ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้







1. ตลาด
          ความหมายของตลาด ทางเศรษฐศาสตร์ หมายถึง กิจกรรมซื้อขายสินค้าและบริการโดยไม่จำเป็นใช้สถานที่ เพราะอาจซื้อขายด้วยวิธีการอื่น ๆ ที่ผู้ซื้อและผู้ขายไม่ต้องพบกันโดยตรง




          ประเภทของตลาด ในทางเศรษฐศาสตร์แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
                    ประเภทที่ 1 ตลาดแข่งขันสมบูรณ์ มีลักษณะสำคัญ 5 ประการ คือ
                              1. ผู้ซื้อและผู้ขายมีจำนวนมาก
                              2. สินค้ามีลักษณะเหมือนกันมาก




                              3. ผู้ผลิตเลิกล้มกิจการได้โดยง่ายและผู้ผลิตรายใหม่เข้าสู่ตลาดได้ง่าย




                              4. สินค้าโยกย้ายไปยังภูมิภาคได้อย่างเต็มที่
                              5. ข้อมูลเกี่ยวกับตลาดเป็นที่เปิดเผยทั่วไป

                    ประเภทที่ 2 ตลาดแข่งขันไม่สมบูรณ์ แบ่งเป็น 3 ลักษณะ คือ
                              1. ตลาดกึ่งแข่งขันกึ่งผูกขาด มีลักษณะดังนี้
                                        - ผู้ซื้อและผู้ขายมีจำนวนมาก ราคาของสินค้าจึงถูกกำหนดขึ้นโดยอุปสงค์และอุปทาน
                                        - สินค้ามีลักษณะแตกต่างกัน
                                        - การเข้าและออกจากการดำเนินการผลิตเป็นไปโดยเสรี
                              2. ตลาดผู้ขายน้อยราย เป็นตลาดที่มีผู้ขายเพียงไม่กี่ราย แต่ละรายจะผลิตสินค้าเป็นสัดส่วนที่มาก ซึ่งมีสาเหตุสำคัญดังนี้
                                        - การใช้ทุนในการผลิตจำนวนมาก
                                        - สิ่งกีดขวางการเข้ามาในอุตสาหกรรมของธุรกิจใหม่
                                        - ความภักดีต่อยี่ห้อและชื่อเสียงของสินค้า
                                        - การรักษาราคาให้อยู่ในระดับต่ำ
                              3. ตลาดผูกขาด คือ ตลาดที่มีธุรกิจการผลิตเพียงหน่วยเดียวและผลิตสินค้าชนิดหนึ่งซึ่งใช้สินค้าอื่นแทนไม่ได้





2. กลไกราคา
          อุปสงค์
                    ความหมายของอุปสงค์ เป็นความต้องการของผู้บริโภคที่จะซื้อสินค้าและบริการในราคาที่กำหนด
                    นิยามของกฎอุปสงค์ คือ ถ้าราคาสินค้าลดลง ปริมาณที่ผู้ซื้อจะซื้อสินค้ามากขึ้น หรือเมื่อราคาสูงขึ้น ปริมาณที่ผู้ซื้อจะซื้อสินค้าลดลง ซึ่งปัจจัยสำคัญที่กำหนดความต้องการซื้อของผู้บริโภค ได้แก่
                              1. ราคาของสินค้าและบริการ
                              2. รายได้ของผู้บริโภค
                              3. รสนิยมของผู้บริโภค
                              4. ราคาสินค้าอื่นที่เกี่ยวข้อง
                              5. ฤดูกาล

          อุปทาน
                    ความหมายของอุปทาน เป็นความสามารถในการผลิตหรือเสนอขายสินค้าและบริการเพื่อสนองความต้อง การของผู้บริโภค
                    นิยามของกฎอุปทาน คือ ถ้าราคาสินค้าสูงขึ้น จำนวนสินค้าที่เสนอขายย่อมมากขึ้น ถ้าราคาสินค้าลดต่ำลง จำนวนสินค้าที่เสนอขายก็จะลดลง ซึ่งนอกจากราคาแล้วยังมีตัวกำหนดอื่นที่มีผลต่ออุปทาน คือ
                              1. กรรมวิธีในการผลิต




