ถ้าเกิดว่าคุณกำลังดูละครไทยที่ฮิตไปทั้งตลาดเรื่องหนึ่งอยู่
ทีนี้ คุณหญิงเกิดอุบัติเหตุทางรถยนต์เสียเลือดมาก ต้องการเลือดกรุ๊ปโอด่วน
คุณผู้ชายแม้จะเลือดกรุ๊ปโอเหมือนกัน แต่กำลังปฏิบัติราชการที่สวิตเซอร์แลนด์
อีลูกสาวตัวร้ายจึงตะโกนบอกว่า “เอาเลือดหนูก็ได้คะ”
ซึ่งจากการตรวจพบว่าอีลูกสาวตัวร้ายเป็นเลือดหมู่บี…

เฮ้ย…. เข้าข่ายละครไทยสิวะ
คุณหญิงมีชู้กับคนขับรถหรือคนสวนดี
หรือเธอเก็บอีลูกสาวมาเลี้ยง
หรือสลับลูกระหว่างอยู่โรงพยาบาล…

มันเป็นไปได้เหรอ!!!!

จริงๆ ทางการแพทย์มีทฤษฎีทำลายล้างกฎเหล็กละครไทยครับ
มันมีชื่อว่า hh antigen system หรือเรียกง่ายๆ ว่า O-Bombay ครับ

ย้อนกลับมา Basic นิดนึง

ก่อนอื่นผมขอย้อนเสียหน่อยนะครับเกี่ยวกับหมู่เลือด โดยวันนี้จะพูดแค่ ABO blood group
หรือที่รู้จักคือเลือด 4 หมู่ได้แก่ A B O และ AB ครับ

Back to basic เลยคือคำว่าเรามีเลือดหมู่ไหน แปลว่า “โปรตีนบนผิวของเม็ดเลือดแดงของเราเป็นหมู่นั้นๆ”
หมายความว่า นายอภิสิทธิ์มีเลือดหมู B = มีโปรตีนชนิด B อยู่บนผิวเม็ดเลือดแดงของคุณอภิสิทธิ์
หรือ สุเทพมีหมู่เลือด AB = มีทั้งโปรตีนชนิด A และ B อยู่บนผิวเม็ดเลือดแดงของคุณสุเทพ
ส่วนถ้าคุณณัฐวุฒิเป็นเลือดหมู่ O ล่ะ หลายคนจะเข้าใจว่าคุณณัฐวุฒิจะไม่มีโปรตีนบ่งชี้หมู่เลือดบนผิวเม็ดเลือดแดง

ถูกครึ่งนึง…

เพราะจริงๆ คนเลือดหมู่ O ก็มีโปรตีนบ่งชี้หมู่เลือดนะครับ เรียกว่า H antigen

แล้วมันคืออะไร ทำไมถูกแค่ครึ่งเดียว

เพราะปกติการสร้างโปรตีนบนผิวเม็ดเลือดแดง (ต่อไปผมอาจจะเรียกสลับกับคำว่า Antigen นะครับ) มันไม่ได้ตรงไปตรงมาแบบนั้น
การสร้าง Antigen A หรือ B เพื่อให้เราเป็นหมู่เลือด A หรือ B นั้นเราต้องการ H antigen ครับ
คล้ายๆ A และ B antigen ก็มาจาก H antigen นั่นแหละ
แล้วมาต่อเพิ่มบางส่วนให้กลายเป็น A หรือ B antigen ไป
ซึ่งคนที่ H antigen ไม่ถูกต่อเติมอะไรก็จะเป็นเลือดหมู่ O ครับ
ดังรูปครับ (เอามาจาก http://www.wikidoc.org/index.php/Image:ABO_blood_type.svg ) มีการตัดต่อเพื่อความเข้าใจเล็กน้อย

ลองเทียบกันดูนะครับ

ถ้าอย่างรูปข้างบน ถึงแม้เลือดหมู่ O จะเขียนว่า No antigen แต่สังเกตว่ารูปยังไงก็มีก้านสีดำๆ ยื่นออกมาอยู่ดี
ให้เข้าใจว่าตรงนั้นคือ H antigen ครับ

