พระพุทธศาสนาดำรงผ่านกาลเวลามาเนิ่นนานนับพันปี จนกลายเป็นศาสนาหลักศาสนาหนึ่งของโลกได้ นอกจากจะอาศัยพระธรรมอันลึกซึ้งคัมภีรภาพแล้ว ยังเป็นเพราะการจัดการคำสอนในพระพุทธศาสนาอันเยี่ยมยอด และการเผยแผ่พระพุทธศาสนาด้วยความเพียร ของพุทธสาวกทั้งหลายตั้งแต่อดีตจนปัจจุบันอีกด้วย

พระพุทธศาสนาถือกำเนิดขึ้นในดินแดนชมพูทวีป ในราว 2,500 กว่าปีที่แล้ว โดยพระพุทธศาสนาถือเป็นศาสนาหลัก ที่สำคัญของชมพูทวีปในช่วงเวลานั้น ภายหลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน ภิกษุบางพวกถือพระวินัยผิดแผกไปจากคำสอนของพระพุทธองค์ พระมหากัสสปะ จึงเป็นประธานในการชำระพระธรรมวินัยให้บริสุทธิ์ ตรง และเป็นระบบระเบียบ หรือเรียกว่าการทำสังคายนาพระธรรมวินัย ซึ่งนับเป็นครั้งแรก ต่อมาภายหลัง จึงมีการบันทึกพระธรรมวินัยเป็นลายลักษณ์อักษร และได้มีการเผยแผ่พระธรรมวินัยนี้ ให้ขยายไปสู่อาณาจักรน้อยใหญ่รอบชมพูทวีป

การเผยแผ่พระพุทธศาสนาออกจากชมพูทวีปไปยังดินแดนต่างๆ นั้น ได้รับการอุปถัมภ์จาก พระเจ้าอโศกมหาราช เมื่อช่วงพุทธศตวรรษที่ 3 การเดินทางเพื่อเผยแผ่คำสอนของพระพุทธเจ้าแบ่งออกเป็น 9 สาย โดยพระโสณะ และพระอุตตระ ได้จาริกมายังดินแดนสุวรรณภูมิ ซึ่งเชื่อกันว่าคือดินแดนอันประกอบไปด้วย ประเทศไทย ลาว เขมร พม่า มาเลเซีย และศรีลังกาในปัจจุบัน

ในส่วนของประเทศไทยมีความเห็นว่า เมืองนครปฐมน่าจะเป็นดินแดนศูนย์กลางของสุวรรณภูมิ เนื่องด้วยมีการค้นพบโบราณวัตถุ ซึ่งบ่งชี้ถึงช่วงสมัยแรกเริ่มของพระพุทธศาสนา เช่น รูปปั้นกวางหมอบ และธรรมจักร (ล้อเกวียน) และองค์พระปฐมเจดีย์ 

ส่วนทางประเทศพม่าก็ได้เสนอว่า จุดศูนย์กลางของอาณาจักรสุวรรณภูมิ ที่ซึ่งพระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองนั้น น่าจะอยู่ที่เมือง “สะเทิม” ทางภาคใต้ของประเทศพม่าในปัจจุบันมากกว่า

ในปัจจุบัน ประเทศไทยมีผู้นับถือศาสนาพุทธเป็นประชากรกลุ่มหลักของประเทศ จึงนับว่าประเทศไทยมีศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติ ศาสนาพุทธถือว่าเป็นหนึ่งในสถาบันหลักของชาติเคียงคู่กับสถาบันชาติและสถาบันพระมหากษัตริย์

เรียบเรียงโดย : ถาปกรณ์ กำเนิดศิริ