พอเจอคำว่า “ปัญหา” น้อง ๆ ม. 3 หลายคนอาจรู้สึกตกใจ ไม่ชอบเลย ไม่อยากเจอ ไม่อยากแก้ จริง ๆ แล้วเรื่องของปัญหาสำคัญมาก เพราะสิ่งสำคัญไม่ใช่แค่การเรียนรู้การแก้ไขปัญหา แต่ยังรวมไปถึงการไม่สร้างปัญหา และไม่ทำตัวเองให้กลายเป็นตัวปัญหาด้วย และพี่อ้อขอบอกเลยนะคะ เรื่องของปัญหานี่ คือสิ่งที่อยู่คู่กับโลกและชีวิต ไม่มีใครไม่มีปัญหา ไม่ว่าจะอายุเท่าไหร่ เพศอะไร หรือยุคใด สมัยไหน ปัญหาถือเป็นสิ่งที่อยู่คู่กับชีวิตมนุษย์ เป็นบทพิสูจน์ให้รู้ว่า เราเด็ดแค่ไหน ที่เอาชนะปัญหาต่าง ๆ มาได้ วันนี้พี่อ้อเลยขอรีวิวปัญหาเด่น ๆ ของเด็ก ๆ ที่โดนเล่นงานกันมารุ่นแล้วรุ่นเล่า

             ปัญหาบางอย่างก็เหมือนโจทย์ยาก ๆ ที่อาจต้องใช้เวลานานในการแก้ไข แต่ถ้าหมั่นฝึกฝนตัวเองให้พร้อมรับมือไว้ในทุกโจทย์ ที่อาจหมุนเวียนกันเข้ามาท้าทายความสามารถแก้ปัญหาของเรา มันจะเป็นทักษะติดตัว ให้เราได้ใช้ไปตลอดชีวิต ไม่ว่าเรื่องเรียนหรือการทำงานต่อไปในอนาคต  

           มาค่ะ พี่อ้อจะส่งโดรนพาน้อง ๆ บินขึ้นไป ให้ลอยตัวอยู่เหนือปัญหา แอบส่องดูว่า ปัญหาเด่น ๆ มีอะไรบ้าง และแต่ละปัญหาจะมีวิธีการเด็ด ๆ อะไร ในการพาตัวเองให้รอดพ้นจากสิ่งนั้น และเตรียมพร้อมสำหรับการสร้างภูมิคุ้มกันให้แก่ตัวเอง ไม่ต้องร้องไห้วิ่งหาคุณพ่อคุณแม่ผู้ปกครองหรือคุณครูให้ช่วยเหมือนสมัยเด็กอีกต่อไป  

ปัญหาส่วนตัวของตัวเอง

             เรามาเริ่มต้นทำความเข้าใจกันที่ตัวเราเองก่อน ว่าจริง ๆ แล้ว ปัญหาหลัก ๆ ของวัยรุ่นตอนต้นอย่างเรา ช่างแสนอยู่ใกล้ตัวเหลือเกิน เพราะมันอยู่ในตัวของเรานั่นเอง เด็กวัยนี้กำลังอยู่ในช่วงความเปลี่ยนแปลง เป็นหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญของชีวิต มีเหตุการณ์ต่าง ๆ เกิดขึ้นมากมาย ทั้งสภาพร่างกาย อวัยวะที่กำลังพัฒนา สภาพของจิตใจ หลายคนอาจยังควบคุมอารมณ์ตัวเองไม่ได้ หัวร้อนง่าย คิดเร็วทำเร็ว สรุปตัดสินใจตอบสนองต่อเหตุการณ์เร็วเกินไป จนไม่มีเวลาไตร่ตรองวิเคราะห์รายละเอียด

             เทคนิคแก้ปัญหาเบื้องต้นคือ slow motion น้อง ๆ ต้องลด speed ตัวเองลง เพื่อถ่วงเวลารอความคิด สติ และปัญญา ให้เดินทางมาร่วมจอยร่วมแจมในปัญหาด้วย ไม่ใช่ทุกปัญหาเชิญแต่อารมณ์มาเท่านั้น กุญแจสำคัญคือการมองโลกแต่ละวันอย่างเป็นธรรมชาติ มีทัศนคติที่ดี คิดบวกเข้าไว้ (หมายถึงให้คิดบวกแก้ปัญหา ไม่ใช่พร้อมจะบวกเข้าใส่ปัญหานะคะ) ลองเกาะโดรนลอยตัวขึ้น ให้อยู่เหนือปัญหา อาจจะช่วยทำให้เราเห็นมุมมองต่าง ๆ ที่กว้างและชัดเจนขึ้น มุมเหล่านั้นอาจจะมีทางออกเล็ก ๆ ซ่อนอยู่ก็ได้

