หน่วยงานที่มีการศึกษาวิจัยอัญมณี

      โดยทั่ว ๆ ไปแล้วอัญมณีเป็นสิ่งของเครื่องประดับ มีค่า มีราคา มากน้อยต่าง ๆ กัน เช่นเดียวกับเครื่องประดับอื่น ๆ และจากเรื่องราวที่กล่าวมาในด้านวิชาการอัญมณีศาสตร์พื้นฐานแล้วจะเห็นได้ว่ามีข้อมูลเนื้อหาหลักเกณฑ์ของอัญมณีที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติซึ่งสามารถยึดถือใช้เป็นหลักเพื่อช่วยในการพิจารณาถึงคุณภาพและความเป็นจริงของอัญมณีหรือเป็นอัญมณีประดิษฐ์แบบใดได้ 
      โดยที่ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางการค้าอัญมณีที่สำคัญแห่งหนึ่งของโลก การศึกษาค้นคว้าและวิจัยเกี่ยวกับอัญมณีโดยเฉพาะการวิจัยด้านการเพิ่มคุณภาพอัญมณีจึงเป็นที่น่าสนใจเนื่องจากเป็นที่ที่เหมาะสม คือ มีแหล่งอัญมณีธรรมชาติที่สำคัญ เช่น ทับทิม ไพลิน ฯลฯ มีวัตถุดิบเพียงพอที่จะใช้ทดลองศึกษาวิจัย หากประสบผลสำเร็จก็จะเป็นประโยชน์แก่ประเทศชาติในด้านอุตสาหกรรมต่อเนื่องและยังส่งเสริมเศรษฐกิจของประเทศให้ดียิ่งขึ้น กรมทรัพยากรธรณีเป็นหน่วยงานของรัฐที่มีการสำรวจค้นคว้าวิจัยตลอดจนให้บริการในการตรวจสอบอัญมณีหรือรัตนชาติ มานานกว่า ๔๐ ปี โดยมีฝ่ายวิเคราะห์วิจัยทางฟิสิกส์กองวิเคราะห์ให้บริการตรวจอัญมณีและฝ่ายสำรวจแร่รัตนชาติกองเศรษฐธรณีวิทยารับผิดชอบสำรวจแหล่งแร่รัตนชาติรวมทั้งศึกษาวิจัยการเพิ่มคุณภาพอัญมณีด้วย 

นอกจากนี้ ยังมีหน่วยงานเพิ่มขึ้นหลายหน่วยที่สนใจทำการศึกษาวิจัยการเพิ่มคุณภาพพลอยหรืออัญมณีต่าง ๆ ได้แก่ 
      ๑. กองฟิสิกส์ สำนักงานพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ มีการศึกษาวิจัยการเพิ่มคุณภาพอัญมณีโดยวิธีการอาบรังสี
      ๒. กองการวิจัย กรมวิทยาศาสตร์บริการ มีโครงการวิจัยและพัฒนาการเพิ่มมูลค่าพลอยเพื่อการส่งออก 
      ๓. สาขาวิจัยอุตสาหกรรมโลหะและเซรามิก สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทยมีการศึกษาวิจัยการปรับปรุงคุณภาพอัญมณีโดยใช้เทคนิคทางวิทยาศาสตร์ 
      ๔. ภาควิชาฟิสิกส์ สถาบันเทคโนโลยี พระจอมเกล้าธนบุรี มีการศึกษาและพัฒนาการสร้างเตาไฟฟ้าอุณหภูมิสูง สำหรับใช้ในการเผาพลอยและมีการศึกษาวิจัยการปรับปรุงคุณภาพอัญมณีด้วย 
     ๕. ภาควิชาเหมืองแร่และปิโตรเลียม คณะวิศวกรรมศาสตร์ ภาควิชาธรณีวิทยา และภาควิชาวัสดุศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกันศึกษาวิจัยการสร้างเตาเผาพลอยโดยใช้แก๊ส 
      นอกจากเรื่องการค้นคว้าวิจัยแล้วยังมีสถาบันการศึกษาของเอกชนหลายแห่งและของรัฐบางแห่งที่มีการเรียนการสอนเกี่ยวกับอัญมณีทั้งในด้านการตรวจสอบ  วิเคราะห์ เจียระไน ออกแบบ การตลาด ฯลฯ ซึ่งทำให้การศึกษาความรู้และความเข้าใจในเรื่องอัญมณีมีการเผยแพร่กว้างขวางมากขึ้น