“ช่างภาพผ้าเหลือง...ผู้ถอดรหัสภาพ ท่านพุทธทาส”

ปี 2515 “ภาพแฝดสอง” ถูกถ่ายเมื่อท่านพุทธทาสภิกขุมีอายุได้ 66 ปี  (46 พรรษา) หลายคนฉงนสงสัย บางก็ว่าท่านเป็น “พระบ้า” สอนธรรมะไม่ให้ยึดมั่นใน “ตัวกูของกู”  แล้วทำไมจึงมีภาพตัวของท่านปรากฏ..... ใครกันที่อยู่หลังเลนส์?  และเป็นผู้ถอดรหัสภาพ Portrait ปริศนาธรรมท่านพุทธทาสภิกขุ 

ย้อนไปเมื่อ 50 ปีก่อน เมื่อสามเณรน้อยนามว่า ชู  อายุเพียง 13 ปี  เป็นสามเณรรุ่นสุดท้ายที่ท่านพุทธทาสภิกขุบรรพชาให้   พร้อมกับสบโอกาสได้รับใช้ท่านอาจารย์พุทธทาสในสวนโมกขพลาราม อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี  ครั้นเมื่ออุปสมบทเป็นพระ พระบุญชู (ในขณะนั้น) ได้ช่วยถ่ายรูปพระใหม่ตอนลาสิกขา  แล้วท่านพุทธทาสเห็นจึงเรียกมาถาม “ถ้าสนใจถ่ายภาพ อย่าทำเหมือนที่ทำทุกวัน  มันเปลือง  ทำให้มันเป็นเรื่องเป็นราว มาถ่ายให้เราดีกว่า เรากำลังจะทำหนังสือธรรมะประกอบรูปภาพ”  และนี่คือ จุดเริ่มต้นบนเส้นทางช่างภาพผ้าเหลือง ของพระมหาบุญชู   ฐิตปุญโญ ที่ถ่ายภาพ Portrait ท่านพุทธทาสภิกขุ มาโดยตลอด “ท่านอาจารย์พุทธทาสสอนถ่ายภาพ  ล้างภาพด้วยอุปกรณ์ของท่านทั้งหมด  สมัยก่อนยังเป็นฟิล์มเวลาล้างต้องรอให้ฟ้ามืด จึงจะล้างได้” พระมหาบุญชูกล่าว

รหัสภาพ-รหัสธรรม : ท่านพุทธทาสภิกขุ เป็นพระที่มีความคิดก้าวหน้าอย่างสร้างสรรค์  ท่านใช้เทคโนโลยีการถ่ายภาพ  สื่อภาพให้ถึงธรรม เพื่อให้พุทธศาสนิกชนเข้าใจธรรมะได้ง่ายขึ้น  โดยที่ภาพส่วนใหญ่ท่านจะเป็นคนกำหนด  เพราะมีวัตถุประสงค์นำไปประกอบกับคำกลอน อย่างภาพ ท่านนั่งขัดสมาธิเอามือปิดหู ปิดตา ปิดปาก หรือ ภาพฝาแฝดสองและแฝดสาม ที่อาศัยเทคนิคการอัดภาพในห้องมืดเพื่อเกิดเป็นภาพ “ปริศนาธรรม” ชวนให้ต้องคิด และใช้ปัญญาในการตีความ  ภาพทรงพลังศิลปะชั้นครูแต่ละภาพนี้  ถือว่าเป็นความคิดที่มาก่อนกาลเวลาในยุคที่ศิลปะไทยยังไม่รู้จักคำว่า “Conceptual art” จนใครหลายคนสบประมาทว่าท่านเป็น “พระบ้า” แต่ด้วยความสร้างสรรค์ที่ท่านใช้เทคโนโลยีได้อย่างพอดีพองาม ทำให้เราได้เห็น “รหัสภาพ-รหัสธรรม” ในทุกวันนี้  

พระมหาบุญชู  กล่าวเพิ่มว่า “สมัยก่อนการถ่ายภาพต้องพิถีพิถัน ละเอียดอ่อน และคิดก่อนถ่าย  ผิดกับกล้องดิจิตอลในปัจจุบันที่ไม่ต้องคิดจะถ่ายเท่าไหร่ก็ได้  ผลลัพธ์ที่ได้จึงหยาบนัก ผิดกับภาพที่ดี ตามนัยยะของท่านพุทธทาส  คือภาพที่ถ่ายแล้วอธิบายความหมายในทางธรรมะได้  ถ้าภาพอธิบายไม่ได้  มันไม่มีประโยชน์  บางรูปถ่ายหน้าตรง ท่านจะไม่มองกล้อง แต่จะชำเลืองตาไปนิด นั่นมีความหมาย เพื่อจะเอาไปอธิบายกับคำกลอน ไม่ใช่ทำเป็นแอ็คชั่นเท่ ๆ”  ปัจจุบันพระมหาบุญชู ยังคงสืบสานรหัสธรรมให้กับเหล่าสามเณรและเยาวชน ที่วัดปัญญานันทาราม จังหวัดปทุมธานี

เพราะภาพแต่ละภาพคือ รหัสธรรมที่ท่านพุทธทาสภิกขุได้ถ่ายทอดให้กับพระมหาบุญชู  ช่างภาพประจำตัวผู้ที่ทำหน้าที่สืบสานส่งต่อ “รหัสธรรม” ให้กับสามเณรน้อย 12 รูป ที่จะมาเรียนรู้การถอดรหัสปริศนาทางธรรมในยุคที่โลกกำลังเปลี่ยนไปตามกระแสภิวัฒน์   นี่คือการส่งต่อรหัสธรรมที่น่าสนใจเพื่อย้อนอดีตคำสอนท่านพระพุทธทาสให้กลับมาอีกครั้งใน สามเณรปลูกปัญญาธรรม ปี 8  ตั้งแต่ 19 เมษายน - 19 พฤษภาคม 2562 ทางช่องทรูวิชั่นส์ HD 119, 333, PSI 248 และแอปทรูไอดี  เพราะ ”ยิ่งรู้ธรรม...ยิ่งทำให้ชีวิตดีขึ้น”