ปัญหาความรัก เพศสัมพันธ์ และการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น

             เรื่องฮอร์โมนทางเพศเป็นเรื่องใหญ่ของวัยรุ่น ทำให้หลายคนรู้สึกต้องการคนรักอย่างมาก ๆ ซึ่งเป็นเรื่องธรรมชาติที่ดำเนินไปอย่างปกติ แต่สิ่งที่กลายเป็นปัญหาคือ การไม่เข้าใจความรักดีพอ แต่ก็วิ่งเข้าสู่เกมรัก ทั้ง ๆ ที่ยังไม่พร้อม ความรักเป็นธรรมชาติที่งดงาม แต่เราต้องรู้กลไกการขับเคลื่อนตามธรรมชาติของมัน ที่สามารถสร้างปัญหาจุก ๆ ให้แก่เราได้ การมีคนพิเศษ มีความรักในวัยเรียน เป็นสิ่งที่สามารถมีได้ แต่ต้องแยกแยะให้ได้ว่า ลำดับความสำคัญของความรักที่เกิดขึ้นกับบุคคลต่าง ๆ รอบตัวเป็นอย่างไร

             การมีแฟนกับการมีสามีภรรยา มีชีวิตคู่ มีครอบครัวนั้น เป็นคนละเรื่อง หากเป็นนิยายรักก็เรียกได้ว่า คนละเล่มกันเลย เรายังมีภารกิจเรื่องเรียน และการสร้างอนาคตให้ตัวเอง ซึ่งเป็นหน้าที่ที่สำคัญมากที่สุด ในตอนนี้ยังไม่ใช่เวลาของการใช้ชีวิตคู่ อยู่บ้านกับคุณพ่อคุณแม่ผู้ปกครองไปก่อน ดีกว่าที่จะไปสร้างครอบครัวใหม่กับคนอื่น

             การเตรียมรับมือกับปัญหานี้ คือต้องรู้จักรักตัวเองให้เป็น ก่อนที่จะรักคนอื่น การรักตัวเองอย่างชาญฉลาดจะเป็นกุญแจสำคัญในการป้องกันปัญหานี้ ต้องเห็นคุณค่าความสำคัญของตัวเอง ต้องเข้าใจเรื่องเพศสัมพันธ์ว่า หากเกิดขึ้นแล้ว จะมีผลมีปัญหาอะไรตามมา เช่น การหึงหวงทะเลาะวิวาท โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และปัญหาหลักอย่างการตั้งครรภ์ในวัยเรียน ขนาดแค่การวางแผนการศึกษา น้อง ๆ ยังบ่นว่ายาก แต่ขอบอกเลยว่า การวางแผนครอบครัวเป็นเรื่องใหญ่และยากกว่ามาก ต้องให้เหมาะสมกับเวลา พร้อมสร้าง ไม่ใช่พร้อมเสพแค่ความสุขผ่านร่างกายกันและกัน

             นอกจากนี้เรายังต้องเรียนรู้ฝึกฝนการจัดการกับอารมณ์ทางเพศให้ถูกต้อง ไม่หมกหมุ่นจนเกินไป เรียนรู้การวางตัวที่เหมาะสม ทั้งในสังคมออฟไลน์หรือออนไลน์  ยิ่งน้องผู้หญิงต้องตระหนักในคุณค่าความสำคัญของตัวเอง ซึ่งจะเป็นภูมิคุ้มกันช่วยรับมือกับเรื่องนี้ได้เป็นอย่างดี แต่อย่างไรก็ตาม หากว่ามันเกิดพลาดพลั้งไปแล้ว ! น้อง ๆ ต้องหาที่ปรึกษาอย่างคุณพ่อคุณแม่ผู้ปกครองหรือคุณครูเพื่อขอคำแนะนำที่ถูกต้อง ปลอดภัย และเหมาะสม

