ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับการประดิษฐ์ของใช้จากวัสดุในท้องถิ่น
งานประดิษฐ์ คือ สิ่งที่ประดิษฐ์ขึ้นจากความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์เพื่อตอบสนองวัตถุประสงค์ที่หลากหลาย โดยเฉพาะงานประดิษฐ์ของใช้จากวัสดุในท้องถิ่น ซึ่งเป็นงานประดิษฐ์ที่นำวัสดุในท้องถิ่นมาประยุกต์หรือดัดแปลงให้เป็นชิ้นงานที่มีประโยชน์ มีความสวยงาม ตลอดจนมีคุณค่าควรแก่การอนุรักษ์และสืบทอดแก่ชนรุ่นต่อไป

ประโยชน์ของการประดิษฐ์ของใช้จากวัสดุในท้องถิ่น
1. ได้เรียนรู้และเห็นคุณค่าของวัสดุในท้องถิ่นซึ่งนำมาทำให้เกิดประโยชน์ต่อตนเอง และสังคมได้
2. ได้ถ่ายทอดและสืบสานเอกลักษณ์ไทยและภูมิปัญญาท้องถิ่น
3. ได้ฝึกคิดอย่างสร้างสรรค์และมีจินตนาการ เพื่อให้งานมีความแปลกใหม่และหลากหลาย
4. ฝึกให้เป็นคนช่างสังเกต มีความอดทน ละเอียดรอบคอบ และมีสมาธิ เพราะใจจดจ่ออยู่กับงาน
5. ฝึกทักษะในการประดิษฐ์สิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆ และสามารถนำไปประกอบเป็นอาชีพได้
6. ช่วยประหยัดค่าใช้จ่าย เพราะสามารถประดิษฐ์ของใช้เองได้
7. ได้ใช้เวลาว่างเป็นประโยชน์ เกิดความเพลิดเพลินและความภาคภูมิใจในผลงานของตนเอง
8. ทำให้คนในท้องถิ่นมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นจากการสร้างอาชีพ

หลักการประดิษฐ์ของใช้จากวัสดุในท้องถิ่น
1. ความต้องการและความจำเป็น ประดิษฐ์ของใช้ให้ตรงความต้องการและความจำเป็นที่จะนำไปใช้
2. ศึกษารายละเอียดของงาน ก่อนลงมือปฏิบัติงาน เพื่อไม่ให้เกิดความผิดพลาด
3. วางแผนการทำงาน กำหนดวัตถุประสงค์และวิธีการไว้ล่วงหน้า เพื่อให้ปฏิบัติงานได้อย่างรวดเร็ว
4. การออกแบบ เขียนโครงร่างของงานที่จะประดิษฐ์ก่อนลงมือปฏิบัติ
5. จัดเตรียมวัสดุ อุปกรณ์ และเครื่องมือ เลือกใช้ให้เหมาะสมกับงานที่ออกแบบไว้
6. ลงมือปฏิบัติงานตามขั้นตอนที่วางแผนไว้ จะช่วยให้ปฏิบัติงานได้สำเร็จ
7. ความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน โดยเฉพาะอุปกรณ์แหลมคม พลังงานไฟฟ้า และสารเคมีต่าง ๆ

การออกแบบสิ่งประดิษฐ์
การใช้ความรู้และความคิดสร้างสรรค์มาสร้างหรือดัดแปลงสิ่งของให้มีรูปแบบที่แปลกใหม่ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้
องค์ประกอบของการออกแบบสิ่งประดิษฐ์ มีดังนี้
1. จุด (Dot) คือ รอยกดที่มีลักษณะค่อนข้างกลม แบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ จุดที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และจุดที่เกิดจากการสร้างสรรค์ของมนุษย์

2. เส้น (Line) คือ จุดที่นำมาเรียงต่อกัน ประกอบกันเป็นรูปร่าง รูปทรง เส้นมีหลายชนิด ได้แก่ เส้นตรง เส้นโค้ง เส้นตั้ง เส้นนอน เส้นเฉียง เส้นซิกแซ็ก

