ขึ้นชื่อว่าการออกกำลัง และการเล่นกีฬา ย่อมเป็นกิจกรรมที่ต้องใช้แรง มีการเคลื่อนไหวที่รุนแรง และรวดเร็ว นอกจากเราจะมีความรู้ความเข้าใจในทักษะของกีฬาแล้ว “ผู้เล่นกีฬา” ก็ควรมีความรู้ในเรื่องความเสี่ยงต่าง ๆ ของการเล่นกีฬา ที่จะนำมาซึ่งอาการบาดเจ็บ และวิธีป้องกันการบาดเจ็บเหล่านั้นด้วย
 

การบาดเจ็บจากการเล่นกีฬา เป็นการบาดเจ็บที่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกส่วนของร่างกาย ซึ่งเกิดจากหลายสาเหตุ ขึ้นอยู่กับประเภทของกีฬา ด้านความรุนแรงก็ขึ้นอยู่กับประเภทของกีฬาเหล่านั้น แต่หลักการใหญ่ ๆ จะเกิดมาจาก 2 สาเหตุหลัก คือ

การใช้มากเกิน (overuse injury) เนื่องจากในการเล่นกีฬาแต่ละประเภท จะมีการใช้โครงสร้างกล้ามเนื้อที่ใช้แตกต่างกัน การบาดเจ็บจึงขึ้นอยู่กับประเภทของกีฬาแต่ละชนิด ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการบาดเจ็บที่ขา เพราะกีฬาส่วนใหญ่ จำเป็นต้อง เดิน ยืน วิ่ง เป็นหลัก

การบาดเจ็บที่เกิดจากแรงปะทะ ทำให้เกิดการแตก ฉีก หัก ซึ่งกีฬาแต่ละประเภทก็จะมีความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บที่ต่างกันขึ้นอยู่กับแรงปะทะ แต่กีฬาที่มีความเสี่ยงมากที่สุด คือ “กีฬาที่มีการต่อสู้” (Martial Art) อาทิ มวย คาราเต้ ยูโด ซึ่งเป็นกีฬาที่มีการบาดเจ็บมากที่สุด แต่ในปัจจุบันมีการพัฒนาเพื่อป้องกันการบาดเจ็บให้กับผู้เล่นมากยิ่งขึ้น ยกตัวอย่างเช่น กีฬามวย ที่มีอุปกรณ์ที่ป้องกันการบาดเจ็บมากขึ้น มีการปรับขนาดนวม และกติกาการเล่น ให้ปลอดภัยมากยิ่งขึ้น
 

ทั้งนี้กีฬาแต่ละประเภทก็ใช้กล้ามเนื้อ และอวัยวะแตกต่างกัน มีวิธีการเล่นที่แตกต่างกัน การบาดเจ็บจะมาก-จะน้อย ขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ อีกมากมาย อาทิ ตำแหน่งของผู้เล่น-การฝึกซ้อม-ทักษะของผู้เล่น และสำหรับกีฬาที่ไม่ได้ใช้การเคลื่อนไหวมากนัก ก็มีโอกาสในการบาดเจ็บเช่นเดียวกัน แต่อาจจะน้อยกว่ากีฬาที่ใช้แรงมาก อาทิ กีฬากอล์ฟ ก็มีโอกาสปวดข้อมือ ปวดแขน หรือข้อเท้าพลิก แต่มีโอกาสเสี่ยงน้อยมาก เนื่องจากกีฬาเหล่านี้ เป็นกีฬาที่ผู้เล่นสามารถเล่นได้ทุกเพศทุกวัย ใช้ทักษะการตีต่างกัน แม้ผู้เล่นจะมีอายุเท่ากัน แต่จะมีโอกาสบาดเจ็บที่แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับฝีมือ และการฝึกฝนของแต่ละบุคคล 

“จะมีวิธีป้องกันอาการบาดเจ็บได้อย่างไร ?”

