การหมั้นตามกฎหมายครอบครัวนั้นจะกระทำได้ต่อเมื่อชายและหญิงมีอายุ 17 ปีบริบูรณ์ และต้องได้รับความยินยอมจากบิดาและมารดา หรือผู้ปกครอง
โดยหากปรากฏว่าการหมั้นนั้นไม่เป็นไปตามเงื่อนไขดังกล่าวย่อมมีผลทำให้การหมั้นตกเป็นโมฆะ หรือถือเสมือนว่าไม่มีการหมั้นกันเลย (มาตรา 1435) นอกจากนี้หากปรากฏว่าชายหรือหญิงที่ทำการหมั้น ได้กระทำโดยที่ตนมีอายุไม่ถึง 20 ปีบริบูรณ์หรือยังไม่บรรลุนิติภาวะ ซึ่งยังถือว่าเป็นการหมั้นในขณะที่ตนเป็นผู้เยาว์นั้น
การหมั้นของผู้เยาว์นั้นต้องได้รับความยินยอมจากบิดาและมารดา, บิดาหรือมารดา(กรณีฝ่ายหนึ่งตาย ถูกถอนอำนาจปกครอง หรือไม่อยู่ในสภาพที่จะให้ความยินยอมได้), ผู้รับบุตรบุญธรรม หรือผู้ปกครอง โดยหากผู้เยาว์ทำการหมั้นกันเองโดยไม่ได้รับความยินยอม ย่อมส่งผลให้การหมั้นตกเป็นโมฆียะและอาจถูกบอกล้างได้ (มาตรา 1436)
สามีภริยาต้องอยู่กินด้วยกันฉันสามีภริยาและต้องช่วยเหลืออุปการะเลี้ยงดูกัน (มาตรา 1461) แต่หากไม่สามารถอยู่ร่วมกันได้ ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งอาจร้องขอต่อศาลให้แยกกันอยู่ได้ (มาตรา 1462)
และหากปรากฏว่าฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งกลายเป็นคนไร้ความสามารถหรือเสมือนไร้ความสามารถ อีกฝ่ายต้องเป็นผู้อนุบาลหรือผู้พิทักษ์ฝ่ายนั้นด้วย เว้นแต่ศาลจะตั้งผู้อื่นแทน (มาตรา 1463)
การสมรสที่เป็นโมฆะจะถือเสมือนไม่ว่าไม่มีการสมรสกันเลย เช่น การสมรสที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเป็นบุคคลวิกลจริต หรือการสมรสซ้อน
การสมรสที่จะมีผลเป็นโมฆะ มีดังต่อไปนี้ (มาตรา 1495)
- การสมรสที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเป็นบุคคลวิกลจริตหรือไร้ความสามารถ
- การสมรสระหว่างญาติสืบสายโลหิต
- การสมรสที่ฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดมีคู่สมรสอยู่แล้ว (สมรสซ้อน)
- การสมรสที่ชายหญิงไม่ได้ยินยอมเป็นสามีภริยากัน หรือไม่ได้แสดงความยินยอมต่อหน้านายทะเบียน
การสิ้นสุดการสมรสสามารถเกิดจากความตายของคู่สมรส การหย่าตามกฎหมาย หรือการที่ศาลพิพากษาให้เพิกถอนการสมรส
การสิ้นสุดการสมรสนั้น ต้องเกิดจาก 3 เหตุดังต่อไปนี้
- ความตายของคู่สมรสฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง
- การหย่า โดยต้องจดทะเบียนหย่าตามกฎหมาย (มาตรา 1515)
- ศาลพิพากษาให้เพิกถอน เช่น การสมรสอันเป็นโมฆียะเพราะเหตุสำคัญผิดตัวคู่สมรส (มาตรา 1505) สมรสโดยถูกกลฉ้อฉล (มาตรา 1506) สมรสโดยถูกข่มขู่ (มาตรา 1507) เป็นต้น
กฎหมายครอบครัวระบุถึงสิทธิและหน้าที่ของพ่อแม่ในการเลี้ยงดูบุตร เช่น การให้การศึกษา การดูแลสุขภาพ และการจัดการทรัพย์สินของบุตร หากเกิดการหย่า ศาลจะพิจารณาเรื่องสิทธิในการปกครองบุตรโดยคำนึงถึงประโยชน์สูงสุดของเด็กเป็นสำคัญ
การเข้าใจกฎหมายครอบครัวช่วยให้สามารถวางแผนชีวิตครอบครัวได้อย่างมั่นคง และป้องกันปัญหาทางกฎหมายที่อาจเกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการเตรียมตัวก่อนสมรส การตัดสินใจเกี่ยวกับสิทธิในการดูแลบุตร และอื่น ๆ การมีความรู้ในเรื่องนี้ยังช่วยให้สามารถปรึกษาทนายหรือดำเนินการทางกฎหมายได้อย่างมีประสิทธิภาพ
แหล่งข้อมูล
กฎหมายครอบครัว: ความสำคัญและรายละเอียด