มัคคุเทศก์หรือไกด์ เป็นมากกว่าแค่ผู้นำทาง แต่ยังเป็นทูตวัฒนธรรมที่ถ่ายทอดเรื่องราว แนะนำ บอกเล่า นำพานักท่องเที่ยวให้คล้อยตามไปกับชีวิตและจิตวิญญาณแห่งสถานที่นั้น ๆ  และช่วยดูแลองค์ประกอบทุกอย่างให้การเดินทางทุกครั้งราบรื่น 

ลักษณะการทำงาน 

       ศึกษาข้อมูลเรื่องการท่องเที่ยว กำหนดเส้นทาง ติดต่อประสานงานส่วนต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่ออำนวยความสะดวกนักท่องเที่ยวไปตามโปรแกรมที่กำหนดไว้ อย่างมีจรรยาบรรณ เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้รับประสบการณ์ที่ดีตลอดการเดินทาง 

ขั้นตอนการทำงาน 

• ได้รับโปรแกรมจากบริษัททัวร์ ประชุมงานพร้อมรับรายละเอียดสถานที่ จำนวนวัน จำนวนคน อายุ เป้าหมายของการเที่ยว เตรียมเอกสารที่จำเป็น
• เตรียมข้อมูลด้านสถานที่ ศึกษาเนื้อหาความรู้ด้านประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ ประเพณี วัฒนธรรม เหตุการณ์สำคัญ เส้นทางต่าง ๆ
• รับข้อมูลการเดินทางจากบริษัท กำหนดการต่าง ๆ ที่พัก ร้านอาหาร การขอเข้าสถานที่ จัดเตรียมอาหารว่างน้ำ ขนม ของใช้จำเป็น โดยบางครั้ง ไกด์อาจจะช่วยบริษัทในการหา หรือช่วยแนะนำด้วย
• ปฏิบัติหน้าที่ตลอดการเดินทางตั้งแต่ต้นจนจบ รวมถึงให้บริการตามข้อมูลของนักท่องเที่ยวแต่ละคน เช่น อายุ เพศ โรคประจำตัว อาหารการกิน ความต้องการเฉพาะตัว
• ติดตาม ประเมินผลความพึงพอใจ รับทราบคำแนะนำ

สถานที่่ทำงาน

       อาชีพมัคคุเทศก์ เป็นอาชีพที่ต้องเดินทางค่อนข้างบ่่อย และทำงานนอกสถานที่อยู่เป็นประจำ แต่ในช่วงเวลาที่ไม่มี TRIP การทำงานเป็นการเข้าออฟฟิศตามเวลาทำงานทั่วไป มีตารางค่อนข้างแน่นอนว่าแต่ละเดือนไปทริปไหนบ้าง หากเป็นมัคคุเทศก์อิสระ จะรับงานจากหลากหลายบริษัทและบริหารจัดการเวลาด้วยตนเอง

ผู้ที่ต้องทำงานด้วย 

• บริษัทจัดนำเที่ยว ที่จัดการโปรแกรมต่าง ๆ
• ทีมงานออแกไนซ์ ซึ่งช่วยติดต่อประสานงานส่วนต่าง ๆ ทั้งที่พัก ร้านอาหาร การขอเข้าสถานที่ การเตรียมน้ำ ขนม
• Staff บริษัททัวร์ เป็นคนที่จัดการกำหนดการ ดูแลความเรียบร้อยภาพรวมให้การเดินทางราบรื่นตามกำหนดการ และแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าต่าง ๆ
• พนักงานขับรถและผู้ช่วย หรือเจ้าหน้าที่สนามบิน เจ้าหน้าที่ตามด่านต่าง ๆ หรือเจ้าหน้าที่ตามสถานที่ท่องเที่ยว

