พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร 
 

พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือพระแก้วมรกต ถือเป็นพระ 5 อาณาจักร อายุ 1,300 ปี ซึ่งนับว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรม ที่ล้ำค่าประเมินไม่ได้ของชาวไทย และนำมาซึ่งความเจริญรุ่งเรือง และความสุข มาสู่ดินแดนผู้ที่ครอบครอง
 

พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือพระแก้วมรกต จึงถือเป็นพระราชกรณียกิจสำคัญ ที่จะต้องพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปลี่ยนด้วยพระองค์เอง เว้นแต่ทรงมีพระราชกรณียกิจจำเป็นหรือทรงพระประชวร ไม่อาจเสด็จฯ ได้ จึงจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระราชวงศ์ เสด็จไปปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์

ซึ่งในปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์เสมอมา

เครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูร้อน

เครื่องทรงสำหรับฤดูร้อน เป็นเครื่องต้นอย่างพระมหากษัตริย์ ทำด้วยทองคำลงยา ประดับเพชรและมณีต่าง ๆ มงกุฎที่ทรงเป็นเทริด ยอดประดับเพชรเม็ดใหญ่ 

เครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูฝน

เครื่องทรงสำหรับฤดูฝน ทรงอย่างห่มดอง ใช้ทองคำทำเป็นกาบจำหลักลายทรงข้าวบิณฑ์ ประดับมณีต่าง ๆ ลักษณะเหมือนผ้าทรงอย่างห่มดอง พระศกศิราภรณ์ทำด้วยทองคำลงยาสีน้ำเงินแก่ ปลายพระเกศาที่เวียนเป็นทักษิณาวรรต ประดับด้วยมณีเม็ดย่อม ๆ ทั่วไป พระรัศมีลงยา 

เครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูหนาว

เครื่องทรงฤดูหนาวชุดนี้ เป็นเครื่องทรงที่จัดสร้างขึ้นเมื่อปี 2539 ในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี ประกอบด้วย ผ้าคลุมทองคำลงยาลายดอกชิงดวงฝังทับทิม กลีบดอกประกอบจากโกเมน กลางดอกฝังพลอย

ชายผ้าคลุมเป็นลายดอกลงยาประดับด้วยมรกตและบุษราคัม ริมขอบด้านนอกฝังเพชร พร้อมสายสร้อยทอง 4 สาย พระศกฝังไพลิน ต้นพระรัศมีฝังเพชร ใช้อัญมณี ในการจัดสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูหนาว ชุดใหม่ รวมทั้งหมด 15,868 เม็ด

น้ำหนัก 2,863.44 กะรัต , น้ำหนัก 572.68 กรัม , น้ำหนักลงยา 27.69 กรัม น้ำหนักทองสุทธิ 5,579.50 กรัม

รวมน้ำหนักเครื่องทรงพระพุทธมณีรัตนปฏิมากรฤดูหนาวชุดใหม่ 6,179.87 กรัม

ประวัติของพระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร

พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือ พระแก้วมรกต มีมาตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ซึ่งในสมัยนั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเครื่องทรงถวายพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรสำหรับฤดูร้อนและฤดูฝน อย่างละสำรับ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนเครื่องทรงตามฤดูกาล

ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเครื่องทรงสำหรับฤดูหนาวถวายอีกสำรับหนึ่ง ทำให้ พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร จึงทรงเครื่องทรง 3 ชุด ตามฤดูกาลของประเทศไทย

จนมาถึงปี 2539 ทางรัฐบาลก็ได้มีการสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรชุดใหม่ เพื่อใช้ประกอบพระราชพิธีผลัดเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรตามโบราณราชประเพณีขึ้น เพื่อทดแทนชุดเดิมที่ทรุดโทรมไปตามกาลเวลา อีกทั้งยังเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสมหามงคลพระราชพิธีกาญจนาภิเษก ครบ 50 ปี ซึ่งได้ใช้เครื่องทรงชุดดังกล่าวมาจนถึงปัจจุบันนี้

สำหรับเครื่องทรงฯ ชุดเดิม ได้รับการเก็บรักษาไว้เป็นโบราณวัตถุอันล้ำค่า และจัดแสดงอยู่ ณ พิพิธภัณฑ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม และเครื่องทรงฯ ชุดใหม่ ชุดใดที่มิได้ทรง จะเก็บรักษาและจัดแสดงไว้ที่ศาลาเครื่องราชอิสริยยศ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ และเหรียญกษาปณ์ไทย ในพระบรมมหาราชวัง เพื่อให้ประชาชนได้ชื่นชม ซึ่งเปิดให้บริการทุกวัน ไม่เว้นวันหยุดราชการ ยกเว้นวันที่มีพระราชพิธี

อนึ่ง พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร ในแต่ละปีมีกำหนดเวลา ดังนี้
   
- วันแรม 1 ค่ำ เดือน 4  : เปลี่ยนเครื่องทรงฤดูหนาวเป็นเครื่องทรงฤดูร้อน
- วันแรม 1 ค่ำ เดือน 8  : เปลี่ยนเครื่องทรงฤดูร้อนเป็นเครื่องทรงฤดูฝน
  วันแรม 1 ค่ำ เดือน 12 : เปลี่ยนเครื่องทรงฤดูฝนเป็นเครื่องทรงฤดูหนาว