ระบบนิเวศ (ตะลุยโจทย์)

ระบบนิเวศ คือ ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มสิ่งมีชีวิตที่อยู่ในแหล่งที่อยู่เดียวกัน รวมถึงกลุ่มสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อมในแหล่งที่อยู่นั้น ๆ โดยโลกจัดว่าเป็นระบบนิเวศที่มีขนาดใหญ่ที่สุด เรียกว่า โลกของสิ่งมีชีวิต (biosphere)

ประเภทของระบบนิเวศ

ถ้าใช้แหล่งที่อยู่เป็นเกณฑ์ในการจำแนก สามารถจำแนกประเภทของระบบนิเวศกว้าง ๆ ได้ดังนี้

1. ระบบนิเวศบนบก คือ ระบบนิเวศที่กลุ่มสิ่งมีชีวิตภายในระบบอาศัยอยู่บนพื้นดิน
2. ระบบนิเวศในน้ำ คือ ระบบนิเวศที่กลุ่มสิ่งมีชีวิตภายในระบบอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำ

ลำดับขั้นในการบริโภคของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ

    1. ผู้ผลิต (Producers) คือ พืชประเภทต่าง ๆ รวมถึงแบคทีเรียบางชนิดที่สร้างอาหารเองได้ (autotrophy)
    2. ผู้บริโภค (Consumers) คือ สิ่งมี่ชีวิตที่ไม่สามารถสร้างอาหารแองได้ (heterotrophy) ต้องดำรงชีวิตด้วยการกินสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ แบ่งเป็น 3 รูปแบบ ได้แก่ 

         2.1 สัตว์กินพืช (herbivores)
         2.2 สัตว์กินสัตว์ (carnivores)
         2.3 สัตว์กินทั้งพืชและสัตว์ (omnivores)

    3. ผู้ย่อยสลาย (Decomposers) คือ สิ่งมีชีวิตที่ได้รับอาหารจากการย่อยสลายซากสิ่งมีชีวิตด้วยน้ำย่อย แล้วจึงดูดซึมส่วนที่ย่อยสลายแล้วเหล่านั้นไปเป็นอาหาร เช่น รา แบคทีเรีย จุลินทรีย์

ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตด้วยกัน

- ภาวะพึ่งพากัน (mutualism) ต่างฝ่ายต่างได้ประโยชน์และขาดฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ได้ (+,+)
- ภาวะได้ประโยชน์ร่วมกัน (protocooperation) ต่างฝ่ายต่างได้ประโยชน์ แต่หากขาดฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง อีกฝ่ายก็ยังมีชีวิตอยู่ได้ (+,+)
- ภาวะเกื้อกูลกันหรือภาวะอิงอาศัย (commensalism) ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์ ส่วนอีกฝ่ายไม่ได้แต่ก็ไม่เสียประโยชน์ (+,0)
- ภาวะล่าเหยื่อ (predation) ฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์ อีกฝ่ายหนึ่งเสียประโยชน์ (+,-)
- ภาวะมีปรสิต (parasitism) ฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์ อีกฝ่ายหนึ่งเสียประโยชน์ (+,-)
- ภาวะการแข่งขันกัน (competition) มีการแก่งแย่งและเสียประโยชน์ทุกฝ่าย (-,-)
- ภาวะเป็นกลาง (neutralism) สิ่งมีชีวิตดำรงชีวิตในบริเวณเดียวกันแต่ไม่เกี่ยวข้องกัน (0,0)

สายใยอาหาร (Food web) และโซ่อาหาร (Food chain)

ผู้ผลิตและผู้บริโภคมีความสัมพันธ์กันในลักษณะกินต่อกันเป็นทอด ๆ เรียกว่า โซ่อาหาร โซ่อาหารหลาย ๆ โซ่ที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กัน จะกลายเป็น  สายใยอาหาร