เป็นคำถามที่คุณหมออธิบายไว้ว่า นักกีฬาจำเป็นต้องฝึกฝนทั้งทักษะ และความแข็งแรงของร่างกายควบคู่กัน เพราะถ้าหากนักกีฬาฝึกฝนเฉพาะร่างกาย แต่ขาดทักษะในการเล่น ร่างกายจะเกิดความไม่สมดุลย์กัน เพราะกีฬาแต่ละชนิดใช้กล้ามเนื้อแต่ละส่วนที่ต่างกัน และจำเป็นต้องใช้ทักษะนั้นในการพัฒนาร่างกายส่วนต่างๆ ด้วย

ผู้ที่เล่นกีฬาจึงควรมีความพร้อมทั้งเรื่องของสภาพร่างกาย สภาพจิตใจ และทักษะของกีฬาชนิดนั้น ๆ เช่น ควรมีสภาพจิตใจที่ดีบวกกับสภาพร่างกายที่แข็งแรงสมบูรณ์ เพื่อให้การฝึกซ้อมได้ประสิทธิภาพ เพราะเมื่อใดก็ตามที่ร่างกายไม่สมดุลย์ นั่นหมายถึงการบาดเจ็บของตัวนักกีฬานั่นเอง

เคล็ดลับดี ๆ เพื่อป้องกันอาการบาดเจ็บจากการเล่นกีฬา สามารถปฏิบัติได้ง่ายๆ ดังนี้
 

ผู้เล่นต้องมีความพร้อมทั้งร่างกาย และจิตใจ คือไม่เจ็บป่วย ไม่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคความดัน โรคหัวใจ ประกอบกับการมีสมาธิ และความตั้งใจเล่นกีฬา มีสภาพร่างกายที่เหมาะสมกับชนิดกีฬานั้น ๆ
 

รู้กฏ กติกา มารยาท ของกีฬาแต่ละชนิด และควรมีน้ำใจเป็นนักกีฬา

ดื่มน้ำให้เพียงพอ และมีอุปกรณ์ที่เหมาะสมกับกีฬานั้น ๆ

การอบอุ่นร่างกาย หรือ “วอร์มอัพ” ซึ่งเป็นเรื่องสำคัญที่สุดของการออกกำลังกาย เพราะการอบอุ่นร่างกาย คือการยืดกล้ามเนื้อให้เต็มที่ในทุก ส่วนที่จะต้องใช้ในการเล่นกีฬา จะทำให้กล้ามเนื้อที่ตึงตัวอยู่นั้น อ่อนตัวลงบ้าง เพื่อเผชิญกับการถูกยืดหรือเหยียดอย่างกะทันหันในขณะเล่นกีฬา ทำให้เกิดความคล่องตัวยืดหยุ่น และอดทนได้ดี เสี่ยงต่อการบาดเจ็บน้อยที่สุด

หลังการออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาเสร็จ ก็ไม่ควรมองข้ามการคูลดาวน์ (Cool down) หรือ “การคลายอุ่น” เนื่องจากหลังการเล่นกีฬา หัวใจยังเต้นเร็วอยู่ จึงไม่ควรหยุดกิจกรรมโดยทันที เพราะอาจเป็นอันตรายได้

วิวัฒนาการในการป้องกันและรักษา
 

แม้ว่าการออกกำลังจะทำให้เสี่ยงต่อการบาดเจ็บ แต่ในปัจจุบันมีการพัฒนาทำให้ความเสี่ยงจากการบาดเจ็บมีน้อยลง อาทิ โปรแกรมการฝึกซ้อมที่ทันสมัย มีการนำเทคโนโลยีกล้องความเร็วสูง ที่สามารถจับภาพการเคลื่อนไหว ซึ่งนำมาใช้เพื่อดูความเคลื่อนไหวของร่างกาย เพื่อให้การฝึกซ้อมมีประสิทธิภาพ ในบางประเทศต้องมีการเจาะเลือดนักกีฬาทุกครั้งหลังการเล่น เพื่อตรวจหากรดแลคติกแอซิด ซึ่งเป็นของเสียในเลือด อันเกิดจากการ cool down ที่ไม่สมบูรณ์เพียงพอ ซึ่งหากมีการตรวจพบนักกีฬาก็จำเป็นที่จะต้องกลับไป cool downใหม่ เพื่อให้ร่างกายปรับตัว ซึ่งการรักษาอาการบาดเจ็บก็มีประสิทธิภาพมากขึ้น

-ขอบคุณภาพปก : Pixabay