ทางเลือกอาชีพ

• เจ้าของธุรกิจบริษัทจัดนำเที่ยว
• พนักงานต้อนรับ เครื่องบิน, โรงแรม, เรือสำราญ
• ธุรกิจ MICE
• นักออกแบบ หรือที่ปรึกษางานด้านบริการ
• เจ้าของธุรกิจที่พัก
• นักพัฒนาการท่องเที่ยว, นักส่งเสริมการท่องเที่ยว, นักวิชาการท่องเที่ยว
• นักออกแบบและวางแผนการท่องเที่ยว

ตำแหน่งและเส้นทางการเติบโต

มัคคุเทศก์แบ่งตามบัตรไกด้เป็น 3 ประเภท 6 ชนิด คือ

1. มัคคุเทศก์ประเภททั่วไป บัตรสีบรอนซ์เงิน
2. มัคคุเทศก์ประเภทเฉพาะภูมิภาค มี 4 ชนิด คือ
   • เฉพาะภูมิภาค ภาคกลาง บัตรสีเหลือง
   • เฉพาะภูมิภาค ภาคเหนือ บัตรสีเขียว
   • เฉพาะภูมิภาค ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ บัตรสีส้ม
   • เฉพาะภูมิภาค ภาคใต้ บัตรสีฟ้า
3. มัคคุเทศก์ประเภทท้องถิ่น บัตรสีน้ำตาล

และมัคคุเทศก์ยังสามารถแบ่งตามรูปแบบการท่องเที่ยวได้เป็น 3 ประเภท คือ

1. Domestic การนำเที่ยวคนในประเทศ ท่องเที่ยวในประเทศ ซึ่งมัคคุเทศก์แบบ Domestic สามารถเพิ่มทักษะทางด้านภาษา และสอบเพื่อเพิ่มขอบเขตการทำงานให้สามารถรับนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติ หรือไปต่างประเทศได้ ซึ่งจะได้รับค่าตอบแทนที่สูงขึ้น
2. Outbound การนำเที่ยวคนในประเทศ ท่องเที่ยวนอกประเทศ
3. Inbound การนำเที่ยวคนนอกประเทศ ท่องเที่ยวในประเทศ

รายได้

       ได้รับเงินเดือนแบบงานประจำตามโครงสร้างของแต่ละบริษัท หรือสำหรับไกด์อิสระ เฉลี่ยเริ่มต้นตั้งแต่วันละ 1,000 บาท และอาจสูงถึง 40,000 บาทต่อวัน ขึ้นอยู่กับรูปแบบการเที่ยว ลักษณะลูกค้า บางครั้งก็ได้ค่านายหน้าจากการพานักท่องเที่ยวไปสถานที่ที่ได้รับการแนะนำที่มีการจำหน่ายตั๋ว การขายของที่ระลึก

การแข่งขันและความต้องการของตลาด 

       แม้ปัจจุบันนักท่องเที่ยวจะสามารถหาข้อมูลสถานที่และเส้นทางท่องเที่ยวได้ด้วยตนเอง แต่ในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวก็ยังมีความต้องการผู้นำเที่ยวอยู่ เพราะผู้นำเที่ยวมีความได้เปรียบหลายด้าน ทั้งความชำนาญในกระบวนการ ขั้นตอนการเดินทาง การติดต่อ การรู้จักคนพื้นที่ และประสบการณ์เฉพาะซึ่งเป็นสิ่งที่มีมูลค่าและเป็นที่ต้องการของตลาดเสมอ

• ได้ทำความรู้จักและเจอคนมากมายหลายรูปแบบ
• งานไม่อยู่กับที่ ได้เดินทางเสมอ
• ได้มีพันธมิตรมากมายตลอดการเดินทางที่เกี่ยวข้อง
• มีความท้าทาย และโจทย์ใหม่เสมอในทุกโปรแกรมการเดินทาง
• ได้บริการ มอบข้อมูล ประสบการณ์ และความสุขให้กับนักท่องเที่ยวที่เราดูแล

