การพัฒนาชาวเขาและการเกษตรที่สูง

ประเทศเรามีพื้นแผ่นดินที่กว้างใหญ่ บ้างเป็นที่ราบ บ้างเป็นภูเขา บ้างก็เป็นแหล่งน้ำ ได้แก่ ลำห้วย ลำธาร คู คลอง หนอง บึง ทะเลสาบ และแม่น้ำสายต่างๆ 
      

จังหวัดในภาคเหนือ เช่น เชียงใหม่ เชียงราย น่าน แม่ฮ่องสอน มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่สูงและภูเขา พื้นที่ตั้งแต่เชิงเขาขึ้นไป จนถึงยอดเขา เรียกว่า "ที่สูง" ที่สูงมีอากาศหนาวเย็น เหมือนในประเทศในเขตหนาว
เราเรียกผู้คนที่อยู่อาศัยตามที่สูงบริเวณภูเขาเหล่านั้นว่า "ชาวเขา" 

ชาวเขาส่วนมากยากจน มีชีวิตที่ลำบาก สุขภาพอนามัย ไม่ดี และมีอาชีพเพาะปลูก แต่เดิมชาวเขาปลูกข้าว ข้าวโพด ถั่ว ฝ้าย และฝิ่น เมื่อปลูกซ้ำที่ ดินจะจืด พืชไม่งอกงาม ชาวเขาก็จะย้ายหาที่ปลูกใหม่ จึงมีการตัดไม้ทำลายป่ามากขึ้นทุกที

ฝิ่นเป็นพืชมีอันตรายมาก ส่วนน้อยเท่านั้นที่นำไปทำยารักษาโรคบางชนิดได้ ชาวเขาชอบสูบฝิ่น ซึ่งทำลายสุขภาพ เพราะฝิ่นเป็นยาเสพติด สูบแล้วผอมแห้งแรงน้อย ไม่มีแรงทำงาน นอกจากนี้ยังมีผู้ลักลอบนำฝิ่นไปทำยาเสพติดชนิดอื่น ที่เป็นภัยร้ายแรงยิ่งกว่าฝิ่น 

การปลูกและค้าขายฝิ่น การทำและค้ายาเสพติดต่างๆ ล้วนเป็นการกระทำที่ผิดกฎหมาย ผู้ฝ่าฝืนกฎหมายจะต้องถูกจับ และถูกลงโทษ
  

ชาวเขาเป็นคนไทยเหมือนกับเรา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ในหลวงของเรา ทรงทราบปัญหาต่างๆ ของชาวเขา และปัญหาเรื่องฝิ่นว่า มีการปลูกฝิ่นผิดกฎหมาย เป็นอันตรายต่อคนไทยทั้งประเทศ และต่อชาวโลกด้วย ทรงคิดช่วยเหลือโดยทรงตั้ง "โครงการหลวง" ขึ้น เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ เป็นโครงการส่วนพระองค์ ซึ่งมุ่งให้มีการศึกษา ค้นคว้า ช่วยเหลือ และแนะนำชาวเขา ให้เลิกปลูกฝิ่น โดยปลูกพืชเมืองหนาวแทน

เดี๋ยวนี้ชาวเขาสามารถปลูกไม้ผล จำพวกท้อ บ๊วย แอปเปิล สาลี่ สตรอว์เบอร์รี องุ่น ฯลฯ และสามารถปลูกผักและไม้ดอกเมืองหนาวต่างๆ ได้แล้ว พืชผลเหล่านี้ได้ราคาดี ทดแทนการปลูกฝิ่นได้ 

โครงการหลวงในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวช่วยให้ชาวเขามีสภาพชีวิตที่ดีขึ้น เลิกปลูกฝิ่นได้ ทำไร่เป็นที่เป็นทาง ไม่ต้องตัดไม้ทำลายป่าเหมือนเดิม 

นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณใหญ่หลวง หาที่สุดมิได้ แก่พวกเราชาวไทยทั้งประเทศ และแก่ชาวโลกด้วย