ปัญหาการใช้ความรุนแรง

           เรื่องของความรุนแรงยังคงเป็นปัญหาใหญ่ที่น่ากลัวสำหรับวัยรุ่นทั่วโลก มีการใช้อาวุธที่รุนแรงและอันตรายมากขึ้น  เด็ก ๆ ตอบสนองและตัดสินสิ่งต่าง ๆ รอบตัวด้วยอารมณ์มากกว่าเหตุผล ส่วนหนึ่งมีที่มาจากสังคมและครอบครัว ที่มีส่วนสร้างความหัวร้อน ความรุนแรงที่ต้องระวังมีทั้งที่เราเป็นผู้กระทำเอง หรือเป็นผู้ถูกกระทำ

             สติและการควบคุมอารมณ์ตัวเองเป็นกุญแจสำคัญสำหรับการป้องกันปัญหาความรุนแรง น้อง ๆ ควรอยู่ห่างจากกลุ่มเพื่อน ๆ ที่นิยมการใช้อารมณ์เป็นใหญ่ หรือชอบท้าทายเป็นฮีโร่แบบข่มเหงรังแกคนอื่น เรารู้คุณค่าของตัวเอง โดยไม่ต้องพยายามหาการยอมรับจากคนอื่น หากความรุนแรงมาจากครอบครัว หรือมาจากผู้อื่น เราอาจต้องบอกให้คุณครูทราบ ไม่ควรเก็บไว้จนกลายเป็นผลเสียกับตัวเอง

             สำหรับยุคดิจิทัลคงต้องรวมเรื่องการกลั่นแกล้งรังแกทางออนไลน์เอาไว้เป็นความรุนแรงอีกชนิดหนึ่งด้วย การบูลลี่ผู้อื่นบางคนอาจมองว่าเป็นเรื่องสนุก ไม่ได้เจตนาทำร้ายใคร แค่เอามัน ล้อเล่นกันตามประสาเพื่อนฝูง แต่กับความรู้สึกของบางคน การโดนบูลลี่อาจส่งผลกระทบกับจิตใจขั้นร้ายแรง ท่องจำไว้ว่า เราจะไม่ให้ใครมาบูลลี่เรา และเราจะไม่บูลลี่คนอื่น

ปัญหาการเสพติด

             ปัญหาการเสพติดเป็นปัญหาใหญ่มากของวัยรุ่น อันตรายของมันทวีความรุนแรงมากยิ่งขึ้น ทั้งตัวสารเสพติดเอง ไม่ว่าบุหรี่ แอลกอฮอล์ สารกระตุ้น ยาเสพติด รวมถึงพฤติกรรมการเสพติดสิ่งอื่น ๆ ไม่ว่าติดเกม ติดการพนันออนไลน์ ซึ่งการเสพติดจะทำให้เราขาดสติ พาไปสู่ปัญหาอื่น ๆ ที่มากขึ้น จนอาจถึงขั้นก่ออาชญากรรม อย่างลักขโมย ทำร้ายร่างกาย หรือฆ่าผู้อื่น รวมทั้งเป็นการเปิดประตูพาเราไปสู่โลกด้านมืด เช่น ค้ายาเสพติด นักเลงประจำบ่อนการพนัน เป็นต้น

             จุดเริ่มต้นของปัญหามาจากเหตุผลง่าย ๆ คือแค่อยากลอง อยากสนุกตามเพื่อน นิด ๆ หน่อย ๆ ไม่ติดหรอกน่า (ข้ออ้างเดิม ๆ ของคนติด) ขึ้นชื่อว่า “เสพติด” มันแปลว่า ไม่เสพแล้วจะมีอาการทรมาน ลงแดง และต้องเพิ่มปริมาณ เพิ่มขนาด เพิ่มเวลต่าง ๆ มากขึ้น เราต้องคอยบอกตัวเองกระตุ้นสติว่า เวลาในชีวิตของเราเป็นสิ่งสำคัญที่สุด เพราะเป็นสิ่งที่เรียกร้อง ย้อนคืน ขอเพิ่มไม่ได้ และที่สำคัญ ไม่มีใครรู้ว่าเวลาในชีวิตมีเท่าไหร่ มันไม่เหมือนการเติมเกม ที่ สามารถซื้อไอเทมมาเติมได้ แต่เมื่อเวลาหมด เราไม่สามารถหาซื้อไอเทมเวลามาเติมให้ชีวิตได้อย่างแน่นอน ดังนั้น อย่าปล่อยให้ตัวเองเสียเวลาไปกับประสบการณ์แบบนี้

