ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้

ผู้แต่งและประวัติผู้แต่ง
   เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เกิดในสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ มีผลงานสำคัญทั้งร้อยแก้วและร้อยกรอง เช่น ราชาธิราช สามก๊ก ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์กุมารและกัณฑ์มัทรี บทมโหรีเรื่อง กากี ลิลิตเพชรมงกุฎ และอิเหนาคำฉันท์ เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อ พ.ศ. ๒๓๔๘

ลักษณะคำประพันธ์
   ร่ายยาว

เรื่องย่อ
   พระนางมัทรี เมื่อเสด็จกลับจากหาผลไม้และไม่พบสองกุมาร พระนางทรงออกตามหาสองกุมารจนสลบ พระเวสสันดรทรงตามมาแก้ไขให้ฟื้นและตรัสเล่าความจริง พระนางก็ทรงอนุโมทนาร่วมกับพระองค์

สาระน่ารู้
พิธีเทศน์มหาชาติ
   พิธีเทศน์มหาชาติมักกระทำกันในช่วงออกพรรษาเมื่อพ้นงานกฐินไปแล้ว โดยช่วงก่อนงานเทศน์มหาชาติจะมีฎีกาแจกบอกบุญให้รับเป็นเจ้าของกัณฑ์ ผู้ที่เป็นเจ้าของกัณฑ์จะต้องจัดเครื่องกัณฑ์ที่บ้านและขนไปที่วัดในวันงาน รอจนจบกัณฑ์ก่อนหน้าและเจ้าของกัณฑ์ยกเครื่องกัณฑ์ออกแล้ว เจ้าของกัณฑ์ต่อไปจึงยกเครื่องกัณฑ์ของตนไปวางแทนที่
   การเทศน์มหาชาติจะเริ่มตั้งแต่เช้าตรู่ ผู้มาฟังส่วนมาก ได้แก่ เจ้าภาพ เจ้าของกัณฑ์ และคนแก่ที่จะเอาบุญ เพราะในมาลัยสูตรได้กล่าวว่า ผู้ที่ได้ฟังเทศน์มหาชาติครบ ๑๓ กัณฑ์ในวันเดียว และบูชาด้วยดอกไม้ ธูป เทียน และธงอย่างละพัน ถือว่าได้บุญแรง และชาติหน้าจะได้พบกับพระศรีอาริย์

ตัวละคร
   ๑. พระเวสสันดร เป็นตัวละครใฝ่ในการให้ทาน และยังทรงเข้าใจธรรมชาติของมนุษย์ จึงทรงใช้คำบริภาษพระนางมัทรีให้เจ็บแค้นเพื่อแทนที่อารมณ์โศกเศร้าจากการสูญเสียสองกุมารไป
   ๒. พระนางมัทรี เป็นผู้ที่รักสามีและลูกมากและมีจิตใจใฝ่ในทาน เมื่อพระเวสสันดรบอกความจริง พระนางก็ร่วมอนุโมทนาบุญร่วมกับพระองค์

ข้อคิด คติคำสอน และความจรรโลงใจ
   ๑. ความรักของแม่เป็นความรักที่ยิ่งใหญ่ ซึ่งเป็นสิ่งเตือนใจให้ผู้เป็นลูกตระหนักและมีความกตัญญู
   ๒. การให้และการยอมรับสิ่งที่เกิดขึ้น จะทำให้จิตใจสบายไม่เป็นทุกข์
   ๓. การเสียสละประโยชน์สุขแห่งตนเพื่อประโยชน์สุขของคนส่วนรวม ถือเป็นเรื่องที่น่าสรรเสริญ

คำสำคัญ มหาเวสสันดร พระนางมัทรี เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ร่ายยาว เทศน์มหาชาติ

แหล่งที่มา : สำนักพิมพ์ วัฒนาพานิช www.wpp.co.th