หากพูดถึงการย่อยอาหารแล้วหลายคนคงนึกถึงแค่กระเพาะอาหาร เพราะมีหน้าที่ในการย่อยอาหารและเป็นอวัยวะสำคัญส่วนต้น ๆ ของระบบทางเดินอาหารในร่างกาย

แต่ความเป็นจริงแล้วกระเพาะอาหารไม่ใช่อวัยวะเดียวในระบบทางเดินอาหารที่มีหน้าที่ในการย่อยอาหาร เพราะยังมีอวัยวะสำคัญส่วนอื่น ๆ อีกมากมายที่มีหน้าที่ช่วยในการย่อยอาหาร ทั้งย่อยอาหารโดยตรงและหลั่งเอนไซม์มาช่วยย่อยอาหารจากอวัยวะส่วนอื่น เช่น ฟัน ต่อมน้ำลาย ลำไส้เล็ก ตับ ตับอ่อน ถุงน้ำดี ลำไส้ใหญ่

อย่างไรก็ตาม หากเปรียบเทียบเฉพาะการย่อยอาหารเชิงเคมี (Chemical digestion) ซึ่งเป็นการย่อยอาหารที่เกิดปฏิกิริยาเคมีโดยมีเอนไซม์เข้ามาเกี่ยวข้อง ทำให้อาหารที่รับประทานเข้าไปถูกย่อยจนเป็นโมเลกุลขนาดเล็ก และสามารถถูกดูดซึมเข้าสู่เซลล์ได้ อวัยวะสำคัญหลัก ๆ ที่มีการย่อยอาหารเชิงเคมีแบบนี้ คือ กระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก

สำหรับกระเพาะอาหารจะหลั่งเอนไซม์เพปซิโนเจน (Pepsinogen) และกรดไฮโดรคลอริก (HCl )โดยที่เพปซิโนเจนจะทำให้กรดไฮโดรคลอริกหรือที่เราอาจจะเรียกกันว่า กรดเกลือ ให้กลายเป็นเอนไซม์เพปซินซึ่งสามารถทำงานได้ดีในสภาวะเป็นกรด เพื่อใช้ในการย่อยอาหารประเภทโปรตีนให้กลายเป็นเพปไทด์ (Peptide) นอกจากนี้กระเพาะอาหารยังหลั่งเอนไซม์เรนนิน (Rennin) ที่ช่วยย่อยโปรตีนในน้ำนมอีกด้วย

จากนั้นอาหารจะเคลื่อนตัวเข้าสู่ลำไส้เล็กเพื่อย่อยอาหารที่เหลืออยู่ทั้งหมดและทำการดูดซึมสารอาหารที่ย่อยได้ โดยลำไส้เล็กจะหลั่งเอนไซม์ที่ช่วยในการย่อยน้ำตาลชนิดต่าง ๆ ได้แก่ มอลเทส (Maltase) ซูเครส (Sucrase) และแล็กเทส (Lactase) นอกจากนี้ยังมีเอนไซม์จากตับอ่อนมาช่วยย่อยด้วย ได้แก่ ทริปซิน (Trypsin) ช่วยย่อยโปรตีนและเพปไทด์ให้กลายเป็นกรดอะมิโน ส่วนเอนไซม์อะไมเลส (Amylase) จะช่วยย่อยคาร์โบไฮเดรตหรือแป้งให้เป็นน้ำตาลมอลโทส และเอนไซม์ไลเปส (Lipase) จะช่วยย่อยไขมันให้เป็นกรดไขมันและกลีเซอรอล ซึ่งเอนไซม์ทั้งหมดนี้จะทำงานได้ดีในสภาวะเป็นเบส

จะเห็นได้ว่าหากเปรียบเทียบชนิดของเอนไซม์ที่ใช้ในการย่อยอาหารกับประเภทของอาหารที่ต้องถูกย่อยแล้ว ลำไส้เล็กเปรียบเสมือนกับด่านสุดท้ายของระบบทางเดินอาหารที่ต้องย่อยอาหารประเภทต่าง ๆ ที่เหลือ ไม่ว่าจะเป็นคาร์โบไฮเดรต (แป้งและน้ำตาล) โปรตีน และไขมัน ทั้งหมดนี้ให้กลายเป็นสารโมเลกลุขนาดเล็กที่สามารถถูกดูดซึมเข้าสู่เซลล์ได้ อีกทั้งลำไส้เล็กยังทำหน้าที่ในการดูดซึมสารอาหารทั้งหมดเหล่านี้ด้วย แต่กระเพาะอาหารสามารถย่อยได้เพียงโปรตีนและคอยคลุกเคล้าอาหารเท่านั้น ดังนั้น หากเปรียบเทียบความหลากหลายของการย่อยอาหารแต่ละประเภทแล้ว ลำไส้เล็กคงเป็นอวัยวะที่ย่อยอาหารได้หลากหลายประเภทที่สุดสำหรับกระบวนการย่อยอาหารในร่างกายมนุษย์

หมายเหตุ เนื่องจากในปากมีต่อมน้ำลายที่สร้างเอนไซม์อะไมเลส ซึ่งสามารถย่อยแป้งให้กลายเป็นเดกซ์ทริน (Dextrin) ได้ ดังนั้น จึงถือว่าในปากมีทั้งกระบวนการย่อยอาหารเชิงเคมีและเชิงกลจากการเคี้ยวอาหารนั้นเอง

บทความที่เกี่ยวข้อง

- กระบวนการย่อยอาหารในระยะต่าง ๆ
- ระบบย่อยอาหารและทางเดินอาหาร