อีกเรื่องที่ควรเข้าใจ

นอกจากเรื่อง Antigen หรือโปรตีนที่อยู่บนผิวเซลล์แล้ว
อีกเรื่องคือ Antibody หรือโปรตีนที่ล่องลอยอยู่ในน้ำเลือดครับ
โดยมีกฏเหล็กว่า ถ้า Antigen จับกับ antibody แล้วมันจะเกิดการรวมกลุ่มและปฏิกิริยาครับ
แล้วเกิดการกระตุ้นปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันต่างๆ และทำให้เม็ดเลือดแดงแตกลงได้

โดยคนที่เลือดหมู่ A ก็จะมี Anti-B อยู่ในน้ำเลือด, เลือดหมู่ B ก็มี Anti-A อยู่ในน้ำเลือด
ส่วนเลือดหมู่ AB จะไม่มีทั้ง Anti-A หรือ Anti-B เลย
และหมู่เลือด O จะมีทั้ง Anti-B และ Anti-A อยู่ในน้ำเลือด

ถ้างงก็ลงดูรูปแล้วสร้างความเข้าใจนิดนึง

antigen บนผิวเซลล์เม็ดเลือดแดง และ antibody ในน้ำเลือด

ซึ่งในจุดนี้มีประโยชน์ในการตรวจหาหมู่เลือดและการให้เลือดครับ
การให้เลือดก็จับคู่ง่ายๆ อย่าให้ A ชนกับ Anti-A และ B ชนกับ Anti-B ครับ

เข้าเรื่องวันนี้กันเลย

หมู่เลือดแบบแปลกๆ ที่ไม่ตรงไปตามทฏษฎี หรือที่เรียกว่า O-Bombay หรือ hh-antigen blood group
ครั้งแรกนี้ถูกรายงานครั้งแรกเมื่อปี 1952 โดยเป็น Case report ที่เมืองบอมเบย์ ที่ประเทศอินเดียครับ โดย Dr. Y.M. Bhende ครับ
ซึ่งในเมืองดังกล่าวจะพบหมู่เลือดพิเศษนี้ในอัตรา 1 คนในหมื่นคน (มันก็ยังน้อยอยู่ดีนะ)
ส่วนการเก็บสถิติหมู่เลือดดังกล่าว เจอในประชากรทั่วๆ ไปในโลกราว 4 คนใน 1 แสนคน

ดูแนวเนอะ ดูเท่มากเลย
ความพิเศษของหมู่เลือดนี้คือ…

อันแรกมันสร้าง H antigen ได้ไม่สมบูรณ์ครับ

H antigen เป็นรากฐานในการสร้าง A และ B antigen ต่อดังที่ได้กล่าวมาแล้ว
แต่คนที่มีหมู่เลือด O-Bombay จะสร้าง H antigen ได้แบบไม่สมบูรณ์ จึงได้เป็น h antigen แทน
(เอารูปมาจาก http://en.wikipedia.org/wiki/File:Bombay.svg)

เทียบโปรตีนบนผิว O-Bombay กับหมู่เลือดอื่นๆ

เหตุเพราะจาก Gene ของผู้ป่วยคนนั้นเป็น Gene ด้อยที่ได้รับสืบทอดต่อมาครับ
ถ้าแม้ว่ามีพ่อหรือแม่สักคนให้ยีนเด่นมา ลูกก็จะสามารถแสดงหมู่เลือดได้ตามปกติ
แต่นี่จะให้เกิด O-Bombay ได้ พ่อและแม่ต้องยินยอมพร้อมใจให้ยีนด้อยแก้เด็กทั้งคู่ครับ

ดังนั้น เมื่อเอาเลือดไปตรวจหมู่เลือด ซึ่งใช้หลักการ Antigen-Antibody ดังกล่าวแล้ว มันจะไม่เกิดปฏิกิริยากับ Anti-A หรือ Anti-B ในหลอดน้ำยาทดสอบหมู่เลือด
มันก็แปลว่าเราจะมองมันเป็นเลือดกรุ๊ป O นั่นเอง ทั้งที่จริงๆ เค้าเป็นเลือดกรุ๊ป A หรือ B

อันที่สอง มันรับเลือดชาวบ้านไม่ได้

มันต้องให้เลือดเฉพาะคนที่เป็น O-Bombay เหมือนกัน
เพราะไอ้ h antigen ที่สร้างมาแบบไม่สมบูรณ์มันกลายเป็นหมู่เลือดใหม่กลายๆ
จะเป็นหมู่ O ก็ไม่ใช่ เพราะ O ที่แท้จริงจะมี H antigen บนผิวเม็ดเลือด

