นักจิตวิทยาพัฒนาการ เป็นอาชีพที่เรียนรู้ ศึกษา วิจัย รวมทั้งพัฒนาการด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม สติปัญญา และปัจจัยอื่น ๆ ที่มีผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงของมนุษย์ทั้งในทางบวกและทางลบ เพื่อที่จะทำการช่วยเหลือ ส่งเสริม หรือให้การสนับสนุนต่อการเปลี่ยนแปลงนั้น ๆ ให้เป็นไปในทางที่ดีขึ้น 

ลักษณะงาน 

งานของนักจิตวิทยาพัฒนาการมี 2 รูปแบบหลัก ๆ คือ

1. งานในเชิงวิชาการ ศึกษาวิจัย คิดค้นและปรับปรุงทฤษฎีต่าง ๆ
2. งานในเชิงปฏิบัติ มีความแยกย่อยไปตามช่วงวัย เช่น นักจิตวิทยาเด็ก ส่งเสริมพัฒนาการ กระตุ้นพัฒนาการ ให้คำปรึกษาด้านพัฒนาการและการเลี้ยงดู นักจิตวิทยาพัฒนาการวัยรุ่น นักจิตวิทยาโรงเรียน นักจิตวิทยาพัฒนาการผู้ใหญ่หรือผู้สูงอายุ ก็มีสายงานเฉพาะในด้านการดูแลและสนับสนุนสภาพแวดล้อมทางจิตใจของคนในวัยนั้น ๆ

ขั้นตอนการทำงาน

1. ทำความเข้าใจ ค้นหาเป้าหมายของบุคคลที่เข้ามารับบริการ
2. ให้ความช่วยเหลือผ่านเครื่องมือคัดกรองทางจิตวิทยา เครื่องมือประเมินพัฒนาการ การพูดคุยเชิงจิตวิทยา การใช้กิจกรรม ใช้สื่อ แก้ไขปัญหาที่เกี่ยวข้องกับสภาวะทางจิตใจ อารมณ์ สังคม ในองค์รวม
3. วางเป้าหมายร่วมกัน เพื่อสนับสนุน สร้างแนวทางต่างๆ ที่จะเป็นการส่งเสริมให้บุคคลนั้นๆ หรือกลุ่มคนนั้นๆ มีสภาวะทางจิตใจและสภาวะอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องอยู่ในระดับที่เหมาะสมหรือพร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลงและพัฒนา
4. ประเมินผล ติดตามผลเพื่อวิเคราะห์และพัฒนาแนวทางต่อไป

สถานที่ทำงาน 

       ส่วนใหญ่ทำงานในโรงพยาบาล โรงเรียน ศูนย์เด็กเล็ก/ผู้สูงอายุ สถาบันเสริมพัฒนาการเป็นหลัก และสามารถทำงานเป็นนักจิตวิทยาพัฒนาการอิสระได้ด้วย

ผู้ที่ต้องทำงานด้วย 

• แพทย์ พยาบาล
• นักกระตุ้นการพูด
• นักกายภาพบำบัด
• นักวิจัย
• ผู้ปกครอง
• จิตแพทย์

ทางเลือกอาชีพอื่น ๆ 

• นักกระตุ้นพัฒนาการ
• นักจิตวิทยาคลินิก
• นักจิตวิทยาบำบัด
• นักจิตวิทยาอุตสาหกรรม
• นักจิตวิทยาพัฒนาชุมชน
• นักจิตวิทยาการปรึกษา

ตำแหน่งและเส้นทางการเติบโต

หากเลือกทำงานแบบตรงสาย นักจิตวิทยาพัฒนาการสามารถทำงานได้ในหลากหลายสถาบัน โดยอาจเริ่มต้นจากนักจิตวิทยา เติบโตเป็นผู้เชียวชาญเฉพาะทาง หรือผู้อำนวยการศูนย์เฉพาะทางได้ โดยการเก็บเกี่ยวประสบการณ์ หรือศึกษาเพิ่มเติม เพื่อพัฒนาศักยภาพ 

