พระเจ้าอยู่หัวผู้ทรงธรรมอันประเสริฐ ของแผ่นดินไทย พระองค์คือแบบอย่างแห่งผู้ดำรงธรรม ให้พสกนิกรเห็นประจักษ์ ว่าสิ่งทั้งหลายที่พระองค์ทรงทำ คือ การทำเพื่อประโยชน์สุขของเหล่าอาณาราษฎรอย่างแท้จริง
เนื่องในวาระมหามงคล คล้ายวันเฉลิมพระชนมพรรษา ข้าพระพุทธเจ้า ขอเรียบเรียงเรื่องของ "ทศพิธราชธรรม" เพื่อแสดงให้ประจักษ์ถึง "ธรรมแห่งพระราชา" ไว้ เพื่อเทอดพระเกียรติคุณแห่งพระองค์ผู้ทรงธรรมขอพระองค์ทรงพระเจริญ
พระผู้ทรงทศพิธราชธรรม
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงขึ้นครองราชย์ เป็นพระเจ้าแผ่นดินองค์ที่ ๙ แห่งราชวงศ์จักรี เมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ ต่อมาได้ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ ในวันมหามงคลนี้ พระองค์ได้ทรงกล่าวเป็นพระปฐมราชโองการ อันเปรียบได้ดั่งพระราชสัตยาธิษฐานว่า
"เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม"
การครองแผ่นดินโดยธรรมนี้ นับเป็นพระราชธรรมอย่างหนึ่งของกษัตริย์ ที่มีมาตั้งแต่อดีต ซึ่งท่านกล่าวหมายถึง "ทศพิธราชธรรม" อันเป็นพระธรรมแห่งพระราชา ๑๐ ประการ ถ้ากษัตริย์องค์ใดนำเอาธรรม ๑๐ ประการนี้ มาเป็นหลักในการปกครองแว่นแคว้น เหล่าอาณาราษฎรจะอยู่เย็นเป็นสุข พระราชาจะได้คำยกย่องสรรเสริญ พระเกียรติคุณขจรขจายไปทั่วทิศานุทิศ
หลักธรรมทั้ง ๑๐ ประการ จึงมีมาตั้งแต่อดีตแล้ว ในชาดกหลายแห่งก็มีการกล่าวถึงหลักธรรมทั้ง ๑๐ ประการนี้ ความเป็นพระราชาแห่งกษัตริย์ในอดีต จะยิ่งใหญ่หรือไม่ ส่วนหนึ่งนั้นก็เพราะพระองค์ทรงยึดมั่นในหลักธรรมทั้ง ๑๐ ประการนี้ด้วยเช่นกัน มิใช่ว่าจะยิ่งใหญ่ด้วยกองทัพและรี้พลอันทรงอานุภาพส่วนเดียว
แม้ว่าในอดีตนั้น กษัตริย์คือผู้นำทางทหาร การปกครองบ้านเมืองเป็นอำนาจเด็ดขาดของพระราชา รวมถึงการกรีฑาทัพไปรบและแย่งชิงดินแดนของแว่นแคว้นอื่นๆ ก็เป็นการประกาศความเกรียงไกรของกษัตริย์ทางหนึ่งด้วย
สำหรับกษัตริย์ของแผ่นดินไทยนั้น พระองค์ได้ประกาศตนเป็นพระธรรมิกราช หรือพระราชาผู้ทรงธรรม อันเป็นพระนามที่มีมาตั้งแต่ยุคสุโขทัย เรื่อยมาจนถึงยุครัตนโกสินทร์ ดังมีคำกล่าวว่า "ทรงตั้งอยู่ในราชธรรม ๑๐ ประการ ทรงเบญจางคิกศีล และอัษฎางคิกศีลเป็นอุโบสถศีล" หมายถึงว่า พระราชาทรงตั้งอยู่ในทศพิธราชธรรม ทรงรักษาศีล ๕ ในวันปกติ และทรงรักษาศีล ๘ ในวันพระ ด้วย
