คลื่นผิวน้ำที่เรารู้จักกันทั่วไป เกิดจากแรงลมพัด พลังงานจลน์จากอากาศถูกถ่ายทอดสู่ผิวน้ำทำให้เกิดคลื่น ขนาดของคลื่นจึงขึ้นอยู่กับความเร็วลม หากสภาพอากาศไม่ดี มีลมพายุพัด คลื่นก็จะมีขนาดใหญ่ตามไปด้วย ในสภาพปกติ คลื่นในมหาสมุทรจะมีความสูงประมาณ 1-3 เมตร แต่คลื่นสึนามิ (Tsunami) เป็นคลื่นยักษ์ เป็นคลื่นที่เกิดขึ้นจากแผ่นดินไหวใต้ทะเล มีขนาดใหญ่กว่าคลื่นผิวน้ำหลายสิบเท่า พลังงานจลน์จากแผ่นดินไหวใต้มหาสมุทร ถูกถ่ายทอดขึ้นสู่ผิวน้ำ แล้วขยายตัวทุกทิศทุกทางเข้าสู่ชายฝั่ง

 คำว่า “สึ” เป็นภาษาญี่ปุ่น แปลว่า ท่าเรือ "นามิ" แปลว่าคลื่น ที่เรียกเช่นนี้เป็นเพราะ ชาวประมงญี่ปุ่นออกไปหาปลา พอกลับมาก็เห็นคลื่นขนาดยักษ์พัดทำลายชายฝั่งพังพินาศ ถือเป็นภัยพิบัติที่รุนแรงที่สุดประเภทหนึ่ง

คลื่นสึนามิมีจุดกำเนิดจากศูนย์เกิดแผ่นดินไหว บริเวณเขตมุดตัว ซึ่งอยู่บริเวณรอยต่อของแผ่นธรณีที่เคลื่อนเข้าหากัน เมื่อแผ่นธรณีมหาสมุทรเคลื่อนปะทะกัน หรือชนเข้ากับแผ่นธรณีทวีป แผ่นมหาสมุทรซึ่งมีความหนาแน่น จะจมตัวลงสู่ชั้นฐานธรณีภาค ทำให้เกิดแผ่นดินไหวอย่างรุนแรง

เมื่อเปลือกโลกใต้มหาสมุทรยุบตัวลง เป็นร่องลึกก้นสมุทร น้ำทะเลที่อยู่ด้านบน ก็จะไหลยุบตามลงไปด้วย น้ำทะเลในบริเวณข้างเคียงที่มีระดับสูงกว่า จะไหลเข้ามาแทนที่แล้วปะทะกัน ทำให้เกิดคลื่นสะท้อนกลับในทุกทิศทุกทาง กระจายออกไปเป็นวงกว้างคล้ายกับคลื่นที่เกิดจากการขว้างก้อนหินลงในน้ำ

นอกจากสาเหตุอย่างแผ่นดินไหวแล้ว คลื่นสึนามิอาจเกิดขึ้นจากภูเขาไฟใต้ทะเลระเบิด ภูเขาใต้ทะเลถล่ม หรืออุกกาบาตพุ่งลงมหาสมุทร แรงสั่นสะเทือนเช่นนี้ ทำให้เกิดคลื่นขนาดยักษ์ที่มีฐานกว้าง 100 กิโลเมตร แต่สูงเพียง 1 เมตร เคลื่อนที่ด้วยความเร็วประมาณ 700-800 กิโลเมตรต่อชั่วโมง เมื่อคลื่นเดินทางเข้าใกล้ชายฝั่ง สภาพท้องทะเลที่ตื้นเขิน ทำให้คลื่นลดความเร็ว และอัดตัวจนมีฐานกว้าง 2-3 กิโลเมตร แต่สูงถึง 10-30 เมตร

เมื่อคลื่นสึนามิกระทบเข้ากับชายฝั่ง จะก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตของผู้คนจำนวนมาก รวมทั้งเกิดความเสียหายต่อทรัพย์สินและที่อยู่อาศัยตามแนวชายฝั่งเป็นวงกว้าง การเตรียมพร้อมในการเอาชีวิตรอดจากสึนามิเป็นสิ่งสำคัญเมื่อต้องอยู่อาศัยใกล้แนวชายฝั่งทะเล เมื่อเห็นเหตุการณ์น้ำทะเลลดลงอย่างฉับพลัน ต้องรีบหนีขึ้นที่สูงทันที

เรียบเรียงโดย : ปิตุพร พิมพาเพชร