ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้

ภาษาไทยมาตรฐานและภาษาไทยถิ่น

๑. ภาษาไทยมาตรฐาน
ภาษาไทยมาตรฐาน คือ ภาษาที่คนส่วนใหญ่ในสังคมใช้สื่อสาร ติดต่อราชการ และใช้ในการเรียนการสอนในโรงเรียน

ลักษณะของภาษาไทยมาตรฐาน
     ๑. เป็นภาษาเขียนหรือภาษาระดับทางการ
     ๒. ออกเสียงพยัญชนะ สระ วรรณยุกต์ และคำศัพท์คล้ายกับภาษาไทยถิ่นกลาง

๒. ภาษาไทยถิ่น
ภาษาไทยถิ่น คือ ภาษาที่ใช้สื่อสารกันในท้องถิ่นต่าง ๆ มีรูปแบบเฉพาะทั้งถ้อยคำและสำเนียง แบ่งออกเป็น ๔ กลุ่มใหญ่ ๆ ดังนี้
     ๑. ภาษาไทยถิ่นเหนือ เป็นภาษาที่ใช้พูดในจังหวัดภาคเหนือของประเทศไทย
     ๒. ภาษาไทยถิ่นอีสาน เป็นภาษาที่ใช้พูดในจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
     ๓. ภาษาไทยถิ่นกลาง เป็นภาษาที่ใช้พูดในกรุงเทพมหานครและจังหวัดภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคตะวันตกของประเทศไทย
     ๔. ภาษาไทยถิ่นใต้ เป็นภาษาที่ใช้พูดในจังหวัดภาคใต้ของประเทศไทย 

ความสำคัญของภาษาไทยถิ่น
๑. เป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมท้องถิ่น
๒. เป็นสัญลักษณ์ของคนในท้องถิ่น
๓. ช่วยให้เข้าใจวรรณคดีไทยบางเรื่องได้อย่างลึกซึ้ง
๔. ช่วยสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น

นิทานพื้นบ้าน
นิทานพื้นบ้าน คือ ภูมิปัญญาทางภาษาที่เป็นเรื่องเล่าจากรุ่นสู่รุ่น ไม่ทราบผู้แต่งคนแรก เนื้อเรื่องอาจผิดเพี้ยนไปจากต้นฉบับ เน้นความสนุกสนาน และให้ข้อคิด

๑. ที่มาของนิทานพื้นบ้าน
ในสมัยโบราณนิยมเล่านิทานเพื่อความสนุกสนานเพลิดเพลิน ซึ่งแต่ละท้องถิ่นจะมีเรื่องเล่าแตกต่างกันไป นอกจากนี้ นิทานบางเรื่องอาจเกิดจากความเชื่อทางศาสนา

๒. ประเภทนิทานไทย
     ๑. นิทานเทวปกรณ์หรือตำนานปรัมปรา จะเล่าถึงกำเนิดจักรวาลและโลกมนุษย์ ที่มาของพิธีกรรมบางอย่าง
     ๒. นิทานมหัศจรรย์ จะเกี่ยวข้องกับของวิเศษหรือสิ่งมหัศจรรย์ ได้แก่ นิทานจักร ๆ วงศ์ ๆ
     ๓. นิทานชีวิต จะกล่าวถึงบุคคลและสถานที่ที่มีอยู่จริง มีลักษณะเป็นนิทานประจำถิ่น
     ๔. นิทานประจำถิ่น เป็นเรื่องเล่าที่เชื่อว่าเคยเกิดขึ้นจริงในแต่ละท้องถิ่น มักอธิบายความเป็นมาของสิ่งที่อยู่ตามธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น
     ๕. นิทานคติสอนใจ เป็นเรื่องที่ให้คุณค่าด้านจริยธรรมและผลแห่งกรรม
     ๖. นิทานอธิบายสาเหตุ จะเล่าถึงสาเหตุของพฤติกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ สัตว์ และพืช
     ๗. นิทานเรื่องสัตว์ จะอธิบายเกี่ยวกับอุปนิสัยของสัตว์
     ๘. นิทานเรื่องผี จะเล่าเกี่ยวกับผีต่าง ๆ
     ๙. นิทานมุกตลก มีทั้งมุกตลกหยาบโลน ที่มักจะล้อเลียนบุคคลต่าง ๆ และมุกตลกไม่หยาบโลน ที่แสดงแนวคิดเกี่ยวกับพฤติกรรมต่าง ๆ
     ๑๐. นิทานโม้ เป็นเรื่องเหลือเชื่อ
     ๑๑. นิทานเข้าแบบ แบ่งเป็น ๒ ประเภท ดังนี้
          ๑) นิทานไม่รู้จบ คือ นิทานที่เล่าได้เรื่อย ๆ ไม่มีวันจบ
          ๒) นิทานลูกโซ่ คือ นิทานที่เล่าพฤติกรรมของตัวละครที่เกี่ยวเนื่องกันต่อ ๆ ไป