                              2. ราคาของปัจจัยการผลิต
                              3. การคาดคะเนของราคาสินค้า
                              4. ภาษีหรือเงินช่วยเหลือ




          การกำหนดราคาในระบบเศรษฐกิจ หากอุปสงค์มีมากกว่าอุปทาน ราคาสินค้าจะมีแนวโน้มสูงขึ้น เมื่อราคาสินค้าสูงขึ้นจะทำให้อุปทานเพิ่มขึ้นและอุปสงค์ลดลง แต่ถ้าอุปสงค์มีปริมาณน้อยกว่าอุปทาน ราคาสินค้าจะมีแนวโน้มลดลง ส่งผลให้อุปทานลดลงและอุปสงค์เพิ่มขึ้น กลไกการกำหนดราคาสินค้าในระบบเศรษฐกิจมีองค์ประกอบดังนี้
                    1. ราคาดุลยภาพ เป็นราคาที่ปริมาณความต้องการเสนอซื้อเท่ากับปริมาณเสนอขาย




                    2. การเปลี่ยนแปลงของราคาดุลยภาพ จะปรับตามการเปลี่ยนแปลงของอุปสงค์และอุปทาน





          การเปลี่ยนแปลงอุปสงค์และอุปทาน
                    1. การเปลี่ยนแปลงของอุปสงค์ มี 2 แบบ ดังนี้
                              - การเปลี่ยนแปลงปริมาณของอุปสงค์ เกิดขึ้นเนื่องจากราคาสินค้าชนิดดังกล่าวเปลี่ยนแปลงไปโดยที่ปัจจัยอื่น ๆ ที่กำหนดอุปสงค์คงที่




                              - การเปลี่ยนแปลงระดับอุปสงค์ เกิดจากปัจจัยอื่น ๆ ที่มีอิทธิพลต่ออุปสงค์เปลี่ยนแปลงไป โดยที่ราคาสินค้าชนิดนั้นยังคงที่




                    2. การเปลี่ยนแปลงของอุปทาน มี 2 แบบ คือ
                              - การเปลี่ยนแปลงปริมาณของอุปทาน เกิดจากราคาสินค้าชนิดนั้นเปลี่ยนแปลงไป โดยที่ปัจจัยอื่น ๆ ที่กำหนดอุปทานคงที่




                              - การเปลี่ยนแปลงระดับอุปทาน เกิดจากปัจจัยอื่น ๆ ที่มีอิทธิพลต่ออุปทานเปลี่ยนแปลงไป โดยที่ราคาสินค้าคงที่





3. ปัญหาทางเศรษฐกิจ
          ภาวะเงินเฟ้อ
                    ความหมายของภาวะเงินเฟ้อ หมายถึง ภาวการณ์ที่อาจเป็นปรากฏการณ์ทางการเงินหรือเป็นภาวะที่เกิดขึ้นจริงที่ระดับราคาสินค้าโดยทั่วไปเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง ซึ่งจะทำให้เกิดอำนาจซื้อของเงิน คือ เมื่อระดับราคาสูงขึ้นและเกิดอัตราเงินเฟ้อ อำนาจซื้อของเงินจะลดลง
                    สาเหตุของการเกิดเงินเฟ้อ มี 2 ประการ ดังนี้
                              1. ต้นทุนการผลิตเพิ่มสูงขึ้น ส่งผลให้ราคาสินค้าและบริการหลายชนิดสูงขึ้น ความรุนแรงของเงินเฟ้อก็จะมากขึ้นด้วย ซึ่งมีสาเหตุดังนี้
                                        - การเพิ่มขึ้นของค่าแรงที่เป็นตัวเงิน




