มีคำถามกึ่งคำบ่นจากผู้ปกครองฝากมาว่า มีเทคนิคช่วยลูกหลานวัยมัธยมให้เข้าใจเรื่องการใช้เงินอย่างไรดี พวกเขาโตพอจะเข้าใจหรือยัง ซึ่งแน่นอนการปลูกฝังให้เด็ก ๆ เข้าใจเรื่องพื้นฐานการใช้เงิน การรู้จักคุณค่าของเงิน ทักษะด้านการเงินที่ทุกคนควรมี ฯลฯ ควรเริ่มต้นตั้งแต่วัยนี้จะเหมาะที่สุด เพราะพวกเขาสามารถรับรู้เรียนรู้ได้อย่างรวดเร็ว และฝึกฝนให้เป็นทักษะได้
          งั้นเรามาดูวิธีการง่าย ๆ ที่ช่วยให้ผู้ปกครองคุณพ่อคุณแม่สามารถแนะนำให้ลูกรู้จักวางแผนการเงินไว้ตั้งแต่วัยมัธยมต้น

เริ่มต้นด้วยการเป็นแบบอย่างที่ดี

         เรารู้ดีว่าวัยนี้ชอบหาไอดอลต้นแบบ คุณพ่อคุณแม่ผู้ปกครองจึงเป็นตัวอย่างที่ดีในการใช้เงินและการใช้จ่ายในบ้านอย่างมีเหตุผล เพื่อให้เด็กเข้าใจความสำคัญของการทำงาน การหาเงิน และการใช้จ่าย ด้วยการหลีกเลี่ยงนิสัยการซื้อข้าวของเครื่องใช้ตามความต้องการของอารมณ์ หรือความเร้าจากสื่อโฆษณา ควรหาข้อมูลวางแผนก่อนซื้อ เปรียบเทียบราคาสิ่งของ ไม่จำเป็นต้องซื้อของแพงเสมอไป ใช้คูปองลดราคา สิ่งของจำเป็นเช่นเสื้อผ้า รองเท้า กระเป๋า ฯลฯ ต้องเก็บรักษาดูแลอย่างดี ใช้อย่างคุ้มค่า หากชำรุดและยังซ่อมได้ก็ควรซ่อม ทำบัญชีรับ-จ่ายทต่มาใสพร้อมอธิบายการใช้จ่าย การทำให้เขาซึมซับเรียนรู้ด้วยการกระทำตามอย่างคุณ ง่ายกว่าการบ่นว่าหรือการพร่ำสอนให้เขาจดจำผ่านคำพูดของคุณ

วางเป้าหมายการใช้ชีวิตให้ชัดเจน

          การให้เขาวางเป้าหมายในชีวิตเพื่อสร้างแผนที่ชีวิตแบบสั้น ๆ เหมาะสม และชัดเจนด้วยตัวเอง ทำให้เข้าใจความต้องการพื้นฐานของความอยากได้ อยากมี อยากเป็น อยากเรียน อยากทำงานเพื่อสร้างรายรับมาตอบสนองแผนความต้องการที่วางไว้ ให้เขาเรียนรู้วิธีการใช้จ่ายเงินอย่างคุ้มค่าและการเก็บออมเงินเพื่อสร้างอนาคต ยิ่งเขาวางเป้าหมายการใช้ชีวิตได้ชัดเจนแต่เนิ่น ๆ คุณยิ่งไม่ต้องห่วงอนาคตของเขา

ฝึกให้เด็ก ๆ บริหารจัดการเงินของตัวเอง

          เริ่มต้นจากคุณอาจให้พวกเขามีส่วนร่วมในการจัดงบประมาณในบ้านและการใช้เงิน ฝึกให้ลงบันทึกรายรับรายจ่ายส่วนกลาง เมื่อเข้าใจพื้นฐานเบื้องต้นแล้ว จึงให้บริหารจัดการเงินส่วนตัว เพื่อให้มีความรับผิดชอบและรู้จักวางแผนการใช้เงิน ทั้งในเรื่องค่าขนม ค่าอาหาร ของเล่น เกม หนังสือ ของขวัญให้เพื่อน ๆ หรือไปเที่ยว รวมทั้งการเก็บออมเงิน การฝึกให้ทำบัญชีรับจ่ายส่วนตัวเพื่อควบคุมงบประมาณ หากสามารถบริหารจนมีเงินเก็บได้ ถือว่าประสบความสำเร็จในด้านการเงินแล้ว

