สาเหตุหลักที่ทำให้ดินเสื่อมคุณภาพแบ่งเป็น ที่เป็นไปโดยธรรมชาติ และที่เป็นไปโดยการกระทำของมนุษย์ เราสามารถทำให้ดินกลับมามีคุณภาพดีได้โดยการบำรุงรักษาดิน
การที่ดินสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ของแร่ธาตุและอาหาร มีสาเหตุหลัก ๆ ดังต่อไปนี้
1. เป็นไปโดยธรรมชาติ เช่น กระแสน้ำกัดเซาะ กระแสลมพัดพาทำให้ผิวหน้าดินหลุดลอยไป
2. การตัดไม้ทำลายป่า ทำให้พืชคลุมดินหมดไป เมื่อฝนตกลงมาน้ำฝนจะไหลไปบนผิวดิน เกิดการกัดเซาะผิวหน้าดินอย่างรวดเร็ว
3. การทำการเกษตรกรรมไม่ถูกวิธี เช่น ไถพรวนขณะที่ดินไม่แห้ง
4. การปลูกพืชชนิดเดียวในที่ดินเดิมเป็นเวลานาน
5. การทำไร่เลื่อนลอย
6. การใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีกำจัดแมลงติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน
7. การเผาป่าและการขุดหน้าดินไปขาย
8. การทิ้งขยะและของเสียต่าง ๆ หรือสารที่ไม่ย่อยสลาย เช่น เศษพลาสติก เศษโลหะ น้ำเสีย โดยทิ้งลงดินทำให้ดินเสียและมีเชื้อโรค ไม่เหมาะแก่การเพาะปลูก
เราสามารถปรับปรุงดินให้มีความอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การปลูกพืชได้ดังนี้
- การปลูกพืชคลุมดิน เพื่อรักษาหน้าดินไม่ให้เกิดการพังทลาย และยังช่วยเก็บน้ำไว้ให้ดินมีความชุ่มชื้นอยู่เสมอ
- การปลูกพืชแบบขั้นบันไดบนเนินเขา เป็นการป้องกันการพังทลายของดิน
- การปลูกหญ้าแฝกเป็นแถวหน้ากระดาน เพื่อป้องกันการกัดเซาะหน้าดิน
- การปลูกพืชตระกูลถั่วสลับกับพืชชนิดอื่น เพื่อช่วยเพิ่มไนโตรเจนให้แก่กิน และการใช้ปุ๋ยพืชสด หรือปุ๋ยคอกบำรุงรักษาดิน ทำให้มีความอุดมสมบูรณ์เพิ่มขึ้น รวมทั้งการไถพรวนให้ถูกวิธีด้วยการจัดทำทางระบายน้ำ เพื่อให้น้ำไหลไปตามทาง นอกจากนี้ ยังรวมถึงการใช้ปูนขาวใส่ในดินที่เป็นกรด การไม่เผาป่า ไม่ทำไร่เลื่อนลอยด้วย
เรียบเรียงโดย : ปิตุพร พิมพาเพชร