• นักจิตวิทยาโรงเรียน / นักจิตวิทยาประจำศูนย์ (หน่วยงานราชการ เช่น ศูนย์พัฒนาเด็กและเยาวชน/ศูนย์เด็กเล็ก/ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ) /
• นักจิตวิทยาพัฒนาการในสถาบันเสริมพัฒนาการต่างๆ /
• นักจิตวิทยาพัฒนาการประจำโรงพยาบาล 

หากเลือกทำงานแบบไม่ตรงสาย สามารถทำงานได้อย่างหลากหลาย เช่น

• เจ้าหน้าที่ฝ่ายบุคคล
• นักการตลาด
• นักสื่อสารมวลชน วิทยากร  
• นักสังคมสงเคราะห์
• ครูแนะแนว
• อาจารย์มหาวิทยาลัย

โดยแต่ละสายงานจะมีการเติบโตแตกต่างกันไป ตามแต่รูปแบบงานและโครงสร้างองค์กรนั้น ๆ  

รายได้ 

       รายได้เริ่มต้นอยู่ที่ 15,000 บาท ในกรณีที่มีความสามารถเฉพาะทางอาจทำงานในลักษณะที่มีรายรับเป็นรายชั่วโมงได้ อยู่ที่ประมาณ 800 - 2500 บาท / ชม. ขึ้นอยู่กับประสบการณ์

การแข่งขันและความต้องการของตลาด

       งานนักจิตวิทยาพัฒนาการ ยังเป็นงานที่ค่อนข้างยากและท้าทายสำหรับการเติบโตในประเทศไทย เนื่องจากมีความใหม่และยังไม่ได้รับการให้ความสำคัญมากนัก อย่างไรก็ตามเนื่องจากเป็นอาชีพที่มีความใหม่และมีความเฉพาะตัวสูง จึงเป็นที่ต้องการของตลาดพอสมควร และยังมีโอกาสในการเติบโตในอนาคตได้สูง นอกจากนี้ ด้วยความที่ยังมีผู้ที่ศึกษาและมีประสบการณ์ด้านนี้โดยตรงยังไม่มากนักเมื่อเทียบกับอาชีพอื่น ๆ ทำให้การแข่งขันในสายอาชีพนี้ยังไม่สูงมากนัก

• ให้คุณค่าทางจิตใจ ได้ช่วยเหลือผู้คน
• เข้าใจความเป็นมนุษย์ได้ดีขึ้น
• ได้พบกับผู้คนหลากหลาย
• เป็นงานที่มีความเฉพาะทาง สามารถสะสมประสบการณ์และพัฒนาตนเองในสายงานนี้ได้อย่างต่อเนื่อง
• งานมีความท้าทาย ไม่จำเจ

• ในประเทศไทยยังไม่เป็นที่นิยมหรือเป็นที่รู้จักในวงกว้าง อาจะทำให้ไม่สามารถเข้าถึงและช่วยเหลือผู้ที่ต้องการรับบริการได้เต็มที่
• งานมีความละเอียดอ่อน ต้องอาศัยทั้งความรู้และประสบการณ์ที่สูง
• ปัจจัยรบกวนกระบวนการทำงานสูง หลายครั้งที่การดูแลพัฒนาการเด็กหรือวัยรุ่นเป็นไปได้ลำบาก เพราะมีเงื่อนไขจากครอบครัว โรงเรียน ที่มีความเชื่อหลากหลายเข้ามาแทรกแซง
• ถ้าจัดการตัวเองไม่ดีระหว่างงานกับชีวิตส่วนตัว อาจทำให้มีความเครียดง่าย

• มีความสนใจที่จะทำความเข้าใจในพฤติกรรมของมนุษย์อย่างลึกซึ้ง ใส่ใจ อยากรู้ อยากช่วยคน
• ช่างสังเกต
• มีความละเอียดรอบคอบ
• ใจเย็น มีความอดทน มีความเมตตา โอบอ้อมอารี
• มีความคิดที่เปิดกว้าง พร้อมที่จะรับข้อมูลข่าวสารและเข้าใจการเปลี่ยนแปลงของสิ่งต่าง ๆ อยู่เสมอ
• สามารถวางเรื่องส่วนตัวลงและมีสมาธิกับผู้รับบริการเสมอ
• มีใจรักในอาชีพการบำบัดและรักษา ชอบบริการช่วยเหลือผู้อื่นและผู้ป่วย
• มีความรู้ความเข้าใจในศาสตร์จิตวิทยา

