การเลี้ยงปลาน้ำกร่อย

ประเทศไทยเรามีฝั่งทะเลที่เป็นป่าแสมโกงกางเป็นที่ลุ่มน้ำท่วมเหมาะแก่การพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเป็นเนื้อที่ประมาณ ๑ ล้านไร่ การเลี้ยงปลาน้ำกร่อยเป็นอุตสาหกรรมมีการทำกันในประเทศฟิลิปปินส์ อินโดนีเซียและไต้หวันแต่ในประเทศไทยการเลี้ยงปลาน้ำกร่อยยังไม่อยู่ในความนิยมทั้งนี้อาจจะเนื่องมาจากปลาน้ำกร่อยที่นิยมเลี้ยงกันคือปลานวลจันทร์ทะเลไม่อยู่ในความนิยมของคนไทยและค่อนข้างมีราคาถูกส่วนปลาที่มีราคาแพงและคนไทยนิยม เช่น ปลากะพงก็หาลูกปลาที่จะนำมาเลี้ยงค่อนข้างยาก

การเลือกทำเลขุดบ่อเลี้ยงปลาน้ำกร่อยควรเป็นที่ราบลุ่มชายฝั่งทะเลที่มีน้ำทะเลท่วมถึงและเมื่อระดับน้ำทะเลขึ้นสูงควรมีระดับความลึกประมาณ ๑.๕๐ เมตร พื้นที่ดังกล่าวไม่จำเป็นต้องขุดดินเพียงแต่ตีคันรอบเป็นบ่อวางท่อระบายน้ำทะเลเข้าเมื่อระดับน้ำขึ้นและวางท่อระบายน้ำทิ้งเมื่อระดับน้ำทะเลต่ำลักษณะดินควรเป็นดินเหนียวอุ้มน้ำได้ดี และมีความเป็นกรดด่างอยู่ระหว่าง ๖.๕-๗.๕ ซึ่งเหมาะสำหรับการเจริญเติบโตของสาหร่าย

ลักษณะของฟาร์มเลี้ยงปลาน้ำกร่อยที่มีความสมบูรณ์ในตัวเองคือมีบ่อเลี้ยงลูกปลาขนาดนิ้วมือและบ่อเลี้ยงปลาใหญ่ในฟิลิปปินส์เนื้อที่ฟาร์มเลี้ยงปลาจะแบ่งออกเป็นบ่อต่าง ๆ คือบ่ออนุบาลร้อยละ ๑ บ่อเลี้ยงลูกปลาขนาดนิ้วมือร้อยละ ๙ และบ่อเลี้ยงปลาใหญ่ร้อยละ ๙๐ บ่อเลี้ยงปลาใหญ่โดยมากมีเนื้อทีตั้งแต่ ๓–๕ ไร่ และมีระดับความลึก ๓๐–๑๒๐ เซนติเมตร

การจัดรูปบ่อเลี้ยงปลาน้ำกร่อยมีลักษณะคล้ายกับบ่อเลี้ยงปลาน้ำจืดรูปบ่ออาจเป็นสี่เหลี่ยมด้านเท่าหรือสี่เหลี่ยมผืนผ้าล้อมรอบด้วยคันดินสูงกว่าระดับเก็บกักน้ำ ๓๐ เซนติเมตร คันดินรอบนอกเป็นคันรอบบ่อต่าง ๆ เป็นคันใหญ่และแข็งแรงสูงกว่าระดับน้ำทะเลเมื่อขึ้นสูงเต็มที่ ประมาณ ๕๐ เซนติเมตร 

น้ำที่มาหล่อเลี้ยงปลาระบายจากคูส่งน้ำติดต่อกับทะเลประตูระบายน้ำควรทำด้วยวัสดุแข็งแรง เช่น คอนกรีตหรืออิฐหรือทำด้วยไม้การเก็บกักและการระบายน้ำดำเนินการให้ ประสานกับการขึ้นลงของระดับน้ำทะเลประตูน้ำมีช่องสำหรับใส่ตะแกรงป้องกันศัตรูปลาเข้ามาในบ่อ บ่อต่าง ๆ มีทางน้ำติดต่อเข้าหาทางน้ำสายหลักซึ่งอยู่ในที่มีระดับต่ำสุด ทำให้สามารถควบคุมการถ่ายเทน้ำเข้าและออกได้ทุก ๆ บ่อและทำให้การจับปลาสะดวกยิ่งขึ้น 

ในบ่อเลี้ยงปลาน้ำกร่อยดินมีความสำคัญในการผลิตปลาดินส่วนใหญ่เป็นดินตะกอนซึ่งพัดพามากับน้ำและดินที่ดีที่สุดเป็นดินที่เกิดมาจากภูเขาไฟดินก้นบ่อควรเป็นดินที่เก็บกักน้ำได้ดี 

