นับแต่เดือนมกราคม-สิงหาคม พ.ศ. 2562  สถาบันแห่งชาติเพื่อการวิจัยอวกาศ (INPE) ตรวจพบเพลิงไหม้ในป่าแอมะซอนมากกว่า 74,000 ครั้ง ซึ่งถือเป็นสถิติที่สูงที่สุดนับตั้งแต่เริ่มบันทึกในปี 2013 และยังตรวจพบไฟป่ามากกว่า 9,500 ครั้ง ในช่วงกลางเดือนสิงหาคม 2562 โดยหากเปรียบเทียบกับช่วงเวลาเดียวกันของปี 2561 มีไฟป่าเกิดขึ้นทั้งหมดประมาณ 40,000 ครั้ง หรือถ้าเทียบกับปีที่แย่ที่สุดอย่างปี 2559 ที่จำนวน 68,000 ครั้ง ปีนี้คือปีที่รุนแรงที่สุด

เหตุใดเหตุไฟไหม้ป่าแอมะซอน (Amazon) จึงไม่ใช่เรื่องไกลตัว

และป่าแอมะซอนมีความสำคัญอย่างไรต่อโลกของเรา ผู้เขียนขอสรุปมาให้อ่านกันในบทความนี้

สุดยอดความหลากหลายทางชีวภาพ

ป่าแอมะซอน เป็นป่าเขตร้อนที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีพื้นที่ 5.5 ล้านตารางกิโลเมตร โดยมีพื้นที่เป็นป่าคุ้มครอง 2.1 ล้านตารางกิโลเมตร จากผลการศึกษาสายพันธุ์ของพืชและสัตว์ที่อาศัยอยู่ในป่า ประกอบไปด้วยพืชกว่า 30,000 ชนิด, ปลา 2,500 ชนิด, นก 1,500 ชนิด, สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 500 ชนิด, สัตว์เลื้อยคลาน 550 ชนิด และแมลง 2.5 ล้านชนิด หรือกล่าวได้ว่า มีสายพันธุ์ของพืชและสัตว์คิดเป็นหนึ่งในสี่ของโลก ทั้งที่ค้นพบแล้ว และยังไม่ถูกค้นพบอีกมาก แสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพของป่าแอมะซอนได้เป็นอย่างดี

ปอดของโลก

แม่น้ำแอมะซอน มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 รองจากแม่น้ำไนล์ มีพื้นที่คิดเป็น 40% ของทวีปอเมริกาใต้ (และ 60% ของพื้นที่ อยู่ในประเทศบราซิล) ต้นกำเนิดของแม่น้ำแอมะซอนอยู่ในประเทศเปรู บนเทือกเขาแอนดีสทางฝั่งตะวันตกของทวีปอเมริกาใต้ และทอดตัวลัดเลาะผืนป่าทึบไหลออกสู่มหาสมุทรแอตแลนติกที่ประเทศบราซิล รวมระยะทางประมาณ 6,400 กิโลเมตร ยาวเป็นอันดับ 2 รองจากแม่น้ำไนล์ของทวีปแอฟริกา แต่ปล่อยน้ำจืดลงสู่มหาสมุทรในปริมาณมากที่สุดในโลก น้ำที่หมุนเวียนอยู่ในลุ่มแม่น้ำแอมะซอนคิดเป็นร้อยละ 15-16 ของน้ำจืดทั่วโลก การไหลของมันช่วยพัดพาตะกอนดินและแร่ธาตุไปเติมความอุดมสมบูรณ์ ให้แก่พื้นที่สองฝั่งแม่น้ำ ดินดอนปากแม่น้ำ และระบบนิเวศชายฝั่งมากถึง 1.2 ล้านตันต่อปี

ป่าแอมะซอนยังมีความสำคัญในการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ โดยสามารถดูดซับได้ราว 2,000 ตันต่อปี ตามรายงานของ World Wide Fund for Nature (WWF) ถือเป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอนที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งที่ยังเหลืออยู่ ซึ่งทำหน้าที่ช่วยชะลอความเร็วของการเกิดสภาวะโลกร้อนที่ส่งผลกระทบต่อผู้คนทั้งโลก ในกรณีที่ร่างกายมนุษย์ได้รับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ มากเกินไป จะส่งผลให้เกิดภาวะเลือดเป็นกรด กระตุ้นระบบหายใจให้หายใจเร็วขึ้น หัวใจจึงเต้นเร็วขึ้นและกดสมอง ทำให้หมดสติในที่สุด

นอกจากนี้ 20% ของออกซิเจนที่หมุนเวียนอยู่ในโลก ยังได้รับการผลิตมาจากผืนป่าแห่งนี้อีกด้วย ซึ่งส่งผลโดยตรงกับการรักษาสมดุลชั้นบรรยากาศของโลก ดังนั้นคำกล่าวที่ว่า ป่าแอมะซอนคือปอดของโลก จึงเป็นคำกล่าวที่เหมาะสมอย่างยิ่ง ในทางกลับกัน การลดลงของพื้นที่ป่า เช่นการตัดไม้ทำลายป่า หรือไฟป่า จะลดความสามารถของการดูดซึมก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์โดยตรง

อย่างไรก็ตาม จากข้อมูลเชิงวิทยาศาสตร์จากหน่วยงานต่าง ๆ ระบุว่า ไฟไหม้ครั้งนี้ไม่ใช่เหตุการณ์ปกติของฤดูแล้ง เนื่องจากไม่มีความผันผวนของสภาพอากาศแต่อย่างใด ในขณะที่ประธานาธิบดีบราซิลคนปัจจุบันอธิบายว่า ไฟไหม้แอมะซอนครั้งนี้เป็นส่วนหนึ่งของฤดูแห่งคิวมาดา (queimada) เมื่อเกษตรกรใช้ไฟในการเคลียร์พื้นที่ แต่จากการสำรวจโดยโครงการกองทุนโลกเพื่อธรรมชาติ (WWF) ของแอมะซอน พบว่า ไฟป่าครั้งนี้เป็นผลมาจากตัวเลขการตัดไม้ทำลายป่าที่เพิ่มขึ้นล่าสุด ทั้งนี้ แอมะซอนสูญเสียพื้นที่ป่าเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา นับตั้งแต่ประธานาธิบดีคนปัจจุบันเข้ารับตำแหน่ง

ถึงแม้นักดาราศาสตร์จะทำนายจุดจบของโลกตามธรรมชาติในอีกหลายล้านปีข้างหน้า แต่สิ่งมีชีวิตบนโลกอาจไม่ได้อยู่ได้ยืนยาวขนาดนั้น ตราบใดที่ธรรมชาติถูกทำลายลงทุกวัน อากาศที่เราใช้หายใจก็น้อยลงไปทุกขณะ การลดลงชองพื้นที่ป่าจึงมิใช่เพียงส่งผลต่อใครคนใดคนหนึ่ง แต่หมายถึงอนาคตของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด และไม่ใช่เรื่องไกลตัวของพวกเราแต่อย่างใดเลย