๓. คุณค่าของนิทานพื้นบ้าน
     ๑. ให้ความสนุกสนานเพลิดเพลิน ข้อคิด คติเตือนใจ
     ๒. สร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้เล่ากับผู้ฟัง
     ๓. ทำให้เกิดการเรียนรู้และจินตนาการ
     ๔. สะท้อนภาพสังคมไทยในอดีต

แหล่งสืบค้นข้อมูล

นักเรียนสามารถศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับนิทานพื้นบ้านเพิ่มเติมได้ที่ www.thaifolk.com หรือ www.lokwannakadi.com

เพลงพื้นบ้าน
เพลงพื้นบ้าน คือ เพลงที่ชาวบ้านเรียบเรียงขึ้นด้วยสำนวนภาษาที่เรียบง่าย ใช้ร้องโต้ตอบในโอกาสต่าง ๆ แบ่งตามลักษณะผู้เล่นได้ ๒ ประเภท ได้แก่
     ๑. เพลงเด็ก ได้แก่ เพลงกล่อมเด็ก เพลงปลอบเด็ก เพลงร้องเล่น เพลงร้องประกอบการละเล่นพื้นเมืองสำหรับเด็ก
     ๒. เพลงผู้ใหญ่ ได้แก่ เพลงปฏิพากย์ เพลงเรือ เพลงเกี่ยวข้าว เพลงประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ
คุณค่าของเพลงพื้นบ้าน
๑. ให้ความสนุกสนาน
๒. รู้จักการอยู่ร่วมกับผู้อื่น สร้างความสามัคคี
๓. เฉลียวฉลาด มีไหวพริบ

๑. เพลงกล่อมเด็ก
เพลงกล่อมเด็ก คือ เพลงที่ใช้ร้องกล่อมให้เด็กนอน เนื้อเพลงสั้น ๆ เอื้อนเสียงยาว ๆ

๒. เพลงปลอบเด็ก
เพลงปลอบเด็ก คือ เพลงที่ใช้ร้องปลอบให้เด็กเคลิบเคลิ้ม เน้นการเอาอกเอาใจให้นอนหลับ
คุณค่าของเพลงกล่อมเด็กและเพลงปลอบเด็ก
     ๑. ช่วยให้นอนหลับได้ง่าย
     ๒. ให้ข้อคิดในเรื่องรอบตัว
     ๓. สะท้อนสภาพความเป็นอยู่ของคนในสมัยนั้น

เกร็ดควรรู้

เพลงกล่อมเด็กมีทุกภาคของประเทศไทย แต่จะเรียกต่างกัน คือ ภาคเหนือ เรียกว่า เพลงอื่อ ภาคอีสาน เรียกว่า เพลงร้องเรือ หรือเพลงช้าน้อง และภาคใต้ เรียกว่า เพลงกล่อมลูก หรือเพลงนอนสาเด้อ 

แหล่งที่มาของเนื้อหา : สำนักพิมพ์วัฒนาพานิช www.wpp.co.th