ห้องเรียนเชิงรุก คือ ห้องเรียนที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนมีปฏิสัมพันธ์กันระหว่างครูผู้สอน และกับเพื่อนผู้เรียนด้วยกัน เพื่อกระตุ้นให้ผู้เรียนมีกระบวนการคิดและเกิดองค์ความรู้ต่าง ๆ ได้ด้วยตัวเอง โดยมีครูผู้สอนเป็นผู้ชี้แนะและแนะนำอย่างเหมาะสม ซึ่งการดำเนินการดังกล่าว จำเป็นต้องใช้ทักษะในการบริหารจัดการชั้นเรียนของครูผู้สอนอย่างมาก และต่อไปนี้คือเคล็ดลับที่ช่วยให้การจัดการห้องเรียนเชิงรุกนั้น สามารถดำเนินการได้ง่ายและมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ทักทายผู้เรียนที่ประตู              

การที่ครูผู้สอนออกมาทักทายผู้เรียนที่ประตูด้วยการสัมผัส เช่น การจับมือ แตะมือ หรือการกอดนั้น เป็นการแสดงให้ผู้เรียนได้รับรู้ถึงพลังด้านบวกของครูผู้สอน ซึ่งทำให้ผู้เรียนรู้สึกปลอดภัยและอบอุ่น ช่วยให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ และในขณะเดียวกันยังช่วยลดพฤติกรรมการก่อกวนของผู้เรียนในห้องเรียนได้อีกด้วย

รักษาและฟื้นฟูความสัมพันธ์

การสร้างความสัมพันธ์กับผู้เรียนผ่านกลยุทธ์ต่าง ๆ เช่น การทักทายผู้เรียนที่ประตู นับว่าเป็นการเริ่มต้นที่ดี ซึ่งหลังจากนี้ครูผู้สอนจะต้องรักษาความสัมพันธ์กับผู้เรียนไว้ให้ได้ตลอดปีการศึกษา หรือตลอดที่ผู้เรียนยังคงเป็นนักเรียนในความดูแลของโรงเรียน และพร้อมที่จะเยียวยาหรือแก้ไข เพื่อฟื้นฟูความสัมพันธ์ในกรณีที่เกิดความขัดแย้ง ซึ่งวิธีการนี้จะช่วยให้ครูผู้สอนเข้าใจผู้เรียนมากขึ้น และช่วยให้ผู้เรียนมีสัมพันธภาพที่ดี และไม่หยุดชะงัดในการเรียนรู้

ใช้ระบบแจ้งเตือนและส่งสัญญาณ

การแจ้งเตือนและส่งสัญญาณเป็นวิธีที่มีประโยชน์อย่างมาก ในการสนับสนุนให้ผู้เรียนทำตามคำแนะนำต่าง ๆ โดยไม่จำเป็นต้องควบคุมหรือบังคับอย่างเปิดเผย ซึ่งช่วยให้ผู้เรียนกลับมาสนใจ มีสมาธิกับสิ่งที่ทำและช่วยแนะนำผู้เรียนได้ว่าควรทำอะไรก่อนหลัง โดยการแจ้งเตือนและส่งสัญญาณ อาจใช้คำพูดเตือนสั้น ๆ หรือใช้การส่งสัญญาณต่าง ๆ เช่น ใช้สัญญาณมือ หรือเสียงกระดิ่ง เป็นต้น ซึ่งช่วยให้ผู้เรียนกลับมาในจุดที่เหมาะสมได้ และยังปลอดภัยกับผู้เรียนมากกว่าการบังคับอย่างเข้มงวดอีกด้วย

ปรับที่นั่งในห้องเรียนให้เหมาะสม

การให้ผู้เรียนเลือกที่นั่งกันเองนั้น อาจไม่ใช่แนวทางที่ดีเท่าไหร่นัก ในการสร้างให้ผู้เรียนมีความสนใจในบทเรียน เพราะผู้เรียนส่วนใหญ่มักเลือกที่จะนั่งใกล้กับเพื่อน ซึ่งทำให้ผู้เรียนคุยกันมากกว่าที่จะสนใจเรียนรู้ แต่อย่างไรก็ดี การเลือกก็ไม่ใช่เรื่องที่ผิดเสมอไป การให้ผู้เรียนรู้สึกถึงการเป็นเจ้าของห้องเรียน โดยการให้เลือกนั่งทำงานในส่วนต่าง ๆ ของห้องได้โดยอิสระจะช่วยลดความวิตกกังวลและเพิ่มประสิทธิภาพในการเรียนของผู้เรียนได้ แต่ควรที่จะต้องมีกติกา เช่น เมื่อพบว่าผู้เรียนไม่อาจทำงานได้ตามที่ได้รับมอบหมาย พวกเขาก็ควรต้องกับไปนั่งที่เดิมหรือที่ที่ครูผู้สอนกำหนดไว้ เพื่อให้พวกเขามีสมาธิและตั้งใจทำงานที่รับมอบหมายนั้นได้ดีขึ้น เป็นต้น