ตอนเหนือของประเทศไทยมีภูมิประเทศเป็นภูเขา และหุบเขาเป็นส่วนมาก แม้จะมีที่ราบระหว่างหุบเขา ก็จะเป็นที่สูง เช่น บริเวณจังหวัดเชียงใหม่จะมีความสูงเหนือระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ ๓๐๐ เมตร พื้นที่บริเวณเชิงเขาขึ้นไป จนถึงยอดเขา ก็จะมีความสูงมากขึ้นไปอีกตามลำดับ เราเรียกพื้นที่ส่วนนี้ว่า "ที่สูง" บริเวณที่สูงมีอากาศหนาวเย็น บางแห่งจะหนาวเย็นมาก ในฤดูหนาว เหมือนประเทศต่างๆ ในเขตหนาวของโลก

เราเรียกผู้คนที่ตั้งบ้านเรือนอาศัยอยู่แถบภูเขา และบนที่สูงเหล่านี้ว่า "ชาวเขา" ชาวเขามีหลายเผ่า เช่น แม้ว เย้า มูเซอ อีก้อ กะเหรี่ยง ฯลฯ ชาวเขาทางภาคเหนือ มีจำนวนไม่น้อย รวมแล้ว นับเป็นจำนวนแสน ส่วนใหญ่มีอาชีพทำไร่ และแต่เดิมปลูกฝิ่นด้วย มีสภาพความเป็นอยู่แร้นแค้น ยากจน และสุขภาพอนามัยไม่ดี การทำไร่ของชาวเขาส่วนใหญ่จะทำแบบ "ไร่เลื่อนลอย" คือ ย้ายที่ปลูกไปเรื่อยๆ หลังจากที่ได้ปลูกพืชซ้ำที่จนดินจืด พืชผลไม่งาม ชาวเขาจึงต้องตัดไม้ทำลายป่าไปเรื่อยๆ เป็นการทำลาย "ที่สูง" ซึ่งเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญของประเทศ

   "ที่สูง" มีความสำคัญมาก เพราะเป็นต้นน้ำลำธาร เป็นต้นน้ำของแม่น้ำ ใหญ่หลายสายในประเทศ คือ เมื่อฝนตกลงบนที่สูง น้ำฝนก็จะไหลลงรวมกัน เป็นลำห้วย ลำธาร แคว หรือแม่น้ำเล็กๆ หลายสาขา แล้วมารวมกัน เป็นแม่น้ำใหญ่ไหลลงสู่ทะเลในที่สุด เช่น แม่น้ำปิง วัง ยม และน่าน ทางภาคเหนือ ไหลรวมกันมาเป็นแม่น้ำเจ้าพระยา ลงสู่อ่าวไทย เป็นต้น
นอกจากเป็นต้นน้ำลำธารแล้ว "ที่สูง" ยังเป็นหุบเขา และป่าไม้ที่สมบูรณ์ ช่วยกั้นกระแสน้ำที่เกิดจากฝนตก มิให้ไหลบ่ารวดเร็ว และรุนแรงจนเป็นอันตรายต่อผู้คน บ้านเรือน ไร่นาที่อยู่บนพื้นที่ราบ หรืออยู่ตามทางที่น้ำไหลบ่าผ่านมา ทั้งยังช่วยซึมซับน้ำไว้ มิให้เหือดแห้งในทันทีหลังจากฝนหยุดตกแล้ว ทำให้ผืนแผ่นดินชุ่มชื้น ไม่แห้งและมีน้ำไว้หล่อเลี้ยงพืชอย่างเพียงพอ หน้าดินก็อุดมด้วยอาหารพืช เนื่องจากการผุพังของกิ่งไม้ และใบไม้ที่ร่วงหล่นทับถมกันลงไป "ที่สูง" จึงเป็นป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ และมีค่ามาก ควรอย่างยิ่งที่จะช่วยกันสงวนรักษาไว้ มิให้ถูกทำลายไป โดยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ เช่น การหักร้าง ถางพง เพื่อทำไร่เลื่อนลอยแบบชาวเขาเหล่านั้น