          อย่ากังวลว่าเด็ก ๆ ไม่ประสีประสาเรื่องการเงิน แม้อาจจะทำผิดพลาด และสูญเสียเงินไปได้ง่าย พวกเขาจะเรียนรู้ได้ด้วยประสบการณ์ของตัวเอง แต่คุณต้องแน่ใจว่าได้อธิบายให้เข้าใจ พร้อมทั้งแนะนำวิธีการแก้ไขอย่างชัดเจนแล้ว และหากมีปัญหาในทางปฏิบัติ ให้มาคุยกับคุณโดยตรงเพื่อปรับแผนการบริหารการเงินร่วมกัน

กระปุกออมสินสมบัติมีค่าของเขา

          บางครอบครัวอาจฝึกให้ลูกหลานหยอดกระปุกด้วยเหรียญมาตั้งแต่เล็ก ๆ แล้ว ซึ่งอาจได้นิด ๆ หน่อย ๆ จากคุณพ่อคุณแม่หรือญาติ แต่คราวนี้คุณแนะนำให้เขามีเป้าหมายในการวางแผนบริหารการเงินที่จัดแบ่งแล้วว่า เงินที่ได้มารายเดือนรายสัปดาห์นั้นนอกเหนือจากการใช้จ่ายแล้ว ยังต้องแบ่งส่วนหนึ่งไว้เป็นเงินออม จะมากจะน้อยแต่ต้องหยอดเก็บไว้เสมอ

          กระปุกใบเล็ก ๆ น่ารักช่วยกระตุ้นการเก็บออมและการรู้จักมัธยัสถ์เป็นอย่างดี ทั้งสำหรับระยะสั้นหรือระยะยาวเพื่ออนาคต มีได้มากกว่าหนึ่งใบ แต่ละใบเพื่อความต้องการส่วนตัวแต่ละอย่าง เช่น ใช้ซื้อของที่มีประโยชน์ หนังสือ เกม เสื้อผ้าชุดใหม่ เป็นการฝึกให้เก็บเงินเพื่อซื้อสิ่งที่อยากได้ด้วยตัวเอง บอกเขาให้เก็บรักษากระปุกไว้ให้ดีเพราะเป็นสมบัติที่มีค่า     

          เมื่อกระปุกแต่ละใบเต็ม พาเขาไปเปิดบัญชีธนาคาร เขาจะรู้สึกภูมิใจกับตัวเลขที่เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ และจะเป็นวินัยการเก็บออมที่ดีในอนาคต

ให้เข้าใจความเหมาะสมความพอดีความพอเพียง การให้และแบ่งปัน

          หลายครอบครัวอาจปวดหัวหนักใจอยู่ไม่น้อยเมื่อเจอเด็ก ๆ เปรียบเทียบของใช้กับเพื่อนที่โรงเรียน เช่น มือถือ แท็บเล็ต เสื้อผ้า รองเท้า กระเป๋า เครื่องเขียน หรือแม้แต่การกินการเที่ยว  ต้องอธิบายให้เขาเข้าใจว่า ของแพงไม่ใช่สิ่งโก้หรู ของดีในราคาเหมาะสมยังมีอีกมาก ไม่ต้องอยากมีอยากได้ตามเพื่อน ไม่ต้องโอ้อวดกัน เพราะพวกเขายังเป็นเด็กนักเรียน ต้องใช้จ่ายจากเงินพ่อแม่ผู้ปกครองเป็นหลัก 

          แนะนำให้พวกเขาเรียนรู้เข้าใจถึงคุณค่าของเงิน รู้จักประมาณการ ประมาณตน พอใจในสิ่งที่มีอยู่ ไม่เสียเงินมากเกินความจำเป็น ไม่ใช้จ่ายเกินตัว ไม่สร้างหนึ้เพราะก่อให้เกิดความทุกข์ ให้รู้จักความเหมาะสม ความพอดี และความพอเพียง  

          ของเล่นและสิ่งของต่าง ๆ หากเหลือใช้แล้ว แนะนำให้เขาบริจาคให้เด็กกำพร้า หรือเด็กที่ด้อยโอกาส หรือคนที่ขาดแคลน เพื่อฝึกการไม่ยึดติดกับสิ่งของนอกตัว ไม่หวงของ และฝึกจิตของการให้การแบ่งปันผู้อื่น