นับตั้งแต่พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบัน ทรงขึ้นครองราชย์ พระองค์ได้ทรงยึดแนวทางแห่งธรรมิกราชนี้มาเป็นแบบอย่างในการครองแผ่นดิน เราจะเห็นได้จากพระราชกรณียกิจมากมายของพระองค์ พระองค์เป็นกษัตริย์ที่ทรงตรากตรำทรงงานเพื่อสร้างความเจริญรุ่งเรืองแก่บ้านเมือง พระองค์ทรงมุ่งหวังให้พสกนิกรภายใต้การปกครองของพระองค์อยู่กันอย่างมีความสุข มีศีลและมีธรรม
ทศพิธราชธรรม ๑๐ ประการ คือ
(๑) ทาน คือ การให้ ตามนัยแห่งทศพิธราชธรรม หมายถึงการให้สิ่งของและวิชาความรู้ ที่มุ่งเพื่อประโยชน์สุขของผู้อื่น พระองค์ได้ทรงบำเพ็ญทานอย่างต่อเนื่อง ทั้งอามิสทาน (การให้สิ่งของ) และธรรมทาน (การให้ธรรมะและความรู้) เพราะสิ่งที่พระองค์ทรงปฏิบัตินั้น พระองค์มุ่งไปที่ประโยชน์ของประชาชนไทยทั้งหมด ไม่มีการแบ่งฝักฝ่าย แบ่งภาคเป็นเหนือใต้ และไม่แบ่งว่าใครนับถือศาสนาใดอีกด้วย การให้ของพระองค์เป็นไปย่างทั่วถึงทั้งแผ่นดิน
(๒) ศีล คือ ความประพฤติดีงาม การสำรวมระวังกายและวาจา การรักษาศีลก็เหมือนกัน ศีลที่พระองค์ทรงรักษานั้น มีความซื่อสัตย์สุจริต เป็นแบบอย่างที่ดีของคนทั้งหลาย ทรงมุ่งหมายไปยังมหาชนส่วนใหญ่ มุ่งไปที่การไม่ก่อให้เกิดความเบียดเบียนและความร่มเย็นของประชาชนทั้งหลาย
(๓) บริจาค การเสียสละ พระเจ้าอยู่หัวของเราได้ทรงเสียสละความสุขส่วนพระองค์ หรือประโยชน์ส่วนพระองค์ เพื่อทรงบำเพ็ญประโยชน์แก่พสกนิกรทั้งหลาย เราจะเห็นถึงพระราชภารกิจมากมายของพระองค์ ทุกๆ อย่างนั้น พระองค์ทรงทำเพื่อประชาชนส่วนใหญ่ ทุกครั้งที่เกิดเภทภัยในแผ่นดิน พระองค์จะทรงสละเวลาและแสดงความเป็นห่วงต่อสิ่งที่ประชาชนได้รับ พระองค์ไม่เคยที่จะปล่อยให้ประชาชนต้องรับเคราะห์กรรมโดยที่พระองค์ไม่เคยช่วยเหลืออะไรเลย พระองค์จะทรงสละทั้งทรัพย์สินส่วนพระองค์และทรงหารทางอื่นๆ มาเยียวยาความเดือดร้อนของพสกนิกรทุกครั้ง
(๔) อาชชวะ ความซื่อตรง หรือความสุจริต พระองค์เป็นแบบอย่างที่ดีของความซื่อสัตย์ และพระองค์จะทรงประทานพระบรมราโชวาทแก่ข้าราชการและคณะรัฐมนตรี ให้ปฏิบัติราชการแผ่นดินด้วยความซื่อสัตย์สุจริต
(๕) มัททวะ คือ ความอ่อนโยน ความสุภาพเรียบร้อย ความไม่เย่อหยิ่ง ความไม่หลงตัวเอง ข้อนี้เราจะเห็นได้จากภาพต่างๆ ทางสื่อมวลทั้งหลาย พระองค์ทรงตรัสถามและทักทายผู้ที่เข้าเฝ้าด้วยอ่อนโยน ให้เกียรติผู้อื่น และไม่ทรงถือว่าพระองค์เป็นพระเจ้าอยู่หัว
(๖) ตบะ คือความเพียรเผากิเลส ข้อนี้เป็นหลักธรรมอันลึกซึ้ง แต่ก็เห็นได้เสมอในจริยาวัตรของพระเจ้าอยู่หัว นั่นคือ การที่พระองค์เป็นแบบอย่างที่ดีในการปฏิบัติอย่างพอเพียง ทรงเป็นแบบอย่างของความมักน้อย ไม่หลงระเริงกับสิ่งปรนเปรอความสุขทั้งหลาย การใช้จ่ายอย่างประหยัด เป็นต้น