3. ลักษณะผิว (Texture) คือ ลักษณะภายนอกของวัตถุ สามารถมองเห็นและจับต้องได้ มี 2 ลักษณะ ได้แก่ ลักษณะผิวที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และลักษณะผิวที่เกิดขึ้นจากการสร้างของมนุษย์

4. รูปร่าง (Shape) คือ เส้นรอบนอกของวัตถุ มีลักษณะเป็น 2 มิติ คือ มีความกว้างและความยาวเท่านั้น แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ รูปร่างตามธรรมชาติ รูปร่างเรขาคณิต และรูปร่างอิสระ

5. รูปทรง (Form) คือ ลักษณะของวัตถุที่มองเห็นเป็น 3 มิติ คือ มีความกว้าง ความยาว และความลึก แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ รูปทรงตามธรรมชาติ รูปทรงเรขาคณิต และรูปทรงอิสระ

6. สี (Colour) มีอิทธิพลต่ออารมณ์และความรู้สึกของผู้พบเห็น จึงต้องใช้ให้เหมาะสมกับงานประเภทต่าง ๆ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ดังนี้ 1) สีอุ่น 2) สีเย็น

วัสดุ อุปกรณ์ และเครื่องมือทำงานประดิษฐ์
วัสดุในท้องถิ่น คือ วัสดุที่มีความแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น นำมาประดิษฐ์เป็นชิ้นงานที่นำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ และช่วยเสริมสร้างฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัว ชุมชน และประเทศ โดยทั่วไปวัสดุในท้องถิ่นมักได้จากธรรมชาติหรือเป็นส่วนประกอบของพืช เช่น ไม้แปรรูป ไม้แผ่นกึ่งสำเร็จรูป ไม้ไผ่ ขอนไม้แห้ง มะพร้าว ผ้าฝ้าย ผ้าดิบ กระดาษสา
อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้กับวัสดุในท้องถิ่นประเภทไม้ ได้แก่
1. เลื่อย ใช้สำหรับการตัดแต่งไม้

2. มีด เช่น มีดโต้ ใช้สำหรับตัดไม้ มีดจักตอก ใช้จักตอกไม้ให้เป็นเส้น มีดเจียน ใช้สำหรับผ่าหวาย ขูด เล็ม และเจียนวัสดุต่าง

3. ค้อน ใช้สำหรับการประกอบชิ้นงานให้เข้ารูปทรง

4. สว่าน ใช้เจาะรูบนพื้นไม้ โลหะ พลาสติก หรือหวาย

5. สิ่ว ใช้เจาะ บาก เซาะ ตัดแต่ง แกะสลัก

6. กบไสไม้ ใช้ปรับผิวขรุขระของไม้ให้เรียบ

อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้กับวัสดุในท้องถิ่นประเภทผ้า ได้แก่
1. สายวัด ใช้วัดตัวและความยาวของผ้าที่จะตัด วัดได้ทั้งแบบนิ้วและเซนติเมตร

2. กรรไกร ใช้ตัดผ้า

3. ลูกกลิ้ง ใช้กลิ้งบนผ้าหรือกระดาษเพื่อสร้างแบบ

4. กระดาษกดรอย คือ กระดาษที่อาบด้วยเทียนไข ใช้สำหรับสร้างแบบคู่กับลูกกลิ้ง

5. เข็มเย็บผ้า แต่ละขนาดจะเหมาะสำหรับงานที่ต่างกัน
6. เข็มหมุด ใช้กลัดกระดาษตัดแบบกับผ้าก่อนการตัดหรือเย็บ

7. ที่เลาะผ้า ให้เลาะด้ายที่เย็บไว้แล้ว แต่ต้องการแก้ไขใหม่

8. ชอล์กเขียนผ้า ใช้ทำเครื่องหมายบนผ้าที่จะตัดเย็บ

คำสำคัญ
การประดิษฐ์
วัสดุในท้องถิ่น
การออกแบบ
ความคิดสร้างสรรค์
อุปกรณ์

แหล่งที่มาของเนื้อหา : สำนักพิมพ์วัฒนาพานิช www.wpp.co.th