 ให้การเรียนรู้เพิ่มทักษะผ่านเกม

          หากิจกรรมบันเทิงที่คนในครอบครัวทำร่วมกันได้ ลองเลือกเกมออนไลน์ เกมกระดาน อย่างเกมเศรษฐีทั้งภาคภาษาไทยภาษาอังกฤษ เกมขายของ เกมทำอาหาร ทำขนมเครื่องดื่มเพื่อขาย เกมบริการ เกมบริหารสร้างเมืองสร้างอาชีพ ซึ่งเป็นวิธีการง่าย ๆ ที่สอนให้เขาเรียนรู้เรื่องการใช้เงิน การทำงาน และความคุ้มค่าในการลงทุน นอกจากความสนุกและความบันเทิงในครอบครัวแล้ว พวกเขายังได้เพิ่มเติมทักษะด้านการบริหารจัดการตนเองด้วย

ฝึกให้พวกเขาเรียนรู้เข้าใจคำว่า “ค่าจ้าง ค่าแรง”

          คราวนี้คุณเริ่มฝึกเขาให้หารายรับด้วยตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นการช่วยดูแลสัตว์เลี้ยงในบ้าน การนวดคุณพ่อคุณแม่ญาติผู้ใหญ่ การช่วยทำงานบ้านตามวัยที่ทำได้และมีความสุขที่ได้ทำ และให้ทำอย่างต่อเนื่อง เงินค่าแรงที่ได้อาจไม่มากนัก หรือในวันหยุดหรือช่วงปิดเทอมให้ช่วยงานของคุณ เช่น จัดเอกสาร ช่วยกันทำอาหาร ทำขนม ทำสวนปลูกต้นไม้ ประดิษฐ์สิ่งของเหลือใช้ หรือขายของเล่น เสื้อผ้า หนังสือที่ไม่ใช้แล้ว อาจขายบนออนไลน์ หรือเปิดแผงหน้าบ้าน

          วิธีการเหล่านี้จะช่วยให้เด็กเรียนรู้ว่ากว่าจะได้เงินมาจากน้ำพักน้ำแรงของตัวเองนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องมีความตั้งใจมุ่งมั่น ขยันอดทน มีวินัยสม่ำเสมอ เด็ก ๆ จะได้รับประสบการณ์ ได้ฝึกทักษะที่เป็นประโยชน์ต่อไปในอนาคต และเห็นคุณค่าของเงินที่ได้มา อีกทั้งคุณต้องแนะนำให้เขาเข้าใจจัดแบ่งความพอดีให้เป็น และไม่หมกมุ่นตีค่าความสำคัญของเงินมากจนเกินไป

          หากคุณมองพวกเขาเป็นเด็กเล็ก ๆ พวกเขาก็จะเป็นเด็กตลอดไป ไม่ว่าจะอายุแค่ไหนก็ตาม คุณต้องปล่อยให้เขาเติบโตเรียนรู้หาประสบการณ์ด้วยตัวเอง ส่วนคุณเป็นคนแนะนำ เป็นพี่เลี้ยงคอยให้คำปรึกษา จงมั่นใจในตัวเขากับพื้นฐานการเรียนรู้และความเข้าใจเรื่องการบริหารการเงินที่คุณปลูกฝังไว้ตั้งแต่วัยนี้ อย่าให้เขาต้องเสียเวลาไปเริ่มต้นเรียนรู้เอาในวันข้างหน้า แล้วคุณจะภูมิใจกับอนาคตการบริหารการเงินของพวกเขาอย่างแน่นอน

อังสนา ทรัพย์สิน

ข้อมูลอ้างอิง

Teaching Your Children about money https://extensionpublications.unl.edu/assets/pdf/g1787.pdf

How-Money-Works-for-Kids https://wedcbiz.org/wp-content/uploads/How-Money-Works-for-Kids.pdf

Essential-Money-Lessons-Every-Kid-Needs-to-KNo https://www.educationfirstfcu.org/EducationFirstFCU/media/PDFs/Essential-Money-Lessons-Every-Kid-Needs-to-KNow.pdf

สอนลูกให้ใช้เงิน “เป็น” https://www.thansettakij.com/blogs/money_market/499591

สอนลูกให้รู้จักเก็บออม สอนยังไงครับ เริ่มให้ตั้งแต่เมื่อไหร่ ทำไงให้ลูกรู้คุณค่าของเงินที่ได้ https://pantip.com/topic/35685632

4 เคล็ดลับที่ครอบครัวสอนผมเรื่อง “เงิน” https://pantip.com/topic/31293040

เรื่อง เงิน ๆ ทอง ๆ ที่โรงเรียน (มักจะ) ไม่ได้สอน $$ https://pantip.com/topic/36078993