แหล่งที่มาของน้ำได้มาจากทะเลและน้ำฝนแต่ในบางท้องที่อาจได้น้ำจืดจากลำธารหรือลำคลองแหล่งที่มาของน้ำทำให้ความเค็มของน้ำต่างกันการระเหยทำให้น้ำมีความเค็ม เพิ่มขึ้นแต่เมื่อฝนตกหรือได้รับน้ำจืดความเค็มจะลดลงความเค็มของน้ำอาจจะแตกต่างกันหากบ่อสร้างในที่ใกล้ทะเลและบ่ออยู่ลึกเข้ามาในผืนดินที่ได้รับน้ำจืด 

อุณหภูมิของน้ำแตกต่างกันตามฤดูกาลในบ่อสำหรับเลี้ยงปลาน้ำกร่อยส่วนใหญ่มักมีระดับน้ำตื้นในฤดูร้อนอุณหภูมิของน้ำอาจจะสูงถึง ๓๕ องศาเซลเซียส ฉะนั้นภายในบ่อควรจะขุดให้มีส่วนลึกที่ปลาจะหลบอาศัยน้ำในบ่อปลาควรมีลักษณะเป็นด่างเล็กน้อยและมีก๊าซออกซิเจนพอเพียง 

หลักเกณฑ์การคัดเลือกปลาที่จะเลี้ยง 

จุดประสงค์ในการเลี้ยงปลาที่จะให้ได้กำไรก็คือจะต้องเลี้ยงปลาที่ให้ผลผลิตเป็นเนื้อปลาสูงสุดในแหล่งน้ำนั้น ๆ เป็นปลาที่กินอาหารธรรมชาติที่มีอยู่ในบ่ออย่างเต็มที่และกินอาหารสมทบบางส่วนโดยคำนึงในแง่เศรษฐกิจที่จะให้ผลตอบแทนคุ้มค่าข้อพิจารณาขั้นพื้นฐานในการคัดเลือกปลาที่จะเลี้ยงก็คือควรเป็นปลาที่มีคุณลักษณะดังต่อไปนี้ 

(๑) เจริญเติบโตรวดเร็ว 
(๒) มีความสามารถในการกินอาหารธรรมชาติอย่างเต็มที่และมีประสิทธิภาพในการเปลี่ยนอาหารเป็นเนื้อ 
(๓) มีความทนทานต่อภาวะแวดล้อมและมีความต้านทานต่อการเบียดเบียนของโรคพยาธิ
(๔) มีลูกดก ระยะเวลาการวางไข่แพร่พันธุ์ยาวนานและวางไข่หลายครั้ง 
(๕) ไม่เป็นศัตรูหรือกินปลาด้วยกันโดยเฉพาะควรเป็นปลากินพืชหรือกินแพลงก์ตอน
(๖) ควรเป็นปลาที่เลี้ยงรวมกับปลาอื่นได้ดี 
(๗) เป็นปลาที่มีรสชาติดีและมีคุณค่าทางอาหารสูง

การที่ปลาจะใช้ประโยชน์จากอาหารธรรมชาติอย่างมีประสิทธิภาพนั้นจะต้องเป็นปลาที่กินอาหารที่มีการเจริญเติบโตรวดเร็ว เช่น ปลาที่กินพวกอินทรียสารที่เน่าเปื่อยหรือปลาที่กินสาหร่ายนอกจากนั้นควรจะเป็นปลาที่ใช้ประโยชน์จากอาหารธรรมชาติที่มีอยู่ในส่วนต่าง ๆ ของบ่อปลาที่มีแหล่งอาศัยต่างกันก็กินอาหารแตกต่างกันออกไปเพื่อที่จะให้เกิดผลผลิตสูงก็ควรจะเลี้ยงปลาที่มีนิสัยการกินอาหารแตกต่างกันไว้ในบ่อเดียวกัน 

ในแง่เศรษฐกิจควรจะเลี้ยงปลากินพืชแต่ผู้บริโภคปรารถนาปลาที่มีรสชาติดีแตกต่างกันปลากินเนื้อเป็นปลาที่มีรสชาติดีกว่าปลากินพืชและมีราคาดีกว่าจึงมีผู้นิยมเลี้ยงกับปลาอื่นที่เป็นเหยื่อในอัตราส่วนที่เหมาะสม

การเพาะเลี้ยงปลาบางชนิดให้ผลผลิตดีกว่าปลาที่มีอยู่ ในท้องที่จึงได้มีการนำปลาจากต่างประเทศเข้ามาเลี้ยงและมีปลาหลายชนิดที่เรานำเข้ามาเลี้ยงในประเทศบางชนิดก็เป็นที่นิยม เช่น ปลานิลและบางชนิดก็เสื่อมความนิยม เช่น ปลาหมอเทศนอกจากนั้นปลาบางอย่างอาจจะเลี้ยงได้ดีในสภาวะแวดล้อมที่แตกต่างจากเดิมปลาน้ำกร่อย เช่น ปลานวลจันทร์ทะเล ปลากระบอก ปลากะพงเจริญเติบโตดีในน้ำจืด