ใครจะไปเชื่อว่าแมลงตัวเล็ก ๆ ที่พบได้อยู่ทุกที่ทั่วโลก จะเป็นตัวป่วนเล็กพริกขี้หนูที่ให้แม้แต่สัตว์ใหญ่ที่มีสติปัญญาอย่างมนุษย์ยังต้องหนี แมลงที่เรากำลังพูดถึงนี้มันคือ มดคันไฟ

แม้ว่าโดยปกติมดคันไฟจะกัดเจ็บ และบางคนมีอาการแพ้ แต่มดคันบางสายพันธุ์มีอันตรายยิ่งกว่านั้น มันคือมดคันไฟ Invicta มันเป็นมดที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมจากทวีปอเมริกาใต้ แต่ด้วยการขนส่งสินค้าและการเดินทางที่เกิดขึ้นรอบโลก ซึ่งเปรียบเสมือนการย่อโลกทั้งใบให้เล็กลง มดที่อยู่ในทวีปอเมริกาใต้ก็สามารถไปโผล่อยู่ทวีปเอเชียใต้ได้ง่าย ๆ เพียงแค่ติดไปกับเรือสินค้า หรือเครื่องบิน และปัจจุบันมันแพร่กระจายไปทั่วโลกแล้ว

มดคันไฟชนิดนี้เป็นอันตรายต่อทั้งมนุษย์ สัตว์ชนิดอื่น ปศุสัตว์ หรือแม้แต่ผลผลิตทางการเกษตร เพราะ มันมีพิษร้ายแรง เหล็กในจากมดชนิดนี้มีพิษสะสม ทำให้บริเวณผิวหนังของคนที่ถูกมันกัดต่อยเกิดอาการไหม้และคันอย่างรุนแรง ก่อนจะกลายเป็นเม็ดตุ่มพองเป็นหนองสีขาว เมื่อตุ่มหนองนี้แตกก็อาจกลายเป็นแผลเป็นได้ ยังไม่นับคนที่มีอาการแพ้ซึ่งก็จะทำให้อันตรายถึงชีวิต ส่วนอุปนิสัยของมดชนิดนี้ก็ก้าวร้าวสูง และมันจะร่วมมือกันโจมตีผู้บุกรุก และด้วยจำนวนประชากรต่อรังที่มีได้มากถึง 5 แสนตัวต่อรัง เทียบกับรังมดปกติที่มีเพียงหลักหมื่น ทำให้กลายเป็นฝันร้ายของผู้ที่ถูกพวกมันรุมกัด

นอกจากพิษ และนิสัยอันก้าวร้าว มันยังมีความสามารถในการปรับตัวที่เป็นเลิศ โดยสามารถแพร่กระจาย ขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว จนแม้แต่ในประเทศสหรัฐอเมริกาเอง ยังมีการตั้งศูนย์เตือนภัยเพื่อหวังยับยั้งการขยายพันธุ์ เฝ้าระวัง รวมถึงบรรเทาความเดือดร้อนที่เกิดจากมดชนิดนี้ ซึ่งไม่ได้จำเพาะกับผู้ที่โดนกัด แต่การเกษตร ปศุสัตว์ และสาธารณูปโภคหลายอย่างก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน มันกินทุกอย่างนับตั้งแต่ไข่ของนก ตัวอ่อนของสัตว์ขนาดเล็ก ไปจนถึงแมลงนักล่าต่าง ๆ ก็โดนพวกมันรุมทำร้าย มันทำรังโดยการขุดดินและนั่นทำให้มันทำลายระบบรากพืช เข้าไปทำรังในระบบสาธารณูปโภค เช่น แผงวงจรไฟฟ้า ตู้ไฟ และยังทำให้ระบบสายส่งสัญญาณต่าง ๆ รวนและเสียหายได้ด้วย

การสู้กับมดที่มีปริมาณมากและแพร่กระจายเป็นวงกว้างได้อย่างรวดเร็ว ไม่เหมือนกับการกำจัดโรคที่กำลังแพร่ระบาด การกระจายตัวไม่ได้เกิดขึ้นเหมือนคลื่นที่ไล่ไปตามเขตที่อยู่ติดกัน แต่เป็นการเกิดขึ้นแบบกระจายตัว แพร่ไปทั่วทุกพื้นที่ การใช้สารเคมี ยาฆ่าแมลงกำจัดจึงเหมือนการพรมน้ำลงไปในไฟป่า มันสามารถทำให้ไฟบางหย่อมดับ แต่มันก็เป็นเพียงชั่วครู่ และการใช้สารเคมีก็อาจจะกำจัดแมลงชนิดอื่นที่เป็นประโยชน์ไปด้วย