• เวลาการทำงานไม่แน่นอน
• เวลาส่วนตัวน้อย เพราะหน้าที่ของงานบริการจะต้องคำนึงถึงผู้อื่นมากกว่าตนเองตลอดเวลา
• มีแรงกดดันสูง จากสถานการณ์เฉพาะหน้าที่คาดการณ์ไม่ได้ และคนที่หลายความคิดความต้องการ

• มีใจรักการเดินทาง
• ช่างสังเกต มีไหวพริบ สามารถแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ดี
• ซื่อตรง ยึดมั่นในจรรยาบรรณของวิชาชีพ
• มีความเสียสละ รักงานบริการ
• รับแรงกดดันได้ดี
• มีทัศนคติแง่บวก บุคลิกภาพดี มีมนุษยสัมพันธ์ดี มั่นใจในตนเอง
• ตรงต่อเวลา
• ขวนขวายหาความรู้อย่างสม่ำเสมอ เพราะการท่องเที่ยวมักมีข้อมูลใหม่ที่ต้องอัพเดทอยู่เสมอ 

• ทักษะการสื่อสาร ชอบการอธิบาย บรรยาย เป็นเรื่องสำคัญที่ต้องมี เพราะมัคคุเทศก์คือนักพูด นักสื่อสารข้อมูลการท่องเที่ยว รวมทั้งต้องใช้ในการประสานงานเรื่องต่าง ๆ ด้วย 
• ทักษะการประสานงาน
• ทักษะการจัดการ ทั้งการบริหารเวลาได้ดี และจัดการคนเป็น
• ทักษะความเป็นผู้นำ ต้องมีความรอบคอบ คอยดูแลลูกทัวร์ให้ดี 
• ทักษะการแก้ปัญหา ในการจัดทริปที่มีผู้คนจำนวนมาก หรือที่ต้องประสานงานหลายส่วน เหตุการณ์ไม่คาดฝัน หรือสิ่งที่ไม่เป็นไปตามแผนงานที่วางไว้ มัคคุเทศก์จึงต้

การศึกษา 

• สายสามัญ หลังจากสำเร็จการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายตามหลักสูตรกระทรวงศึกษาธิการหรือเทียบเท่า ให้เข้าศึกษาต่อในมหาวิทยาลัยที่เปิดสอนในระดับปริญญาตรี สาขาวิชาธุรกิจการท่องเที่ยว สำหรับการจบออกมาเป็นมัคคุเทศก์โดยตรง หรืออาจเรียนในสาขาที่ใกล้เคียงแล้วสามารถนำมาประยุกต์ และไปสอบเป็น มัคคุเทศก์ได้ภายหลัง เช่น นิเทศศาสตร์, การโรงแรม
• สายอาชีพ ต้องจบการศึกษาอนุปริญญา ในสาขามัคคุเทศก์ หรือสาขาการท่องเที่ยวที่มีวิชาเกี่ยวกับมัคคุเทศก์ไม่น้อยกว่าที่คณะกรรมการกำหนด
  หรือ ได้รับวุฒิบัตรหรือหนังสือรับรองว่าได้ผ่านการฝึกอบรมวิชามัคคุเทศก์ตามหลักสูตรที่กำหนด

มัคคุเทศก์เป็นอาชีพที่ต้องสอบ "บัตรมัคคุเทศก์" หรือที่เรียกสั้น ๆ ว่า บัตรไกด์ โดยจะการจัดการสอบโดยกรมการท่องเที่ยว ประเภทการสอบจะแบ่งได้ ดังนี้ 

• ใบอนุญาตมัคคุเทศก์ทั่วไป
• ใบอนุญาตมัคคุเทศก์เฉพาะภูมิภาค ได้แก่ ภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้
• ใบอนุญาตมัคคุเทศก์ท้องถิ่น

