ฝุ่นละออง คือ อนุภาคของของแข็งที่ลอยปะปนอยู่ในอากาศ ฝุ่นมีหลายขนาด ตั้งแต่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าไปจนถึงขนาดที่ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ส่องจึงมองเห็น ฝุ่นละอองนับเป็นมลพิษทางอากาศ เกิดจากเถ้า เขม่าควัน และไอเสีย ทั้งจากการเผาผลาญเชื้อเพลิงของรถยนต์ จากการก่อสร้าง การทำอุตสาหกรรม การทำเหมือง และการเผาขยะ หากในอากาศมีปริมาณฝุ่นละอองมากเกินไป จะก่อปัญหาสุขภาพให้แก่สิ่งมีชีวิตบนบกที่หายใจเอาฝุ่นเข้าไป โดยเฉพาะตัวมนุษย์เอง

โดยปกติ ฝุ่นละอองทั่วไปจะถูกดักจับโดยขนจมูกและน้ำมูกอยู่แล้ว แต่ฝุ่นที่มีมากเกินไป หรือฝุ่นที่มีขนาดเล็กเกินไปจะสามารถเล็ดลอดการดักจับไปได้ และจะถูกดูดเข้าไปอุดตันในเซลล์เนื้อเยื่อปอด และอาจเข้าสู่กระแสเลือด ทำให้เกิดโรคต่างๆ ขึ้นในคน เช่น โรคในระบบทางเดินหายใจ โรคปอด มะเร็งปอด หลอดลมอักเสบ ถุงลมโป่งพอง และโรคหัวใจ

ฝุ่นละอองในอากาศที่มากจนเกินไป เกินได้จากหลายสาเหตุ อาจแบ่งได้ดังนี้

1) สาเหตุจากธรรมชาติ

         1.1) ภูเขาไฟระเบิด เมื่อภูเขาไฟปะทุขึ้นมา ก็จะพ่นเถ้าถ่านขนาดมหึมาใส่ชั้นบรรยากาศ กลายเป็นฝุ่นน้ำหนักหลายล้านตัน แผ่ปกคลุมท้องฟ้า ฟุ้งกระจายไปไกลเป็นพัน ๆ ไมล์ และใช้เวลาแรมปีกว่าจะตกลงพื้นโลกได้หมด

         1.2) ไฟป่า เมื่อเกิดไฟไหม้ป่า ก็มีจะเถ้าถ่าน เขม่าควัน มหาศาล แพร่กระจายไปก่อปัญหาให้กับพื้นที่รอบๆ หรืออาจไปได้ไกลมากกว่านั้นถ้ามีลมพัดแรง ซึ่งไฟป่าอาจกินเวลานานแรมเดือนกว่าจะดับมอดลง จำนวนฝุ่นควันตกค้างก็จะยิ่งสะสมมากขึ้น

นอกจากนี้ปัญหาฝุ่นในธรรมชาติยังอาจเกิดจาก พายุทะเลทราย และไอเกลือจากทะเลอีกด้วย

2) สาเหตุจากน้ำมือมนุษย์

         2.1) การคมนาคม รถยนต์ที่ใช้น้ำมันเป็นเชื้อเพลิงในการขับเคลื่อน จะปล่อยควันออกมาจากท่อไอเสีย ซึ่งเป็นของเหลือจากการเผาไหม้ในเครื่องยนต์ ยิ่งมีการใช้รถยนต์มากเท่าไร ปริมาณฝุ่นละอองก็ยิ่งมีมากเท่านั้น โดยเฉพาะรถที่ใช้น้ำมันดีเซล อย่างรถบบรรทุก รถกระบะ และรถโดยสารขนาดใหญ่

         2.2) การก่อสร้าง วัสดุจำพวก อิฐ หิน ดิน ทราย และปูน ที่ใช้ในการก่อสร้างต่างๆ รวมทั้งการรื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง การเจาะถนน เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดฝุ่นจำนวนมากในเมืองใหญ่

         2.3) การทำอุตสาหกรรม โรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ รวมทั้งเหมืองแร่ มีการปล่อยควันหรือไอเสียจากการเผาไหม้ออกสู่ธรรมชาติโดยไม่ผ่านการบำบัดก่อน

         2.4) การเผา การเผาขยะในระบบเปิด การแผ้วถางป่า การเผาไร่หลังจากเก็บเกี่ยวเสร็จ ล้วนก่อให้เกิดเขม่าควันจำนวนมาก

ในสังคมเมืองหลวง ปัญหาฝุ่นเกิดจาก การคมนาคมและการก่อสร้างมากที่สุด ในขณะที่ปัญหาฝุ่นที่เกิดในสังคมชนบท มักจะมีสาเหตุคือ โรงงานอุตสาหกรรม เหมืองแร่ และการเผาป่า

แนวทางในการแก้ไขปัญหาฝุ่นละอองนั้นมีหลายวิธี เช่น ออกกฎหมายควบคุมการจราจร การก่อสร้าง การทำอุตสาหกรรม การทำเหมือง การเผาขยะ การเผาไร่ รวมถึงบังคับใช้กฎหมายนั้นอย่างเข้มงวด

ลดการใช้รถยนต์ เปลี่ยนมาใช้รถยนต์พลังงานไฟฟ้าแทน หรือเดินทางด้วยการเดินเท้า จักรยาน และรถโดยสารสาธารณะ ใช้เทคโนโลยีมาช่วยในการกำจัดขยะ เช่น เตาเผาขยะระบบปิด หรือเตาเผาไร้ควัน เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม การป้องกันปัญหาฝุ่นเฉพาะหน้าในระดับบุคคลก็เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เมื่อต้องอยู่ในที่สาธารณะ ภายนอกอาคาร หรือสถานที่เปิดโล่ง ควรสวมหน้ากากป้องกันฝุ่นที่ได้มาตรฐานเสมอ