รูปแบบการเมืองการปกครองในโลกปัจจุบัน มีลักษณะการปกครองแบ่งคร่าวๆ ได้เป็น 2 แบบ คือ ระบอบประชาธิปไตย ซึ่งแบ่งย่อยออกได้อีกเป็น 2 ประเภทคือ แบบมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข และแบบมีประธานาธิบดีเป็นประมุข ส่วนระบอบการเมืองการปกครองอีกประเภทหนึ่งก็คือ ระบอบเผด็จการ ซึ่งแบ่งย่อยอีกได้เป็น 3 ประเภทคือ เผด็จการทหาร เผด็จการฟาสซิสต์ และเผด็จการคอมมิวนิสต์

ระบอบประชาธิปไตย

สามารถแบ่งตามลักษณะของผู้นำประเทศหรือประมุขได้ 2 ลักษณะ

แบบมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข

พระมหากษัตริย์จะทรงใช้อำนาจอธิปไตย ซึ่งเป็นของปวงชน แยกผ่านเป็น 3 ทางคือ ทรงใช้อำนาจนิติบัญญัติโดยผ่านทางรัฐสภา ใช้อำนาจบริหารโดยผ่านทางคณะรัฐมนตรี และใช้อำนาจตุลาการโดยผ่านทางศาล ส่วนองค์พระมหากษัตริย์จะทรงเป็นกลางในทางการเมือง ประเทศที่ใช้การปกครองในรูปแบบนี้เช่น ประเทศไทย และอังกฤษ เป็นต้น

แบบมีประธานาธิบดีเป็นประมุข

ผู้ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีจะมาจากการเลือกตั้งของประชาชน บางประเทศนั้น ประธานาธิบดีจะทำหน้าที่เป็นประมุขของรัฐเพียงหน้าที่เดียว เช่น สิงคโปร์ อินเดีย แต่ในบางประเทศ ประธานาธิบดีจะทำหน้าที่เป็นประมุขของฝ่ายบริหารด้วย เช่น สหรัฐอเมริกา อินโดนีเซีย ฯลฯ

การปกครองในระบอบประชาธิปไตยกล่าวโดยสรุปก็คือ การปกครองที่อำนาจในการปกครองภายในประเทศเป็นของประชาชนทุกคน ใช้หลักสิทธิและเสรีภาพ กล่าวคือ ประชาชนทุกคนมีสิทธิเสรีภาพอันพึงมีตามกฎหมาย ใช้หลักความเสมอภาค กล่าวคือ ประชาชนทุกคนมีความเท่าเทียมกัน ใช้หลักนิติธรรม กล่าวคือ การใช้กฎหมายที่เป็นธรรม ในการรักษาความสงบเรียบร้อยในประเทศ และใช้หลักเสียงข้างมากโดยคำนึงถึงเสียงส่วนน้อยด้วย

ระบอบเผด็จการ

เป็นหลักการปกครองที่เน้นความสำคัญที่รัฐและผู้นำ กล่าวคือ ประชาชนไม่มีสิทธิและเสรีภาพมากนัก ต้องทำตามคำสั่งของรัฐอย่างเข้มงวด ประเทศจะมีผู้นำเพียงคนเดียว หรืออาจมีคณะของผู้นำร่วมด้วย หรือมีพรรคการเมืองเดียวซึ่งมีอำนาจสูงสุด สามารถใช้อำนาจนั้นได้อย่างเต็มที่ โดยไม่จำเป็นต้องใส่ใจเสียงของคนส่วนใหญ่ในประเทศ

ระบอบเผด็จการทหาร

เป็นระบอบเผด็จการที่คณะผู้นำฝ่ายทหารเป็นผู้ใช้อำนาจเผด็จการ ในการปกครองโดยตรงหรือโดยอ้อม และมักจะใช้กฎอัยการศึก หรือรัฐธรรมนูญที่คณะของตนสร้างขึ้นเป็นเครื่องมือในการปกครอง

ระบอบเผด็จการฟาสซิสต์

เป็นระบอบเผด็จการที่ผู้นำได้รับการสนับสนุนจากกลุ่มนักธุรกิจ และกองทัพ ให้ใช้อำนาจเผด็จการปกครองประเทศ ผู้นำในระบอบการปกครองเผด็จการฟาสซิสต์ มักจะมีลัทธิการเมืองที่เรียกกันว่า ลัทธิฟาสซิสต์ เป็นลัทธิชี้นำในการปกครอง และมุ่งที่จะใช้อำนาจเผด็จการปกครองประเทศเป็นการถาวร

ระบอบเผด็จการคอมมิวนิสต์ หมายถึง ระบอบเผด็จการที่พรรคคอมมิวนิสต์เพียงพรรคเดียวได้รับการยอมรับ หรือสนับสนุนจากกลุ่มบุคคลต่างๆ รวมทั้งกองทัพ ให้เป็นผู้ใช้อำนาจเผด็จการปกครองประเทศ ประชาชนไม่สามารถวิพากษ์วิจารณ์การทำงานของผู้นำอย่างเปิดเผยได้ ผู้นำสามารถดำรงตำแหน่งได้ตลอดชีวิต อาจอยู่นานตราบเท่าที่กองทัพยังให้การสนับสนุนอยู่ ประชาชนไม่อาจที่จะเปลี่ยนผู้นำประเทศได้เลย รัฐธรรมนูญไม่มีความสำคัญ เขียนขึ้นมาเพียงเพื่อรองรับอำนาจของผู้นำและคณะเท่านั้นเอง

เรียบเรียงโดย : ถาปกรณ์ กำเนิดศิริ