(๗) อักโกธะ คือ ความไม่โกรธ คือการไม่ตกอยู่ในอำนาจของความโกรธ คือ ความมีเมตตาต่อผู้อื่น พระเจ้าอยู่หัวจะมีพระเมตตาต่อพสกนิกรของพระองค์อย่างหาที่จำกัดขอบเขตไม่ได้ ไม่ว่าคนผู้นั้นจะเป็นใคร หากพระองค์ทรงทราบความเดือดร้อนของเขา พระองค์ต้องทรงสอบถามถึงและให้ความช่วยเหลือด้วยความเมตตาเสมอ
(๘) อวิหิงสา คือ ความไม่เบียดเบียน คือ ความกรุณา ที่พระเจ้าอยู่ทรงมีต่อประชาชนทั้งหลาย หลักธรรมข้อนี้ พระองค์ทรงบำเพ็ญมาด้วยความต่อเนื่อง เช่นเดียวกันกับความเมตตาของพระองค์
(๙) ขันติ คือ ความอดทน ธรรมะข้อนี้ หมายถึงความอดทนต่อทุกสิ่งทุกอย่าง ทั้งทางพระวรกายและทางพระทัย พระเจ้าอยู่หัวทรงมีความอดทนอย่างสูงยิ่ง ทุกครั้งที่พระองค์ทรงเสด็จเยี่ยมราษฎรในต่างจังหวัด พระองค์จะทรงอดทนต่อความเหนื่อยล้าทรงวรกาย บางครั้งองค์ทรงเสด็จพระราชดำเนินเป็นระยะทางไกลๆ แม้ท่ามกลางความทุระกันดาร พระองค์ก็ไม่ทรงย่อท้อ นอกจากนี้ พระองค์ยังมีความอดกลั้นทางจิตใจสูง ภาพต่างๆ ที่ชาวไทยได้เห็น ในเวลาที่พระองค์เสด็จไปในงานพระราชพิธีต่างๆ พระองค์จะทรงนิ่งสงบเป็นเวลานานนับชั่วโมง แสดงถึงความอดทนทางจิตของพระองค์ ที่ทรงผ่านการฝึกจิตสมาธิมาอย่างดีแล้ว
(๑๐) อวิโรธนะ ความไม่คลาดจากธรรม นั่นคือ การยึดมั่นในหลักการปกครองที่พระองค์ได้ทรงตั้งปณิธานไว้แล้ว ด้วยพระสติปัญญาของพระองค์ที่ทรงบำเพ็ญมาอย่างสม่ำเสมอ ทำให้พระองค์ทรงยึดมั่นในพระธรรมทั้งหลายอย่างดี ไม่ทรงหวั่นไหวต่อแรงกระทบอื่นใด
ท่ามกลางความผันผวนและความรุนแรงทางการเมือง ตลอดระยะเวลากว่า ๖๐ ปี ที่พระองค์ทรงครองราชย์มา แสดงให้เราเห็นถึงพระปณิธานอันมั่งคงของพระองค์ พระองค์จะยึดมั่นในกฎ กติกา ทั้งทางจารีตประเพณีและทางกฎหมายอย่างเคร่งครัด พระองค์ยังดำรงพระองค์ด้วยความเป็นกลางทางการเมือง เสมอมา
พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ จึงทรงเป็นแบบอย่างอันดีงามของพระมหากษัตริย์ ผู้ทรงครองแผ่นดินโดยธรรมอย่างแท้จริง กาลเวลา กว่า ๖๐ ปี ที่พระองค์ทรงครองราชย์ พระองค์ได้ทรงบำเพ็ญประโยชน์เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม
นอกเหนือไปจากทศพิธราชธรรม ๑๐ ประการแล้ว พระองค์ยังทรงธรรมะด้านอื่นๆ อีกมากมาย จนยากจะเขียนถึงพระราชธรรมของพระมหาราชผู้ทรงธรรมได้หมด พระองค์จึงเป็นที่รักของประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ทุกเชื้อชาติ ทุกชนชั้น ทุกภาค และทุกๆ อาชีพ เพราะพระองค์ทรงประกอบกิจทุกอย่าง เพื่อประชาชนในแผ่นดิน...