                                        - การเพิ่มขึ้นของอัตรากำไรของผู้ผลิต
                                        - การเพิ่มขึ้นของราคาน้ำมันเชื้อเพลิง พลังงาน และวัตถุดิบที่สำคัญ




                               2. ประชาชนมีความต้องการซื้อสินค้าและบริการเพิ่มสูงขึ้น
                     ผลกระทบของเงินเฟ้อ มีดังนี้
                               1. ผลกระทบที่มีต่อประชาชนโดยทั่วไป โดยกลุ่มผู้เสียประโยชน์ ได้แก่ กลุ่มบุคคลที่มีรายได้ประจำ และกลุ่มเจ้าของกิจการและผู้ถือหุ้นจะได้รับประโยชน์
                               2. ผลกระทบที่มีต่อรัฐบาล ในภาวะเงินเฟ้อรัฐบาลจะได้รับประโยชน์ เพราะรัฐจะได้รับภาษีอากรเพิ่มขึ้น
                               3. ผลกระทบที่มีต่อระบบเศรษฐกิจโดยรวม ได้แก่
                                        - ผลกระทบต่อการผลิตและการลงทุน จะทำให้เกิดการขยายตัวทางเศรษฐกิจ
                                        - ผลกระทบต่อการกระจายรายได้ ทำให้การกระจายรายได้ไม่มีความเป็นธรรมมากยิ่งขึ้น
                                        - ผลกระทบต่อการค้าและดุลการชำระเงิน ทำให้ราคาสินค้าและบริการในประเทศสูงขึ้น
                                        - ผลกระทบต่อภาวะหนี้ต่างประเทศ ทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
                                        - ผลกระทบต่อสังคม ทำให้ค่าครองชีพของประชาชนสูงขึ้น
                    แนวทางการแก้ไขปัญหาภาวะเงินเฟ้อ ได้แก่
                              1. การแก้ไขปัญหาภาวะเงินเฟ้อด้านอุปสงค์ โดยใช้มาตรการดังนี้
                                        นโยบายการเงิน วิธีแก้ไขปัญหาของนโยบายการเงิน ได้แก่ การที่ธนาคารกลางขายพันธบัตรหรือหลักทรัพย์ของรัฐให้แก่ประชาชนเพื่อดึงเงินเข้าสู่ระบบการออม
                                        นโยบายการคลัง มี 2 ลักษณะ คือ การลดค่าใช้จ่ายของรัฐบาลและ การเพิ่มรายรับจากภาษีอากร
                              2. การแก้ไขปัญหาภาวะเงินเฟ้อด้านอุปทาน ทำได้ดังนี้
                                        นโยบายการเงิน รัฐอาจใช้มาตรการเพื่อลดปริมาณเงิน ทำให้อุปสงค์รวมสำหรับสินค้าลดลง และผู้ผลิตก็ต้องลดราคาสินค้าลง เพื่อไม่ให้ปริมาณการขายลดลงมาก
                                        นโยบายการคลัง สามารถใช้ลดค่าใช้จ่ายเพื่อให้อุปสงค์รวมลดลงและช่วยลดการแย่งวัตถุดิบของภาคเอกชน ทำให้ภาวะเงินเฟ้อจากการขาดแคลนและต้นทุนการผลิตลดลง หรือใช้มาตรการภาษีอากร
หน่วยงานที่จะต้องมีเข้ามาดูแลภาวะเงินเฟ้อ ได้แก่
                                                  กระทรวงพาณิชย์ ทำหน้าที่ดูแลผลประโยชน์ของผู้บริโภค และต้องนำข้อมูลที่รวบรวมราคาต่างๆ มาคำนวณเป็นดัชนีราคาผู้บริโภคแล้วเผยแพร่ให้ประชาชนได้ทราบ
                                                  ธนาคารแห่งประเทศไทย ทำหน้าที่ดูแลไม่ให้เงินเฟ้อเพิ่มสูงขึ้น โดยเข้าไปดูแลด้านอัตราดอกเบี้ยและปริมาณเงิน เพื่อให้เศรษฐกิจของประเทศมีเสถียรภาพ

