น้ำเป็นสิ่งจำเป็นที่สุดอย่างหนึ่งในทุกกิจกรรมการดำรงชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการอุปโภค บริโภค การเกษตร การประมง อุตสาหกรรม การขนส่ง เป็นต้น เราสามารถวัดคุณภาพน้ำของแต่ละแหล่งได้ด้วยดัชนีวัดคุณภาพน้ำ ปัจจุบันน้ำหลายแห่งกลายเป็นน้ำเสีย เราจึงจำเป็นต้องรู้ถึงวิธีการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ เพื่อให้มีทรัพยากรน้ำไว้ใช้ต่อไป

น้ำเป็นทรัพยากรที่มีความสำคัญต่อชีวิตคน พืช และสัตว์มากที่สุดเพราะเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษย์ และเป็นองค์ประกอบที่สำคัญของสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย

ความสำคัญของทรัพยากรน้ำ

1. ใช้ในการบริโภคและอุปโภค เช่น ดื่มกิน ประกอบอาหาร ชำระร่างกาย ทำความสะอาดที่อยู่อาศัย ฯลฯ
2. ใช้ในการเกษตร ปศุสัตว์ ได้แก่ การเพาะปลูก การเลี้ยงสัตว์ แหล่งน้ำยังเป็นที่อยู่อาศัยของปลาและสัตว์น้ำต่างๆ ซึ่งมนุษย์ใช้เป็นอาหาร
3. ใช้ในอุตสาหกรรม คือ ใช้น้ำในกระบวนการผลิต ล้างของเสีย หล่อเย็นเครื่องจักร และระบายความร้อน ฯลฯ
4. ทำนาเกลือ โดยการระเหยน้ำเค็มจากทะเล หรือระเหยน้ำที่ใช้ละลายเกลือสินเธาว์
5. เป็นแหล่งพลังงานในการผลิตกระแสไฟฟ้า
6. เป็นเส้นทางคมนาคมที่สำคัญ แม่น้ำ ลำคลอง ทะเล มหาสมุทร เป็นเส้นทางคมนาคมที่สำคัญมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน​
7. เป็นสถานที่ท่องเที่ยว ทัศนียภาพของริมฝั่งทะเล ริมฝั่งแม่น้ำ น้ำตก และแหล่งน้ำที่ใสสะอาดเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเพื่อพักผ่อนหย่อนใจ

น้ำเสีย คือ ของเสียที่อยู่ในสภาพของเหลวรวมทั้งสารที่ปนเปื้อนอยู่ในของเหลว น้ำเสียจากชุมชน เกิดจากกิจกรรมต่างๆ ของประชาชนที่อาศัยอยู่ในชุมชน น้ำเสียจากอุตสาหกรรม เกิดจากกระบวนการอุตสาหกรรมตั้งแต่การล้างวัตถุดิบ กระบวนการผลิต การทำความสะอาดโรงงาน รวมทั้งน้ำเสียที่ไม่ได้รับการบำบัด หรือน้ำเสียที่ผ่านการบำบัดแล้วแต่ยังไม่ได้มาตรฐานน้ำเสียจากการเกษตร เกิดจากกิจกรรมทางการเกษตรอย่างการเพาะปลูก การเลี้ยงสัตว์ เป็นต้น

ดัชนีที่ใช้วัดคุณภาพน้ำมีหลายค่า แต่ค่าที่นิยมใช้มีดังนี้

1. ค่าออกซิเจนละลายหรือค่า DO

ถ้าน้ำสกปรกเพราะมีของเสียที่เป็นสารอินทรีย์มาก ออกซิเจนที่ละลายอยู่ในน้ำจะถูกใช้ในการย่อยสลายสารอินทรีย์มาก ทำให้ค่าออกซิเจนละลายหรือค่า DO ลดลง หากออกซิเจนละลายในน้ำลดลงมากจนเกินไปสัตว์น้ำจะหายใจไม่ได้ สัตว์น้ำจะตายและส่งผลให้น้ำยิ่งเน่าเสียมากขึ้น น้ำเสียจะมีค่าออกซิเจนละลายหรือค่า DO น้อยกว่า 3 มิลลิกริมต่อลิตร