การที่ชาวเขาชอบปลูกฝิ่นมาแต่ดั้งเดิม นับเป็นปัญหาสำคัญของประเทศ ชาวเขาปลูกฝิ่นไว้สูบเอง และปลูกไว้ขายด้วย เพราะฝิ่นเป็นพืชที่ชอบอากาศหนาวเย็น และขายได้ราคาดี แม้ฝิ่นจะมีประโยชน์บ้าง โดยนำมาใช้ทำยาบางชนิดได้ แต่ก็มีโทษมากกว่าประโยชน์ จัดเป็นพืชที่มีอันตรายมาก ตัวฝิ่นเองก็เป็นยาเสพติด ชาวเขาเองที่ชอบสูบฝิ่น ก็จะติดฝิ่น สุขภาพจิตโทรม ยิ่งกว่านั้น ยังมีผู้ลักลอบนำฝิ่นไปทำยาเสพติดชนิดอื่น ที่เป็นภัยร้ายแรงกว่าฝิ่นหลายเท่า แม้รัฐบาลจะได้ออกกฎหมายห้ามปลูกและค้าฝิ่น ห้ามผลิต และค้ายาเสพติด และผู้ค้าฝิ่นจะได้รับโทษสถานหนักก็ตาม เรื่องฝิ่นและยาเสพติดก็ยังเป็นปัญหาสำคัญมากอยู่ในปัจจุบัน 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช มีพระราชประสงค์จะช่วยแก้ไข ปัญหาของชาวเขา และให้ยุติการปลูกฝิ่น จึงทรงตั้ง "โครงการหลวง" ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ เป็นโครงการส่วนพระองค์ เพื่อช่วยพัฒนาชาวเขา และการเกษตรที่สูง
วัตถุประสงค์หลักของโครงการหลวงคือ จัดดำเนินการให้มีการศึกษาค้นคว้า เพื่อแสวงหาพืชทดแทนฝิ่น อันเป็นพืชสำคัญ ของชาวเขา ให้มีการพัฒนาการเพาะปลูก การผลิต ช่วยเหลือ และส่งเสริมการตลาด ให้สามารถเพิ่มพูนรายได้ของชาวเขาได้ โดยไม่ต้องพึ่งพาการปลูกฝิ่น โครงการนี้เจริญก้าวหน้า จนเกิดการศึกษาค้นคว้าวิชาการทางเกษตรสาขาใหม่ ในประเทศไทย เรียกว่า "การเกษตรที่สูง" ขึ้นอีกด้วย    

ปัจจุบันโครงการหลวงได้ดำเนินการตามพระราชดำริ และพระราชประสงค์ในพระองค์ มีความก้าวหน้าเรื่อยไป โดยมิได้หยุดยั้ง ได้รับความร่วมมือร่วมใจจากหน่วยงานราชการ ประชาชนคนไทย และชาวต่างประเทศเป็นอย่างดียิ่ง นับว่า สามารถพัฒนาได้ ไม่เฉพาะแต่คุณภาพชีวิตของชาวเขาเท่านั้น ยังสามารถคลี่คลายปัญหา และลดอันตรายใหญ่หลวง จากฝิ่นและยาเสพติด ให้แก่ชาวไทย และชาวโลกอีกด้วย นอกจากนี้ ยังช่วยสงวนรักษาทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ อันได้แก่ ป่าไม้อันอุดมสมบูรณ์ และต้นน้ำลำธารในที่สูง ช่วยพัฒนาที่สูง ให้สามารถปลูกพืชเมืองหนาว ที่มีราคาดีได้ นับเป็นการพัฒนาการเกษตร และช่วยเสริมเศรษฐกิจของประเทศได้อีกทางหนึ่ง