• ทักษะการคิดวิเคราะห์ เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องวิเคราะห์ถึงสาเหตุ เชื่อมโยงข้อมูลต่าง ๆ ของผู้เข้ารับบริการ
• ทักษะทางด้านการสื่อสาร การพูด การฟังและการสื่อสารในรูปแบบอื่น ๆ เป็นสิ่งที่สำคัญมาก และถือเป็นเครื่องมือหลักในการสื่อสารกับผู้เข้ารับบริการ
• ทักษะในการแก้ปัญหาและการตัดสินใจ ทักษะดังกล่าวต้องใช้ควบคู่ไปกับองค์ความรู้ทางจิตวิทยา งานวิจัย การวิเคราะห์เพื่อเลือกแนวทางในการปรับพฤติกรรมและแก้ไขปัญหาให้กับผู้เข้ารับบริการ 
• ทักษะภาษาอังกฤษ ช่วยให้สามารถเข้าถึงการวิจัยในระดับสากลได้มากขึ้น
• ทักษะการใช้เครื่องมือทดสอบทางจิตวิทยา

การศึกษา

• จบการศึกษาระดับมัธยมสายใดก็ได้  

• ศึกษาปริญญาตรีด้านจิตวิทยา ในมหาวิทยาลัยที่มีสายจิตวิทยาพัฒนาการให้เลือก หรือต่อปริญญาโทด้านจิตวิทยาพัฒนาการ และอาจศึกษาเพิ่มด้านการศึกษา หรือตามที่สนใจเป็นพิเศษ

ตัวอย่างสถาบันที่เปิดสอนด้านจิตวิทยา 

• ภาควิชาจิตวิทยา คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

• คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

• ภาควิชาจิตวิทยาและการแนะแนว คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

• สาขาวิชาจิตวิทยา คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

• สาขาวิชาจิตวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา

• สาขาวิชาจิตวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร

• สาขาวิชาจิตวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพายัพ

Hard Skills

• พัฒนาการสื่อสาร การพูด การฟัง
• พัฒนาการอ่าน จับใจความ สรุป
• การวิจัย วิเคราะห์ สังเคราะห์ ข้อมูล
• ฝึกฝนวิชาภาษาอังกฤษ
• หลักการจิตวิทยาเป็นสิ่งที่มีความรู้พื้นฐาน 

Soft Skills 

• พัฒนาเรื่องการแก้ปัญหาและการตัดสินใจ
• ฝึกเป็นคนช่างสังเกต โดยเฉพาะสังเกตอารมณ์ของตัวเองและอารมณ์ของคนรอบข้าง
• ฝึกความละเอียดรอบคอบและความอดทน

กิจกรรมต่าง ๆ 

       หาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับสาขา/คณะจิตวิทยา ในสถาบันการศึกษาต่าง ๆ โดยตรง หรือหาความรู้ทางด้านจิตวิทยาพัฒนาการ จากเว็บไซต์ที่เกี่ยวกับงานวิจัยทางด้านจิตวิทยา เช่น www.sciencedirect.com / www.scopus.com เป็นต้น

       สายงานนักจิตวิทยาพัฒนาการ เป็นสายงานที่มีความใหม่สำหรับสังคมไทย แต่ก็เป็นงานที่มีความต้องการของตลาดสูงเช่นกัน อย่างไรก็ตาม การเติบโตและการมีงานที่มั่นคงในสายอาชีพนี้นั้น ต้องอาศัยความรู้และทักษะเฉพาะตัวค่อนข้างมาก เพราะแม้จะมีความต้องการสูง แต่ตำแหน่งและโอกาสในการทำงานนั้นยังมีค่อนข้างน้อย โดยส่วนมากจำเป็นต้องอาศัยความโดดเด่นและประสบการณ์เฉพาะบุคคล จึงจะสามารถหาจุดยืนหรือเลี้ยงชีพได้อย่างมั่นคง