2. ค่าความสกปรกในรูปบีโอดีหรือค่า BOD

วัดจากปริมาณออกซิเจนในน้ำ ซึ่งจุลินทรีย์ใช้ในกระบวนการย่อยสลายสารอินทรีย์แบบใช้ออกซิเจน โดยเป็นค่าที่แสดงว่า แหล่งน้ำนั้นมีปริมาณของเสียในรูปสารอินทรีย์มากน้อยเพียงใด ถ้าน้ำในแหล่งน้ำมีค่า BOD สูง แสดงว่าแหล่งน้ำนั้นมีปริมาณสารอินทรีย์มาก ทำให้จุลินทรีย์ต้องใช้ออกซิเจนเพื่อย่อยสลายสารอินทรีย์มาก ค่า BOD จะมีความสัมพันธ์กับค่า DO กล่าวคือ เมื่อค่า BOD สูง จะพบว่าค่า DO ต่ำ น้ำเสียจะมีค่า BOD มากกว่า 100 มิลลิกรัมต่อลิตร

3. ปริมาณแบคทีเรียกลุ่มโคลิฟอร์มทั้งหมดหรือค่า TCB

วัดจากค่ารวมของโคลิฟอร์มแบคทีเรียชนิดฟีคอลและแบคทีเรียชนิดอื่น ถ้าน้ำสกปรกมากจะพบจำนวนแบคทีเรียโคลิฟอร์มมาก

การอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ

ดังได้กล่าวมาแล้วจะเห็นว่า น้ำมีความสำคัญและมีประโยชน์มหาศาล เราจึงควรช่วยแก้ไขปัญหาน้ำเสียหรือการสูญเสียทรัพยากรน้ำด้วยการอนุรักษ์น้ำ ดังนี้

1. ใช้น้ำอย่างประหยัด การใช้น้ำอย่างประหยัดนอกจากจะลดค่าใช้จ่ายลงได้แล้ว ยังทำให้ปริมาณน้ำเสียที่จะทิ้งลงแหล่งน้ำมีปริมาณน้อยลง และป้องกันการขาดแคลนน้ำได้ด้วย

2. สงวนน้ำไว้ใช้ในฤดูหรือในช่วงที่มีน้ำมากเหลือใช้ควรเก็บสำรองน้ำไว้ใช้ เช่น ทำบ่อเก็บน้ำ ทำโอ่งน้ำ ขุดลอกแหล่งน้ำ สร้างอ่างเก็บน้ำ และระบบชลประทาน

3. พัฒนาแหล่งน้ำ ในบางพื้นที่ที่ขาดแคลนน้ำ จำเป็นที่จะต้องหาแหล่งน้ำเพิ่มเติม เพื่อให้มีน้ำไว้ใช้ทั้งในครัวเรือนและในการเกษตรได้อย่างพอเพียง ปัจจุบันการนำน้ำบาดาลขึ้นมาใช้กำลังแพร่หลายมากขึ้นแต่ก็ทำให้เกิดปัญหาเรื่องแผ่นดินทรุดตามมาได้

4. ป้องกันน้ำเน่าเสีย ไม่ทิ้งขยะและสิ่งปฎิกูลรวมทั้งสารพิษลงในแหล่งน้ำ น้ำเสียที่เกิดจากโรงงานอุตสาหกรรม โรงพยาบาล ต้องมีการบำบัดและขจัดสารพิษก่อนที่จะปล่อยลงสู่แหล่งน้ำเสมอ

5. นำน้ำเสียกลับมาใช้ประโยชน์ น้ำที่ไม่สามารถใช้ได้ในกิจการอย่างหนึ่งอาจใช้ได้ในอีกกิจการหนึ่ง เช่น น้ำทิ้งจากการล้างภาชนะอาหาร สามารถนำไปรดต้นไม้ได้ เป็นต้น