โดยเนื้อหาในการสอบ จะแบ่งออกเป็น หมวดความรู้ทั่วไปสำหรับอาชีพมัคคุเทศก์ ซึ่งจะเน้นหมวดนี้มากที่สุด และมีการแบ่งย่อยเป็นความรู้เชิงวิชาการและความรู้ด้านทักษะอาชีพ 
ส่วนอีกหมวดหนึ่ง คือ การวัดความรู้ด้านภาษาต่างประเทศ โดยผู้สอบจะต้องได้คะแนนรวมทั้วหมดไม่ต่ำกว่า 60% จึงจะถือว่า “ผ่านการทดสอบ”

Hard Skills 

       การพัฒนาตัวเองสำหรับเป็นมัคคุเทศก์ต้องสั่งสมความรู้และประสบการณ์ด้านใดบ้าง 

• การใช้ภาษาไทยอย่างถูกต้องในการสื่อสาร
• ภาษาอังกฤษ และภาษาอื่น ๆ ที่สนใจ
• เข้าใจระบบธุรกิจการท่องเที่ยวรูปแบบต่าง ๆ
• เข้าใจจิตวิทยาพื้นฐานสำหรับการติดต่อพูดคุยกับคน
• รู้กระบวนการท่องเที่ยว ขั้นตอนการเดินทาง
• ประสานงานได้ดี
• รู้วิธีจัดเก็บ และใช้งานข้อมูลได้ดี 
• หาข้อมูลของสถานที่ต่าง ๆ ได้ครบทุกมิติ 

Soft Skills  

• ฝึกความเข้าใจในเรื่องงานบริการ
• รู้จักการบริหารจัดการเวลาที่ดี
• มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี
• มีไหวพริบ แก้ไขสถานการณ์เฉพาะหน้า
• ฝึกฝนความเป็นผู้นำ และการแก้ปัญหาตัดสินใจ

กิจกรรมต่างๆ 

• ลองจัดทริปเดินทางท่องเที่ยวตามที่ต่าง ๆ อ่านหนังสือประวัติศาสตร์ ฝึกภาษา เข้าร่วมกิจกรรมสันทนาการ

คำบอกเล่าจากในสายอาชีพ

       เป็นอาชีพที่โชคดี น่าอิจฉา ได้พบลูกค้าไม่ซ้ำหน้า ได้เจรจาปราศัยจับไมด์เพลิดเพลิน เดินทางท่องเที่ยวผูกมิตรสันธวไมตรี สร้างรอยยิ้มทั่วไป อ้อเราคืออาชีพ... #มัคคุเทศก์ ไงล่ะ บ้างถามว่าเป็นมาอย่างไร บอกเลยต้องใจรักนะ บริหารเวลา หน้าที่ สร้างสรรค์จรรณยาบรรณที่ดีสู่งานบริการ ให้ยั่งยืน

พงศ์สรร ทองอยู่
มัคคุเทศก์อิสระ

วิชาที่เรียน 

       เริ่มต้นที่วิชาพื้นฐานที่ทุกคนต้องได้เรียน จะมีส่วนของการท่องเที่ยว เช่น การจัดการธุรกิจท่องเที่ยว, มัคคุเทศก์และการนำเที่ยว, พฤติกรรมนักท่องเที่ยว, ภาษาอังกฤษเพื่อการท่องเที่ยว และส่วนของการโรงแรม เช่น จิตวิทยาการบริการ, การจัดเลี้ยง, การบริการอาหารและเครื่องดื่ม นอกจากวิชาที่เป็นหลักทฤษฎี ก็จะเป็นการฝึกปฏิบัติ ได้เรียนรู้งานในตำแหน่งต่าง ๆ

