ทวีปแอฟริกาเป็นอีกหนึ่งทวีปที่มีลักษณะทางภูมิประเทศที่หลากหลายและน่าสนใจ ทวีปแอฟริกาเป็นทวีปที่ไม่ค่อยมีคาบสมุทร อ่าว และทะเล เนื้อที่ประมาณ 2 ใน 3 ของทวีปเป็นที่ราบสูง ส่วนลักษณะพื้นที่ที่เป็นที่ราบมีอยู่น้อยมาก ซึ่งส่วนใหญ่ได้แก่ ดินแดนบริเวณชายขอบของทวีปเท่านั้น

ลักษณะภูมิประเทศของทวีปแอฟริกาแบ่งออกเป็น 4 เขต 

 1. เขตที่ราบสูงและเทือกเขาทางภาคตะวันตกเฉียงเหนือ

เขตที่ราบสูงและเทือกเขานี้ อยู่ในเขตประเทศโมร็อกโก แอลจีเรีย และตูนิเซีย คือ เทือกเขาแอตลาส

2. เขตที่ราบลุ่มแม่น้ำ

แอฟริกามีที่ราบลุ่มแม่น้ำขนาดใหญ่ 4 เขต คือ

      - ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนล์ เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำที่มีบริเวณแคบๆ ส่วนใหญ่อยู่ในเขตประเทศซูดาน และอียิปต์ แม่น้ำไนล์เป็นแม่น้ำในเขตที่ราบสูง มีความยาวที่สุดในแอฟริกา เกิดจากที่สูงและภูเขาทางตะวันออกของทวีป ไหลผ่านที่ราบสูงและทะเลทราย สู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทางเหนือ

      - ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนเจอร์ อยู่ในเขตประเทศมาลี ไนเจอร์ และไนจีเรีย แม่น้ำไนเจอร์เกิดจากภูเขา และที่สูงทางตะวันตก เป็นแม่น้ำที่ไหลผ่านที่ราบลุ่มอันกว้างขวาง ปัญหาของเขตที่ราบลุ่มนี้คือ บางตอนของเขตมีลักษณะเป็นที่ราบต่ำ มีน้ำแช่ขังเป็นที่ชื้นแฉะ ซึ่งใช้เพาะปลูกไม่ได้

      - ที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโก อยู่ทางตอนกลางทวีปในเขตประเทศคองโก และซาอีร์ เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำกว้างขวางมาก รองจากที่ราบลุ่มแม่น้ำแอมะซอนในทวีปอเมริกาใต้ แม่น้ำคองโกมีต้นกำเนิดจากเทือกเขาด้านตะวันออก และที่ราบสูงภาคเหนือ

      - ที่ราบลุ่มแม่น้ำแซมเบซี อยู่ในเขตประเทศแองโกลา และแซมเบีย บอตาสวานา ซิมบับเว เป็นแม่น้ำทางภาคใต้มีความยาวเป็นลำดับที่ 4 ของทวีป ไหลลงสู่มหาสมุทรอินเดียที่ประเทศโมซัมบิก เป็นแม่น้ำที่ไหลผ่านที่ราบสูงและไหลเชี่ยวมาก

 3. เขตที่ราบสูงและภูเขาสูง

เป็นเขตที่สูงมีอยู่ 2 บริเวณ คือ

      - เขตที่ราบสูงและภูเขาทางภาคตะวันออก เป็นเขตที่มีความสูงมาก ลักษณะพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ราบสูง ได้แก่ ที่ราบสูงเอธิโอเปีย และที่ราบสูงแอฟริกาตะวันออก นอกจากนี้ ยังอุดมด้วยภูเขาไฟทั้งที่ยังคุกรุ่นอยู่และดับแล้ว ในเขตนี้มีภูเขาที่มียอดสูงเกินกว่า 3,000 เมตรหลายยอด เช่น ยอดเขาคิลิมานจาโร

      - เขตภูเขาและที่ราบสูงภาคใต้ ประกอบด้วยที่ราบสูงกว้างเกือบ 1,300 กิโลเมตร จากทางตะวันตกถึงตะวันออก เป็นที่ราบสูงหินแกรนิต อยู่ระหว่างแม่น้ำวาล และแม่น้ำลิมโปโป เรียกว่า เดอะแรนด์ (The Rand) หรือ วิตวอเตอร์สแรนด์ (Witwatersrand) เป็นแหล่งผลิตแร่ทองคำที่สำคัญของโลก

 4. เขตที่ราบสูงภาคตะวันตก

เป็นที่ราบกว้างใหญ่ มีอาณาเขตตั้งแต่ทะเลทรายซาฮารา ถึงอ่าวกินี เขตนี้เป็นที่ราบสูงหินเก่า โดยมีพื้นที่ผิวปกคลุมด้วยหิน กรวด ปูน ทราย และดินตะกอน ภูเขาที่สำคัญในเขตนี้ ได้แก่ ภูเขาอะฮักการ์ ทางตอนใต้ของประเทศแอลจีเรีย ภูเขาทีเบสตี ในประเทศชาด

เรียบเรียงโดย : ถาปกรณ์ กำเนิดศิริ