เมื่อเราอ่านเรื่องใดๆ จนเข้าใจแล้ว เราไม่ได้จดจำเนื้อหาเหล่านั้นในรูปแบบข้อความเรียงเป็นบรรทัดลงไปเหมือนการเขียน แต่เราจะสร้างมโนทัศน์ของเนื้อหาเหล่านั้นขึ้นในใจเป็นโครงสร้างที่เป็นระบบ หากเรายังเข้าใจเรื่องราวไม่แจ่มแจ้ง ก็สามารถใช้การจำลองโครงสร้างความเข้าใจแล้วเขียนออกมาบนกระดาษ หรือก็คือการเขียน “ผังความคิด” ช่วยในการทำความเข้าใจได้ เพราะการเขียนผังความคิดจะช่วยทำให้เราจัดระบบความคิด หรือมโนทัศน์ในใจของเราได้ชัดเจนมากขึ้น

การเขียนผังความคิด (ภาษาอังกฤษคือ mind map) คือ การถ่ายทอดความคิด หรือข้อมูลต่างๆ ที่มีอยู่ในสมองลงบนกระดาษ โดยการใช้ภาพ สี เส้น และการโยงใย แทนการจดย่อแบบเดิมที่เป็นบรรทัดๆ เรียงจากบนลงล่าง

ผังความคิดเป็นสิ่งที่ถ่ายทอดออกมาจากสมองของผู้เขียน แต่ในทางกลับกัน การเขียนผังความคิดก็เป็นตัวช่วยเรียบเรียงความคิดที่สับสนยุ่งเหยิงในสมองของผู้เขียน ให้เป็นระเบียบเรียบร้อยชัดเจนด้วย

ผังความคิดช่วยให้เราอ่านได้ชัดเจนมากขึ้น เนื่องจากได้เห็นภาพรวมทั้งหมด เปิดโอกาสให้สมองเชื่อมโยงข้อมูลหรือความคิดต่างๆ เข้าหากันอย่างเป็นระบบ ได้เห็นภาพว่าหัวเรื่องไหนอยู่ตรงไหนของเรื่องทั้งหมด หัวเรื่องใดเป็นหัวเรื่องหลัก หัวเรื่องใดเป็นหัวเรื่องรอง

การเขียนผังความคิด เป็นการแสดงการเชื่อมโยงข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ระหว่างความคิดหลัก ความคิดรองและความคิดย่อย ที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน ซึ่งมีหลักการคือ นำประเด็นใหญ่ๆ มาเป็นความคิดหลัก แล้วลากเส้นเชื่อมโยงไปสู่ประเด็นรองในชั้นถัดไป จากนั้นจึงโยงเส้นไปหาความคิดย่อยไปจนลำดับสุดท้าย

เรียบเรียงโดย : อลงกรณ์ พลอยแก้ว