ระบบต่าง ๆ ภายในร่างกายของมนุษย์ทำงานประสานกันได้จากการเชื่อมโยงของระบบประสาท และระบบประสาทของสัตว์มีกระดูกสันหลังนั้นมีความซับซ้อนอย่างมาก พวกมันทำงานร่วมกันโดยการส่งกระแสประสาทซึ่งเป็นสัญญาณไฟฟ้าจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง

ระบบประสาทของมนุษย์ แบ่งออกเป็น 2 ส่วนใหญ่ ๆ ได้แก่

1. ระบบประสาทส่วนกลาง (Central Nervous System, CNS)

ประกอบด้วย สมองและไขสันหลัง ซึ่งมีเยื่อหุ้ม (meninges) 3 ชั้น เพื่อป้องกันการกระทบกระเทือนของสมอง โดยสมองจะมีกะโหลกศีรษะปกป้องอีกชั้นหนึ่ง ส่วนไขสันหลังก็มีกระดูกสันหลังปกป้องไว้เช่นกัน
1.1 สมอง สมองของผู้ใหญ่มีน้ำหนักประมาณ 1.3-1.4 กิโลกรัม รูปร่างคล้ายเห็ด ในช่วงที่เป็นตัวอ่อน (embryo) จะถูกแบ่งเป็น 3 บริเวณ ได้แก่ สมองส่วนหน้า (forebrain) สมองส่วนกลาง (midbrain) และสมองส่วนหลัง (hindbrain)
1) สมองส่วนหน้า (forebrain) เจริญไปเป็น

- ซีรีบรัม (cerebrum) ทำหน้าที่ควบคุมความคิด ความจำ ความรู้สึกต่าง ๆ
- ทาลามัส (thalamus) เป็นศูนย์รวมกระแสประสาทที่มาจากส่วนต่าง ๆ ของร่างกายเข้าสู่สมองและไขสันหลัง
- ไฮโพทาลามัส (hypothalamus) ทำหน้าที่ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน การนอนหลับ ความหิว การรักษาสมดุลของร่างกาย เช่น อุณหภูมิในร่างกาย
 

2) สมองส่วนกลาง (midbrain) เจริญไปเป็น

- บางส่วนของก้านสมอง (brainstem) โดยก้านสมองทั้งหมดจะประกอบไปด้วย เมดัลลาออบลองกาตาและพอนส์ซึ่งอยู่ในบริเวณของสมองส่วนหลัง และมิดเบรน
- มิดเบรน (midbrain) เป็นส่วนที่อยู่เหนือ brainstem ควบคุมการเคลื่อนไหวของลูกตา

3) สมองส่วนหลัง (hindbrain) เจริญไปเป็น

- พอนส์ (pons) ควบคุมการเคี้ยว การกลืน การหลั่งน้ำลาย และการแสดงสีหน้า
- เมดัลลาออบลองกาตา (medulla oblongata) ทำหน้าที่ควบคุมการหายใจ การเต้นของหัวใจ และเป็นศูนย์กลางของระบบประสาทอัตโนมัติ (ANS) โดยทำงานร่วมกับไฮโพทาลามัส
- ซีรีเบลลัม (cerebellum) ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย การทรงตัว

1.2 ไขสันหลัง หากตัดไขสันหลังตามขวาง จะเห็นพื้นที่หน้าตัดเป็นลักษณะคล้ายผีเสื้อ โดยแบ่งบริเวณออกเป็น 2 บริเวณ คือ ส่วนที่เป็นเนื้อสีเทา (Gray matter) ซึ่งเป็นบริเวณที่มีเซลล์ประสาทจำนวนมากอยู่รวมกันที่ด้านในของไขสันหลัง และส่วนที่เป็นเนื้อสีขาว (White matter) ซึ่งเป็นบริเวณที่มีเส้นประสาทหุ้มด้วยเยื่อไมอิลินอยู่เป็นจำนวนมาก สีขาวที่พบในบริเวณนี้เป็นสีของปลอกไมอิลิน (myelin sheath) นั่นเอง

2. ระบบประสาทรอบนอก (Peripheral Nervous System, PNS)

ประกอบไปด้วย
2.1 cranial nerve 12 คู่ ซึ่งเป็นเส้นประสาทที่มาจากสมอง
2.2 spinal nerve 31 คู่ ซึ่งเป็นเส้นประสาทที่มาจากไขสันหลัง
นอกจากนี้ระบบประสาทรอบนอกยังรวมไปถึง peripheral ganglia, sympathetic และ parasympathetic ganglia และ enteric nervous system  ซึ่งเป็นระบบประสาทภายในระบบทางเดินอาหาร ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของระบบทางเดินอาหารด้วย

ระบบประสาทรอบนอกนี้แบ่งการทำงานออกเป็น
1) ระบบประสาททำงานภายใต้อำนาจจิตใจ (Somatic Nervous System, SNS) ซึ่งจะมีเส้นประสาทเชื่อมต่อไปถึงผิวหนัง ข้อต่อ กล้ามเนื้อ
2) ระบบประสาททำงานภายนอกอำนาจจิตใจหรือระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic nervous system, ANS)  ซึ่งจะมีเส้นประสาทเชื่อมต่อไปถึงอวัยวะภายใน เส้นเลือด และต่อมต่าง ๆ โดยการทำงานของระบบประสาทภายนอกอำนาจจิตใจนี้จะมีลักษณะการทำงาน 2 แบบที่ตรงข้ามกัน ได้แก่ ซิมพาเทติก (sympathetic) และพาราซิมพาเทติก (parasympathetic division)
 

บทความที่เกี่ยวข้อง
- ระบบประสาทอัตโนมัติ ซิมพาเทติกและพาราซิมพาเทติก