เคล็ดลับการเรียน 

       ให้ความสำคัญกับทั้งทฤษฏีและปฏิบัติ ขอให้ตั้งใจทำความเข้าใจทุกวิชา โดยเฉพาะจิตวิทยาการบริการสำคัญมาก ขอให้อ่าน ลองใช้จริง เรียนรู้ และปรับใช้จนกลายเป็นนิสัยของเรา เวลาเราทำพลาดเรื่องอะไร คำวิจารณ์นั้นคือสิ่งมีค่ามาก ให้มองหาว่าเราเรียนรู้และปรับอะไรได้บ้าง และตั้งใจทำครั้งต่อไปให้ดีขึ้น และอย่าลืมพัฒนาด้านบุคลิคภาพและภาษาเป็นสิ่งสำคัญ

ชีิวิตนักศึกษาในรั้วมหาวิทยาลัย 

       ปีแรกเป็นการปรับตัวด้วยวิชาพื้นฐาน ค่อย ๆ สำรวจตัวเองว่าชอบที่จะเป็นไกด์ ได้ออกโลกกว้าง หรือชอบไปแนวบริหารจัดการ คิด วางแผน จากนั้นความสนุกคือการได้ออกไปแหล่งท่องเที่ยวต่าง ๆ ได้เรียนรู้จากไกด์มืออาชีพ ได้ทดลองทำอะไรด้วยตัวเอง ได้เจอลูกค้าจริง จะเรียกว่าเรียนไปเที่ยวไปก็ได้ 

ค่าเทอมตลอดหลักสูตร 

*ค่าเทอมแต่ละสถาบันอาจมีการเปลี่ยนแปลงได้ 

• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลสุวรรณภูมิ คณะศิลปศาสตร์ สาขาวิชาการท่องเที่ยวและสาขาวิชาการโรงแรม ประมาณ 7,700 บาท ต่อเทอม
• มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ คณะมนุษยศาสตร์ สาขาวิชาการท่องเที่ยว 28,000 บาท ต่อเทอม
• มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ คณะวัฒนธรรมสิ่งแวดล้อมและการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการการท่องเที่ยวแบบบูรณาการ 22,000 บาท ต่อเทอ
• มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ ภาควิชาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวและบริการ 12,900 บาท ต่อเทอม
• มหาวิทยาลัยสวนดุสิต โรงเรียนการท่องเที่ยวและการบริการ สาขาวิชาการท่องเที่ยว, สาขาวิชาธุรกิจการโรงแรม, สาขาวิชาการจัดการงานบริการ 20,600 บาท ต่อเทอม
• มหาวิทยาลัยกรุงเทพ คณะมนุษยศาสตร์และการจัดการการท่องเที่ยว 334,180 บาท ตลอดหลักสูตร
• มหาวิทยาลัยรังสิต วิทยาลัยการท่องเที่ยวและการบริการ สาขาวิชาการจัดการการท่องเที่ยว 26,800 บาท ต่อเทอม
• มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย คณะการท่องเที่ยวและอุตสาหกรรมบริการ สาขาการท่องเที่ยว 316,100 บาท ตลอดหลักสูตร
• มหาวิทยาลัยศรีปทุม วิทยาลัยการท่องเที่ยวและการบริการ สาขาการจัดการการท่องเที่ยวและไมซ์ 300,800 บาท ตลอดหลักสูตร
• มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ คณะการท่องเที่ยวและการโรงแรม สาขาวิชาการท่องเที่ยว 292,000 บาท ตลอดหลักสูตร
• สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์ คณะวิทยาการจัดการ สาขาวิชาการจัดการโรงแรมและการท่องเที่ยว 34000 บาท ต่อเทอม
• วิทยาลัยดุสิตธานี สาขาวิชานวัตกรรมการบริการในอุตสาหกรรมท่องเที่ยว 322,120 บาท ตลอดหลักสูตร

มหาวิทยาลัยชั้นนำระดับโลก

• EU Business School
• University of Stirling
• Austrian Development Cooperation 
• MBS College of Crete
• Cesar Ritz College 
• HZ University of Applied Sciences
• Falmouth University
• Royal Roads University
• University of the Highlands and Islands
• United International Business Schools