           ส่วนการติดเกม ติดแชท ติดอินเทอร์เน็ต หมกตัวเองไว้ในหลุมดำของโซเชียล แม้จะอ้างว่าสนุก คลายเครียด ก็ควรตั้งสติควบคุมตัวเองให้เหมาะสม  บริหารจัดการเวลาให้ดี ใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด

ปัญหาความฟุ้งเฟ้อเกินตัว 

             อีกสถานการณ์หนึ่งที่เกิดขึ้นกับวัยรุ่นทั่วโลกในปัจจุบันนี้ ที่น่าเป็นห่วงมาก คือการใช้จ่ายเงินเกินตัว ฟุ้งเฟ้อ โอนไว้ใจสปอร์ต อาจเป็นเพราะช่วงโควิด-19 เด็ก ๆ ใช้ชีวิตอยู่ในออนไลน์ เพลินไปกับการชอปปิงออนไลน์ เพื่อนมี ต้องมี เทรนด์กำลังมา ต้องไปตำ เมื่อตกเป็นทาสขาดสติขาดความยับยั้งทางอารมณ์ก็ยิ่งสั่ง สั่งมาแล้วบางทีอาจมีงงกับตัวเองเล็กน้อย สั่งมาทำเพื่ออออ ! ยิ่งถ้าไม่มีเงินก็จะทำทุกวิถีทาง เพื่อให้ได้เงินมาใช้จ่ายตอบสนองความต้องการ   แม้ว่าสิ่งที่ทำนั้น จะเป็นสิ่งที่ไม่ถูกต้องก็ตาม ดังนั้นการตั้งรับปัญหานี้คือ เรียนรู้เรื่องบริหารจัดการการเงิน การหาเงินอย่างมีค่า และใช้เงินอย่างมีความหมาย รู้จักประหยัดอดออม ฝึกให้เป็นทักษะประจำตัว แก้ไขปรับปรุงตอนนี้ย่อมส่งผลดีในเรื่องของการใช้ชีวิตต่อไปในอนาคต

ปัญหาการเรียน

             ข้อนี้ถือเป็นปัญหายอดฮิตทุกยุคทุกสมัยและทุกระบบการศึกษาจริง ๆ แต่จะเป็นแค่ช่วงเวลานี้เวลาเดียว ซึ่งต่างจากปัญหาอื่น ๆ ที่เกิดแล้วอาจเกิดอีก เกิดซ้ำ วนแล้ววนอีก แต่การศึกษาเป็นการเรียนตามภาคบังคับ ดังนั้นจึงผูกติดอยู่กับช่วงเวลาของช่วงวัย ซึ่งเป็นกันได้ตั้งแต่วัยเด็กเล็กระดับอนุบาล ไปจนถึงเรียนต่อมหาวิทยาลัยทั้งระดับปริญญาตรี โท เอก แต่ปัญหาหลัก ๆ สำหรับวัยมัธยมต้นเห็นทีจะหนีไม่พ้นเรื่องความขี้เกียจ ไม่อยากไปโรงเรียน ไม่อยากทำการบ้าน ชอบหนีเรียน ติดเล่นรักสนุก ไม่รู้จะเลือกแผนการเรียนไหน วางแผนอนาคตยังไม่เป็น แม้ปัญหาเหล่านี้จะเกิดขึ้นเพียงแค่ตามช่วงวัยของการศึกษา แต่ต้องยอมรับว่า ผลของช่วงเวลานี้ อาจส่งผลยาวต่อไปถึงอนาคตทั้งชีวิตของน้อง ๆ ได้ ดังนั้นพี่อ้อจึงไม่สามารถทิ้งปัญหาข้อนี้ไปได้

             ทางแก้ไขหรือป้องกันปัญหานี้ คือ พยายามกระตุ้นตัวเองอยู่ตลอดเวลา จัดระเบียบวางแผนการเรียน หาแรงกระตุ้นจุดเร้าให้ไปโรงเรียน บอกกับตัวเองตลอดเวลาว่า “การศึกษา” คือภารกิจอันยิ่งใหญ่และสำคัญที่สุดของเราในช่วงเวลานี้ เราต้องเรียนมีความรู้เพื่อให้เกิดปัญญา เพื่ออนาคตที่ดีของตัวเราเอง หาเป้าหมายชีวิตให้เจอ แล้วจะได้รู้สึกว่า การเรียนมันคือยานพาหนะที่พาเราไปส่งยังจุดหมาย

