนของกะโหลกศีรษะมาต่อประสานกันแน่นด้วยเยื่อพังผืดจนไม่มีการเคลื่อนไหวเลยก็ได้

ความแตกต่างกันในรูปร่างและหน้าที่ของข้อต่อต่าง ๆ ในร่างกายทำให้แยกชนิดและประเภทของข้อต่อได้ ดังนี้ 

๑. ข้อต่อเอ็น (fibrous joint) ประกอบด้วยกระดูก ๒ ชิ้น ยึดกันด้วยเอ็นพังผืดขาว เช่น กระดูกกะโหลกศีรษะส่วนบนยึดกันด้วยเอ็นพังพืดขาวสั้น ๆ ข้อต่อพวกนี้ไม่มีการเคลื่อนไหวเลยบางข้อต่อกระดูกยึดกันด้วยเอ็นพังผืดขาวค่อนข้างยาวข้อต่อพวกนี้มีการเคลื่อนไหวได้เล็กน้อย 

๒. ข้อต่อกระดูกอ่อน (cartilaginous joint) ประกอบด้วยกระดูกสองชิ้นต่อกันด้วยกระดูกอ่อน มี ๒ ประเภท 

๒.๑ ซินคอนโดรซิส (synchondrosis) เป็นกระดูก ๒ ชิ้นยึดกันไว้ด้วยกระดูกอ่อนไฮอะลีน เช่น กระดูกซี่โครงซี่ที่ ๑ ยึดติดกับกระดูกอกด้วยกระดูกอ่อนซี่โครงซี่ที่ ๑

๒.๒ ซิมไฟซิส (symphysis) เป็นกระดูก ๒ ชิ้น ยึดกันไว้ด้วยกระดูกอ่อนพังผืดปรากฏในแนวกลางตัว เช่น หมอนกระดูกสันหลังเป็นกระดูกอ่อนพังผืดยึดระหว่างกระดูกสันหลังที่ชิดกันข้อต่อหัวหน่าวก็มีกระดูกอ่อนพังผืดยึดระหว่างกระดูกหัวหน่าว

๓. ข้อต่อซินโนเวียล (synovial joint) เป็นข้อต่อที่เจริญดีที่สุดด้านข้อต่อของกระดูกคลุมด้วยกระดูกอ่อนไฮอะลีน
หรือกระดูกอ่อนพังผืดเพื่อให้เคลื่อนไหวได้คล่อง มีเอ็นรอบข้อซึ่งชั้นนอกเป็นเยื่อพังผืดสีขาวและชั้นในเป็นเยื่อบุซินโนเวียลซึ่งเป็นที่สร้างน้ำไขข้อข้อต่อพวกนี้มีโพรงซึ่งอาจแบ่งออกเป็นประเภทใหญ่ เช่น

ข้อต่อที่เคลื่อนไหวได้แนวทางเดียวแบบบานพับ เช่น ข้อศอก ข้อเท้า ข้อระหว่างกระดูกนิ้วมือและข้อระหว่างกระดูกนิ้วเท้า

ข้อต่อที่เคลื่อนไหวได้สองแนวทาง เช่น ข้อมือ ข้อระหว่างกระดูกฝ่ามือกับกระดูกนิ้วมืออันแรกข้อระหว่าง
กระดูกฝ่าเท้ากับกระดูกนิ้วเท้าอันแรก

ข้อต่อที่เคลื่อนไหวได้หลายแนวทาง เช่น ข้อไหล่ ข้อตะโพกข้อระหว่างกระดูกข้อมือกับกระดูกฝ่ามืออันที่ ๑