          ภาวะเงินฝืด
                    ความหมายของภาวะเงินฝืด หมายถึง ภาวการณ์ทางเศรษฐกิจที่ระดับรายได้ประชาชาติหรือผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศลดลงอย่างต่อเนื่อง
                    สาเหตุของภาวะเงินฝืด มีดังนี้
                              1. ธนบัตรในระบบเศรษฐกิจน้อยเกินไป
                              2. ปริมาณเงินที่หมุนเวียนอยู่ในระบบเศรษฐกิจมีน้อย
                              3. รัฐบาลเก็บภาษีในอัตราสูง
                              4. สถาบันการเงินชะลอการปล่อยสินเชื่อให้แก่ระบบเศรษฐกิจ
                              5. ธนาคารกลางดำเนินนโยบายการเงินแบบเข้มงวด
                              6. รัฐบาลใช้นโยบายงบประมาณแบบเกินดุล
                    ผลกระทบของภาวะเงินฝืด ภาวะเงินฝืดมีผลกระทบต่อบุคคลหลายกลุ่มดังนี้
                              1. กลุ่มผู้ได้ประโยชน์จากภาวะเงินฝืด ได้แก่
                                        - กลุ่มผู้มีรายได้ประจำ
                                        - กลุ่มผู้มีรายได้จากดอกเบี้ย หุ้นกู้ ผู้ถือหุ้น
                                        - กลุ่มผู้ที่เก็บเงินไว้กับตัวเอง
                                        - กลุ่มผู้มีรายได้จากค่าเช่า
                              2. กลุ่มผู้เสียประโยชน์จากภาวะเงินฝืด ได้แก่
                                        - กลุ่มเจ้าของกิจการ
                                        - กลุ่มพ่อค้านักธุรกิจ
                                        - กลุ่มลูกหนี้
                                        - กลุ่มผู้เช่า
                                        - กลุ่มผู้รับค่าจ้างรายวัน
                                        - กลุ่มผู้ที่มีรายได้ไม่แน่นอน
                    แนวทางการแก้ไขปัญหาภาวะเงินฝืด มีดังนี้
                              1. การใช้นโยบายทางการเงิน มาตรการที่รัฐนำมาใช้ ได้แก่
                                        - ธนาคารกลางต้องพิมพ์ธนบัตรออกมาหมุนเวียนในตลาดให้สอดคล้องกับปริมาณของอุปสงค์และอุปทาน
                                        - ธนาคารต้องลดอัตราเงินสดสำรองตามกฎหมายแก่ธนาคารพาณิชย์
                              2. การใช้นโยบายทางการคลัง มาตรการที่รัฐนำมาใช้ ได้แก่
                                        - การกระจายรายได้ไปสู่ชนบท
                                        - การใช้งบประมาณรายจ่ายของรัฐบาลจะต้องมีสภาพคล่อง
                                        - การขอกู้เงินจากสถาบันการเงินในประเทศและต่างประเทศที่มีดอกเบี้ยถูกและสามารถจ่ายคืนในระยะยาวมาลงทุนในโครงการช่วยพัฒนาประเทศและสามารถให้ผลประโยชน์ตอบแทน
                                        - การลดอัตราภาษีเงินได้ของประชาชน
                              3. นโยบายอื่น ๆ
                                        - การประกาศควบคุมหรือกำหนดราคาสินค้าอุปโภคบริโภคและสินค้าจำเป็น
                                        - การประชาสัมพันธ์ให้นักลงทุนทั้งในประเทศและต่างประเทศมาลงทุน
                                        - การนำทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่มาใช้เพื่อสร้างงาน
                                        - การส่งผลผลิตทางการเกษตรและอุตสาหกรรมออกสู่ต่างประเทศ

          การว่างงาน
                    ความหมายของการว่างงาน เป็นภาวะที่ผู้อยู่ในกำลังแรงงานไม่ทำงานทั้ง ๆ ที่ต้องการทำงานในอัตราค่าจ้างที่เป็นอยู่ในท้องตลาดขณะนั้น