มันลำบากมากๆ หากในกรณีที่เกิดอุบัติเหตุและต้องการเลือดด่วน
แต่ก็พอแก้ปัญหาในเบื้องต้นได้คือการบริจาคเลือดให้ตัวเองเก็บไว้เป็นพักๆ
เผื่อไว้อนาคต กรณีต้องการเลือด หรือเผื่อไว้กรณีนัดผ่าตัดซึ่งอาจมีความจำเป็นในการให้เลือด

อันที่สาม ไม่มีใครรู้ง่ายๆ นะเธอ

เพราะการที่จะรู้ว่าเป็น O-Bombay หรือเปล่านั้นต้องอาศัยการตรวจทาง Genetic เอา
ซึ่งทั่วไปไม่มีเหตุให้ชวนทำ เพราะโอกาสเจอน้อยและราคาแพงมาก
ดังนั้นจะรู้ว่าเป็น O-Bombay มักมีเรื่องราว เช่นหมู่เลือดไม่ตรงตามทฤษฏี หรือให้เลือดแล้วมีปัญหามากๆ
เพราะจากที่เราเรียนตอนเด็ก เลือดกรุ๊ป O สามารถให้ข้ามกลุ่มได้หมด (ซึ่งผิดนะครับ!!!!!
คือ O แม้ตัวผิวจะไม่มี antigen ใดๆ แต่ในน้ำเลือดมันมีทั้ง Anti-A และ Anti-B อยู่ด้วย
ถ้าจะได้ให้จริงๆ เค้าจะมีการรีดเอา Anti-A และ Anti-B ออก เรียกว่า O low titer ครับ
นอกจากนั้นคนเลือดหมู่ O ยังมีโอกาสเป็น O-Bombay อีก ซึ่งใครรับเลือดเธอนี่ก็ซวยไป )

ส่วนตัว อ่านแล้วดูน่ากลัวนะ แต่อย่ากังวลมาก
เพราะลองถามเพื่อนๆ หรือพี่ๆ เจ้าหน้าที่ห้องเลือดแล้วก็ยังไม่เจ้า O-Bombay เลย
ถ้าคิดเรท 1 ในล้านแล้ว ประเทศไทยมีคนเลือดหมู่นี้อยู่ 70 กว่าคนเอง

การแก้ปัญหาเรื่อง O-Bombay กับละครไทย

เพื่อลดปัญหาพื้นที่ทับซ้อนดังกล่าว ไม่ใช่ว่าละครไทยจะไร้ทางออกในการอ้างหมู่เลือด
เพราะจริงๆ ในคนมีหมู่เลือดเยอะมากๆ หลายหลากมากๆ
ถ้าสนใจลองดูนี่ได้ครับ http://en.wikipedia.org/wiki/Human_blood_group_systems
แค่พอเข้าใจระบบ Rh group เพิ่มอีกซักอัน ทางออกของละครไทยก็ยังมีอยู่บ้าง
รวมทั้งหากกระทรวงศึกษาจะปรับระบบการเรียนเรื่องหมู่เลือดจะดีมากๆ
เพราะเท่าที่ถามเพื่อนๆ ส่วนใหญ่ก็จะเข้าใจแบบนั้น ซึ่งเป็นสิ่งที่ถูกต้องไม่หมด

เอาเป็นว่า ถ้าสนใจอ่านเรื่องหมู่เลือดต่อ ผมเห็นที่ Pantip อันนี้เขียนดี เลยเอามาแบ่งกัน ภาษาไทย
หรืออยากเสริมเรื่อง O-Bombay แบบเทพๆ ผมว่าอันนี้อ่านง่ายดีนะ แต่ซ้ำๆ ผมนะ
ส่วนอันนี้โอเคเลยนะ ละเอียดมากในระดับที่คนอ่านรู้เรื่องบ้าง

แบบ Advance หน่อยก็เป็นของ Balgir, RS เมื่อปี 2007 ชื่อเรื่องว่า Identification of a rare blood group,”Bombay (Oh) phenotype,” in Bhuyan tribe of Northwestern Orissa, India. ซึ่งได้รับการตีพิมพ์ใน Indian Journal of Human Genetics ครับ

ว่าแต่ อ่านบทความผมจบแล้ว รู้รึเปล่าว่าจากละครข้างบน ใครเป็น O-Bombay ครับ

ขอบคุณ:http://www.tongkatsu.com/2010/05/o-bombay-blood-group-hh-antigen/