อาหารคือสิ่งที่สิ่งมีชีวิตกินเข้าไปเพื่อเปลี่ยนเป็นพลังงานในการดำรงชีวิต โดยไม่ก่อให้เกิดโทษหรือเป็นพิษ สำหรับมนุษย์ อาหารก็ได้แก่ผลผลิตต่าง ๆ จากพืชและสัตว์ เช่น ราก ลำต้น ใบ ผลและเมล็ดพืช (ผัก, ผลไม้และธัญพืช) เนื้อสัตว์ ไข่และนม เป็นต้น โดยเราสามารถแบ่งประเภทของอาหารเป็น 5 หมู่ได้ดังต่อไปนี้

1. เนื้อสัตว์ ไข่และนม

ได้แก่เนื้อสัตว์ต่าง ๆ ทั้งสัตว์น้ำอย่างเช่น กุ้ง หอย ปู ปลา ปลาหมึก สัตว์บกอย่างเช่น หมู วัว ควาย แกะ แพะ และสัตว์ปีกอย่างเช่น ไก่ เป็ด ห่าน รวมถึงไข่ของสัตว์ต่าง ๆ โดยเฉพาะสัตว์ปีก และนมของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เช่น นมวัวและนมแพะ

2. ธัญพืชต่าง ๆ

ได้แก่เมล็ดข้าวนานาพันธุ์ เช่น ข้าวเจ้า (Rice) ข้าวฟ่าง (Millet) ข้าวสาลี (Wheat) ข้าวไรย์ (Rye) ข้าวบาร์เลย์ (Barley) ข้าวโอ๊ต (Oat) ข้าวโพด (Corn) รวมทั้งหัวเผือกและหัวมัน คือส่วนที่พืชใช้ขยายพันธุ์ให้เติบโตเป็นต้นพืชต่อไป จึงอุดมไปด้วยสารอาหารที่มีพลังงานสูง คือสารอาหารจำพวกแป้งและน้ำตาล

3. ไขมัน

ได้แก่ไขมันทั้งจากสัตว์และพืชต่าง ๆ อาจอยู่ในรูปของแข็งที่อุณหภูมิห้อง และเริ่มหลอมละลายเป็นน้ำมันเมื่อได้รับความร้อน ให้พลังงานสูง ใช้ปรุงอาหารหลายประเภท โดยเฉพาะของทอดและผัด ช่วยเพิ่มรสชาติและกลิ่นหอมให้อาหาร ไขมันจากสัตว์สกัดได้จากชั้นไขมันใต้ผิวหนังของสัตว์ รวมทั้งน้ำนมของสัตว์ ได้แก่ น้ำมันหมู เนย ไขมันพืชมักสกัดได้จากส่วนของเมล็ดพืช

4. พืชผัก

ได้แก่ส่วนของราก ลำต้น ใบและดอก เช่น หัวหอม กระเทียม แครอท หน่อไม้ ยอดมะพร้าว ผักบุ้ง ผักคะน้า ผักกาด กะเพรา โหระพา ขมิ้น ขิง ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด ดอกโสน ดอกแค สะเดา และยังรวมถึงผลและเมล็ดของพืชบางชนิดด้วย เช่น มะกรูด มะนาว พริก มะเขือ มะเขือเทศ บวบ ฟักทอง ฟักแฟง แตงกวา แตงล้าน สะตอ พริกไทย เป็นต้น โดยมากแล้วพืชผักจะให้พลังงานน้อย แต่ให้กากใยมากเพราะเราย่อยเซลลูโลสซึ่งเป็นโครงสร้างหลักของผนังเซลล์พืชไม่ได้ พืชผักยังเป็นแหล่งของสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกายหลากหลายชนิด

5. ผลไม้

ได้แก่ส่วนของผลของพืชต่าง ๆ โดยมากเกิดจากการผสมเกสรดอกไม้ มีเปลือกหุ้ม มักมีเมล็ดพืชอยู่ภายใน เนื้อผลไม้เมื่อสุกงอมมีรสหวาน บ้างมีรสเปรี้ยว เป็นอาหารแก่สัตว์และมนุษย์ตามธรรมชาติ อุดมไปด้วยวิตามิน แร่ธาตุ รวมถึงพลังงาน เช่น มะม่วง มังคุด ละมุด ลำไย ลินจี่ สาลี่ แตงโม แอปเปิล มะละกอ กล้วย ส้ม ชมพู่ เงาะ ขนุน ทุเรียน มะพร้าว สับปะรด เป็นต้น

จะเห็นได้ว่า ผลของพืชบางอย่างถูกจัดเป็นผักในเชิงการทำอาหาร เช่น ฟักแฟง แตงกวา พริก มะเขือ แต่ในทางพฤกศาสตร์แล้วจะจัดเป็นส่วนของผลไม้ 

เรียบเรียงโดย : มรุตเทพ วงษ์วาโย