ปัญหาระดับชาติ ฟาดระดับประเทศ

             ปัญหาสังคม ปัญหาของประเทศชาติ อาจจะเป็นปัญหาที่ใหญ่เกินตัวของเด็กในวัยมัธยมต้นที่จะลงมือลุยแก้ปัญหาด้วยตัวเอง ต้องอาศัยปัจจัยแวดล้อมอื่น ๆ และบุคลากรจำนวนมากในการแก้ไข  แต่น้อง ๆ สามารถมีส่วนร่วมได้ ทั้งการรับรู้และเรียนรู้สถานการณ์ของปัญหาในบ้านเมืองเรา อย่างปัญหาการเมือง เศรษฐกิจ สังคม น้ำท่วม สิ่งแวดล้อม ปัญหาเด็กกำพร้า ปัญหาการจราจร และอื่น ๆ อีกมากมาย แม้เราอาจจะแก้ไขด้วยตัวเองไม่ได้ แต่เราก็ไม่ควรเพิกเฉยต่อปัญหา เราสามารถเรียนรู้วิเคราะห์ทำความเข้าใจกับปัญหานั้น ๆ  บางเรื่องที่เราสนใจอาจร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการแก้ไขตามกำลัง ความสามารถ และความเหมาะสม เช่น เราสนใจปัญหาการจัดการสิ่งแวดล้อม ก็สามารถลงมือแก้ปัญหาด้วยตัวเองได้ เช่น แยกขยะ ประหยัดน้ำ ประหยัดไฟ ปลูกต้นไม้ หรืออาสาทำกิจกรรมทำประโยชน์เพื่อชุมชน เป็นต้น

             สุดท้ายนี้ พี่อ้อแอบฝากเวทมนตร์ไว้ให้น้อง ๆ ใช้เมื่อต้องเผชิญหน้ากับเหตุการณ์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเรื่องใด ๆ หากรู้สึกว่าเป็นโจทย์ยาก ๆ ปัญหานี้โหดจัง “ให้คิดสรุปหาสาเหตุของเรื่องที่เกิดขึ้น  แล้วลองคิดหาทางออก หาทางเลือกที่หลากหลาย และความเป็นไปได้ในการแก้ไข รวมทั้งฝึกคิดยาว ๆ ถึงผลที่จะตามมา”

             แม้โลกนี้จะมีปัญหามากมาย แต่เมื่อเด็กรุ่นใหม่อย่างเราได้รู้แล้วว่า สิ่งใดคือต้นเหตุของปัญหา เราก็สามารถลอยตัวมาอยู่เหนือปัญหา มองอย่างเข้าใจเรียนรู้อย่างมีสติ และพยายามหลีกเลี่ยงให้ไกลจากจุดเกิดเหตุ ในขณะเดียวกันก็เตรียมตัวเองให้พร้อม เพิ่มจุดแข็งลดจุดอ่อน แล้วฝึกทักษะสติและปัญญาให้กล้าเผชิญหน้าและแก้ไขปัญหานั้นอย่างมีคุณภาพ

พี่อ้อ อังสนา 

ข้อมูลอ้างอิง

บทสัมภาษณ์/แบบสอบถาม พ่อแม่ ผู้ปกครอง คุณครู และเด็ก ๆ

Problem-solving with teenagers https://www.retsd.mb.ca/school/ra/Programs/Resources/Shared%20Documents/Problem%20Solving%20with%20Teenagers.pdf
Problem-solving steps: pre-teens and teenagers https://raisingchildren.net.au/pre-teens/behaviour/encouraging-good-behaviour/problem-solving-steps
Common Teenage Problems And Their Solutions https://www.jbcnschool.edu.in/blog/common-teenage-problems-solutions/
Advice on living with teenagers https://www.familylives.org.uk/advice/teenagers/behaviour/advice-on-living-with-teenagers?referer=/advice/teenagers
การจัดการกับปัญหาต่างๆ ในวัยเรียน http://satitapp.kus.ku.ac.th/guidance/story-9.html
99 ปัญหาเด็กนักเรียนไทย เป็นแบบนี้จริงรึเปล่า https://teen.mthai.com/variety/43628.html
6 ปัญหาที่เด็กม.ปลายต้องเจอและผ่านไปให้ได้ https://www.kroobannok.com/81284
ปัญหาชีวิตเด็กม.3 https://pantip.com/topic/38967881