       ในแง่มุมของการทำงาน อาชีพนักจิตวิทยาพัฒนาการนั้น แม้จะมีความยากในตัวงานและมีโอกาสในด้านรายได้ยังไม่มากนักสำหรับผู้ที่ยังมีประสบการณ์น้อย แต่ก็เป็นอาชีพที่มีคุณค่าและให้ความรู้สึกที่ดีต่อผู้ปฏิบัติงานเป็นอย่างมาก เป็นอาชีพที่ทำให้เข้าใจทั้งผู้อื่นและตนเอง เข้าใจการเปลี่ยนแปลงของสิ่งต่าง ๆ ได้ดี และเป็นอาชีพที่ถือว่าให้ความสุขกับผู้ปฏิบัติงานได้หากเป็นผู้ที่รักในสายอาชีพนี้จริง ๆ

ณัฏฐณี สุขปรีดี (ครูพิม)

นักจิตวิทยาพัฒนาการ / เจ้าของเพจ Mature Your Child / ผู้บริหารสถาบัน KidiCuB

วิชาที่เรียน 

• ชั้นปี 1 เป็นการเรียนวิชาพื้นฐานทั่วไป เช่น เคมี ชีวะ สถิติ จิตวิทยาพื้นฐาน
• ชั้นปี 2 เริ่มเรียนวิชาเฉพาะในระดับขั้นนำในด้านต่าง ๆ ของทุกสายจิตวิทยา
• ชั้นปี 3 ได้เลือกสายด้านที่สนใจ เรียนรู้เรื่องการวัด การประเมิน และฝึกงาน
• ชั้นปี 4 ทำงานวิจัย

เคล็บลับการเรียน 

       เคล็ดลับคือความขยันในการอ่าน เนื่องจากเป็นสาขาที่ต้องใช้การอ่านและทำความเข้าใจกับทฤษฎีและงานวิจัยทั้งภาษาไทยและต่างประเทศให้มีความแม่นยำ เพราะศาสตร์จิตวิทยาเป็นศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับจิตใจของมนุษย์ หากไม่เข้าใจในเนื้อหาอย่างถ่องแท้แล้วนั้น ก็จะทำให้การเรียนขาดประสิทธิภาพและส่งผลต่อการทำงานในอนาคตได้ นอกจากนี้ อีกหนึ่งเคล็ดลับสำคัญก็คือ การพยายามหาประสบการณ์ตรงจากภายนอกไปด้วย เพราะนอกจากทฤษฎีแล้ว จิตวิทยาพัฒนาการที่เป็นศาสตร์ด้านพฤติกรรมนั้น ต้องอาศัยการสังเกตและการเรียนรู้ผู้คน ซึ่งจะทำให้เรานำเอาความรู้ความเข้าใจมาเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวันได้มากยิ่งขึ้น และรู้สึกสนุกกับการเรียนมากขึ้น

ชีวิตในรั้วมหาวิทยาลัย

        นอกเหนือจากการเรียน ยังมีกิจกรรมต่าง ๆ เช่นงานกีฬา งานในคณะ งานต่างคณะ ที่เราสามารถใช้โอกาสนี้ในการรู้จักและสังเกตคนได้หลากหลาย ในบางวิชา เราจะได้เรียนรู้ ได้พูดคุย ได้เป็นตัวอย่างให้กับรุ่นพี่ปริญญาโท เอก หรืออาจารย์ที่กำลังทำวิจัย

ค่าเทอม

       ประมาณ 13,000 ถึง 35,000 บาทต่อเทอม ขึ้นอยู่กับแต่ละสถาบันการศึกษา (อาจมีการเปลี่ยนแปลงได้) 

มหาวิทยาลัยชั้นนำระดับโลก 

• The University of Queensland 
• Queensland University of Technology
• Lancaster University
• University of Nottingham
• Claremont Graduate University
• Monash University
• King's College London
• Education University of Hong Kong
• Harvard College
• University of Bergen
• University of Amsterdam

• ครูแนะแนว
• นักสังคมสงเคราะห์
• นักการตลาด
• นักศิลปะบำบัด
• นักสื่อสารมวลชน
• นักประชาสัมพันธ์ 
• กุมารแพทย์ 
• จิตแพทย์