ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้
ที่มาของราชาศัพท์
เพราะคนไทยเคารพเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย์ จึงใช้คำราชาศัพท์เพื่อเป็นการถวายพระเกียรติแด่พระมหากษัตริย์รวมถึงพระราชวงศ์ และขุนนางต่าง ๆ โดยคำราชาศัพท์แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ
๑. ราชาศัพท์ที่ตกแต่งขึ้นจากคำไทยดั้งเดิม เช่น พระเจ้าลูกเธอ พระเต้า (เต้านม) พระที่นั่ง ทรงถาม ทรงช้าง
๒. ราชาศัพท์ที่ตกแต่งขึ้นจากคำที่มาจากภาษาอื่น เช่น พระชนนี พระหัตถ์ พระกุณฑล พระดำรัส เสวย
การใช้ราชาศัพท์
๑. คำราชาศัพท์ที่ใช้เฉพาะพระราชา
๑) คำนาม
- สามานยนามและอาการนาม เช่น สมเด็จพระบรมราชินี พระบรมมหาราชวัง พระภูษา แพทย์หลวง เรือต้น ฉลองพระองค์ กระเป๋าทรงถือ เทพบุตร (ใช้สำหรับเทพเจ้า) พุทธบัญญัติ (ใช้สำหรับพระพุทธเจ้า)
- ลักษณนาม เช่น พระเจ้าแผ่นดิน ๒ พระองค์ พระเจ้าหลานเธอ ๓ องค์ พระมาลา ๒ องค์
๒) คำกริยา
- กริยาที่บัญญัติขึ้นเป็นราชาศัพท์โดยเฉพาะ เช่น กริ้ว บรรทม
- กริยาราชาศัพท์ที่ใช้ ทรง นำหน้า เช่น ทรงถือ ทรงม้า ทรงพระกรุณา
- กริยาราชาศัพท์ที่ใช้ เสด็จ นำหน้า เช่น เสด็จไป เสด็จพระราชสมภพ
- กริยาราชาศัพท์ที่ประสมขึ้นใช้ตามระดับชั้นของบุคคล เช่น คำว่า ตาย มีคำว่า สวรรคต ทิวงคต สิ้นพระชนม์ สิ้นชีพิตักษัย ฯลฯ ใช้ตามระดับชั้นของบุคคล
๓) คำสรรพนาม จะใช้เฉพาะบุรุษสรรพนาม
- สรรพนามบุรุษที่ ๑ เช่น ข้าพระพุทธเจ้า เกล้ากระหม่อม
- สรรพนามบุรุษที่ ๒ เช่น ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ใต้ฝ่าพระบาท
- สรรพนามบุรุษที่ ๓ เช่น พระองค์ ท่าน
๔) คำวิเศษณ์ จะใช้เฉพาะประติชญาวิเศษณ์ เช่น พระพุทธเจ้าข้า เพคะ
๒. คำราชาศัพท์ที่ใช้เฉพาะพระสงฆ์
๑) คำนาม ส่วนมากใช้เหมือนคนทั่วไป ยกเว้นศัพท์เฉพาะ เช่น เครื่องแต่งกาย
๒) คำสรรพนาม จะใช้เฉพาะบุรุษสรรพนาม เช่น อาตมา คุณโยม
๓) คำกริยา บางคำกำหนดไว้โดยเฉพาะ เช่น ฉัน นิมนต์ อาพาธ
๓. คำราชาศัพท์ที่ใช้สำหรับบุคคลทั่วไป เรียกว่า คำสุภาพ ใช้สำหรับพูดหรือเขียนกับสุภาพชนทั่วไป ต้องเป็นคำที่ไพเราะรื่นหู ไม่หยาบคาย ไม่เป็นคำห้วน คำกระด้าง คำที่ชวนให้คิดถึงสิ่งไม่ดี หรือคำผวนที่มีความหมายหยาบคาย
คำสำคัญ ราชาศัพท์ นามราชาศัพท์ กริยาราชาศัพท์ สรรพนามราชาศัพท์ ประติชญาวิเศษณ์ คำสุภาพ
แหล่งที่มา : สำนักพิมพ์ วัฒนาพานิช www.wpp.co.th