มีการศึกษาโดยอ้างอิงทฤษฎีการควบคุมทางชีวภาพด้วยตนเองอย่างยั่งยืน Self-sustaining biological control ซึ่งจะเป็นการควบคุมระบบชีวภาพอย่างยั่งยืน ทำให้เราค้นพบอาวุธที่สำคัญสำหรับภารกิจนี้ นั่นคือ แมลงวันฟอริด (Phorid Flies)

โดยปกติแล้วสภาพทางชีววิทยาของอเมริกาใต้ซึ่งเป็นถิ่นที่อยู่ดั้งเดิมของมดคันไฟ Invicta มีศัตรูทางธรรมชาติอาศัยอยู่ด้วย แต่เมื่อมดคันไฟแพร่กระจายไปยังบริเวณอื่น ๆ ของโลก ศัตรูทางธรรมชาติของมันไม่ได้ตามไปด้วย และนั่นเป็นจุดเริ่มต้นของการนำเข้าแมลงวันฟอริด เพื่อมาควบคุมปริมาณและกำจัดมดคันไฟชนิดนี้โดยเฉพาะ

แมลงวันฟอริดตัวเมียจะพุ่งเข้าก่อกวนการทำงานของมดคันไฟ และเมื่อมดคันไฟพบกับผู้บุกรุก มันจะเรียกพวกของมันออกมาในปริมาณมาก หลังจากนั้นแมลงวันก็จะพุ่งเข้าไปหาเหยื่อซึ่งจะเป็นมดขนาดที่พอเหมาะต่อการเจริญเติบโตของหนอนแมลงวัน หลังจากนั้นมันจะจู่โจมมดอย่างรวดเร็วโดยการพุ่งเข้าไปฉีดไข่เข้าไปในตัวมด การโจมตีนี้ไม่ทำให้มดตาย มันเป็นเพียงการสะกิดเบา ๆ เท่านั้น แต่ผลกระทบที่เกิดขึ้นนั้นรุนแรงมากกว่า

หลังจากผ่านไปประมาณ 10 วันตัวอ่อนของแมลงวันจะเคลื่อนเข้าไปยังหัวของมด มดจะตายลง และตัวอ่อนของแมลงวันจะกินสมองและสารอาหารที่อยู่ภายในหัวของมด รวมถึงใช้กระโหลกของมดเป็นเหมือนเกราะป้องกัน และอีก 35 วันถัดมาแมลงวันตัวเต็มวัยก็จะเจาะออกมาจากซากมด

แม้ว่าการจู่โจมของแมลงวันจะกำจัดมดคันไฟได้ แต่การศึกษาพบว่าจำนวนมดที่ตายลงคิดเป็นเพียง 1-4% ของประชากรทั้งหมด แต่ผลกระทบที่แท้จริงของการโจมตีนั้น เกิดทันทีหลังจากแมลงวันฟอริดเริ่มโจมตีรังมด เพราะมดคันไฟจะรับรู้ถึงภัยคุกคามที่ไม่สามารถต่อกรได้ มันจะหดอาณาเขตของรังลง และเฝ้าระวังแน่นหนามากขึ้น และนั่นเป็นโอกาสให้มดท้องถิ่นชนิดอื่นได้ยึดพื้นที่คืน

แม้ว่าการศึกษาเกี่ยวกับการใช้แมลงวันฟอริดมาต่อสู้กับมดคันไฟ Invicta นอกถิ่นที่อยู่อาศัยดั้งเดิมจะเป็นเพียงการเริ่มต้น แต่มันก็ถือเป็นสัญญาณอันดีในการใช้ศัตรูทางธรรมชาติเพื่อมาควบคุมระบบชีววิทยาอย่างยั่งยืนต่อไป

บทความที่เกี่ยวข้อง
- มดคันไฟอินวิคต้า ความน่ากลัวที่คาดไม่ถึง