                    สาเหตุของการว่างงาน มี 4 ประการ คือ
                              1. การว่างงานตามปกติในตลาดแรงงาน ซึ่งไม่ก่อให้เกิดปัญหาเศรษฐกิจขั้นรุนแรง
                              2. การว่างงานเนื่องจากโครงสร้าง เกิดจากโครงสร้างเศรษฐกิจไม่เหมาะสม แรงงานจึงปรับตัวให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงไม่ได้
                              3. การว่างงานเนื่องจากวัฏจักรเศรษฐกิจ เป็นช่วงที่อุปสงค์รวมค่อนข้างต่ำ ปริมาณสินค้ามีไม่มาก ผู้ผลิตจึงลดการผลิตและลดการจ้างงาน
                              4. การว่างงานเนื่องจากค่าแรงไม่ยืดหยุ่น เกิดจากค่าแรงไม่ได้ถูกกำหนดโดยอุปสงค์และอุปทานของแรงงาน แต่ขึ้นอยู่กับปัจจัยทางสถาบัน

                    ผลกระทบของการว่างงาน ได้แก่
                              1. ผลผลิตรวมลดลง เกิดจากการที่ระบบเศรษฐกิจไม่สามารถสร้างงานให้เพียงพอกับจำนวนแรงงานที่ตั้งใจจะทำงาน
                              2. การบริโภคและการลงทุนลดลง เกิดจากการที่รายได้ของแรงงานลดลง ทำให้ต้องลดรายจ่าย
                              3. การกระจายรายได้เหลื่อมล้ำ เกิดจากการขาดรายได้ของผู้ว่างงาน
                              4. ฐานะการคลังของรัฐบาลลดลง การที่คนว่างงานมากขึ้นทำให้รัฐบาลจัดเก็บภาษีได้น้อยลง แต่รายจ่ายเพิ่มขึ้น ทำให้งบประมาณรัฐอาจขาดดุล
                              5. ทำให้เสถียรภาพของรัฐบาลไม่มั่นคง

                    แนวทางการแก้ไขปัญหาการว่างงาน ได้แก่
                              1. การลดอัตราค่าจ้าง จะช่วยให้มีการจ้างงานเพิ่มขึ้น
                              2. การเพิ่มอัตราค่าจ้าง ส่งผลให้ผู้ผลิตขยายการจ้างงานเพิ่มขึ้น
                              3. การนำนโยบายการเงินและการคลังที่เหมาะสมมาใช้ แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ
                                        การใช้นโยบายการเงิน มาตรการของนโยบายการเงินที่ธนาคารกลางนำมาใช้เพิ่มปริมาณเงินหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจ ได้แก่
                                                  - การรับซื้อหลักทรัพย์และพันธบัตรจากประชาชน
                                                  - การลดอัตราเงินสำรองตามกฎหมาย
                                                  - การลดอัตรารับช่วงซื้อตั๋วเงิน
                                        การใช้นโยบายการคลัง มี 2 ลักษณะ ได้แก่
                                                  - การเพิ่มการใช้จ่ายของรัฐบาล 
                                                  - การลดอัตราภาษี
                                        และยังมีนโยบายอื่น ๆ เช่น การเพิ่มสินค้าส่งออกและลดสินค้านำเข้า การลดค่าเงินสกุลของประเทศ ตลอดจนส่งเสริมการผลิตในภาคส่วนต่าง ๆ
                              4. การปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐาน
                              5. การส่งเสริมการลงทุน
                              6. การสร้างงานตามโครงการพิเศษ
                              7. การส่งเสริมการศึกษาอบรม
                              8. การรวมกลุ่มทำงานร่วมกัน
                              9. การประกอบธุรกิจขนาดเล็ก
 

แหล่งที่มาของเนื้อหา : สำนักพิมพ์วัฒนาพานิช www.wpp.co.th