ให้การยกย่องกับพฤติกรรมที่เฉพาะเจาะจง

การยอมรับพฤติกรรมเชิงบวกและมองข้ามพฤติกรรมที่ไม่ดี จะมีประสิทธิภาพมากกว่าการลงโทษผู้เรียนจากพฤติกรรมที่ไม่ดีดังกล่าว เพราะแทนที่จะมุ่งเน้นไปที่การทำโทษ การยกย่องชมเชยในพฤติกรรมที่ครูผู้สอนต้องการเสริมนั้น จะช่วยให้ผู้เรียนมีแนวโน้มที่จะปฏิบัติเช่นนั้นและมีพฤติกรรมที่ดีขึ้น โดยไม่จำเป็นต้องห้ามปรามหรือพูดคำว่า ไม่ ซึ่งส่งผลทางลบกับพฤติกรรมของผู้เรียน

กำหนดกฎระเบียบและความคาดหวังร่วมกันอย่างชัดเจน

แทนที่ครูผู้สอนจะสร้างกฎระเบียบหรือความความคาดหวังขึ้นมาด้วยตัวเอง การเปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนรวมในการออกแบบกฎระเบียบและความคาดหวังเหล่านั้น และเปิดอภิปรายกับผู้เรียนของคุณถึงกฎระเบียบและความคาดหวังต่าง ๆ เพื่อให้พวกเขาเล็งเห็นถึงความสำคัญ จะช่วยให้ผู้เรียนรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งในห้องเรียนและช่วยให้ผู้เรียนมีแนวโน้มที่จะปฏิบัติตามมากกว่าวิธีบังคับอื่น ๆ

การกำกับดูแลอย่างกระตือรือร้น

การแสดงตัวตนอย่างเหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญในการบริหารจัดการชั้นเรียน เพื่อส่งเสริมให้เกิดการเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นทักษะที่ครูผู้สอนสามารถพัฒนาได้ การเดินไปรอบห้อง เพื่อตรวจสอบความคืบหน้าของผู้เรียนและสื่อสารกับผู้เรียนอย่างเป็นมิตร หรือการชี้นำทางอวัจนภาษาของครูผู้สอน เช่นการยิ้มและสบตา จะช่วยกระตุ้นความรู้สึกในแง่บวกของผู้เรียนที่มีต่อครูผู้สอนและเนื้อหาหลักสูตร ซึ่งส่งผลดีต่อการเรียนรู้ของผู้เรียน

มีความสอดคล้องในการใช้กฎ

ข้อบังคับหรือกฎระเบียบต่าง ๆ ในโรงเรียนและในห้องเรียน ควรได้รับการปฏิบัติและนำไปใช้อย่างเป็นธรรมกับผู้เรียนทุกคน โดยไม่แยกแยะหรือเลือกที่รักมักที่ชัง เพื่อให้ข้อบังคับและกฎระเบียบเหล่านั้นมีความสำคัญและศักดิ์สิทธิ์ และทำให้ผู้เรียนเห็นความสำคัญของสิ่งเหล่านี้ร่วมกัน มากกว่าจะเป็นการเคลือบแคลงและตั้งข้อสงสัย

เคล็ดลับในการสร้างห้องเรียนเชิงรุกนี้ นับได้ว่าเป็นวิธีการที่สามารถดำเนินการได้ง่าย โดยครูผู้สอนสามารถนำวิธีการเหล่านี้ไปประยุกต์ใช้ในการจัดการชั้นเรียนได้หลากหลาย ซึ่งจะช่วยให้ครูผู้สอนบริหารจัดการชั้นเรียนตามปกติให้มีประสิทธิภาพได้มากขึ้น และสอดคล้องกับการจัดการเรียนรู้แบบเชิงรุก ที่นับได้ว่าสำคัญอย่างมากสำหรับการศึกษาในยุคปัจจุบัน

ผู้เขียน : นรรัชต์  ฝันเชียร