ตอนที่5 ดูนกดูธรรมชาติเด็กได้อะไร

สมาชิกเลขที่6035 | 09 ก.พ. 53

1.2K views

พ่อแม่ ครูอาจารย์ที่ไม่เคยมีประสบการณ์อาจมีคำถามว่า เด็กดูนก แล้วเด็กๆจะได้อะไร เราควรจะวางเป้าหมายการส่งเสริมให้ลูกและศิษย์ดูนกไปเพื่ออะไร จากประสบการณ์ที่ผมสัมผัสมา ดูเหมือนว่า เป้าหมายการดูนกได้แตกประเด็นไปอย่างหลากหลาย หลายคนที่ดูนกก็หวังจะมีความสุข เพลิดเพลินอยู่กับธรรมชาติ แต่หลายคนก็ดูนกเพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน พูดง่ายๆใช้ “นก” เป็นสะพานแห่งมิตรภาพ แต่บางคนก็ดูนกเพื่อความเป็นเลิศหรือมุ่งมั่นตั้งใจส่วนตัวที่เป็นผู้พิชิตการได้พบนกที่มีอยู่ในประเทศไทย แต่อีกหลายคนก็ดูนกเพื่อเป็นการเรียนรู้ ศึกษาธรรมชาติหรือบางคนอาจจะดูนกเป็นงานอดิเรกหรืองานประจำก็มี อย่างนักปักษีวิทยา บางคนก็พัฒนาไปถึงขั้นเป็นผู้เชี่ยวชาญในการดูนก สามารถเป็นผู้นำดูนกที่ในวงการเรียกว่า “ Bird Leader” หรือกลายเป็นอาชีพนำนักท่องเที่ยวดูนกตามแหล่งดูนกทั่วประเทศ

แต่ในความคิดของผม อยากแนะคุณพ่อคุณแม่คุณครูมองภาพรวมถึงเป้าหมายการส่งเสริมให้เด็กๆดูนกขั้นพื้นฐาน 2-3 ประการ ก็น่าจะเป็นการเพียงพอ

ประการแรก เราควรส่งเสริมลูกและ ศิษย์ของเราดูนก เป็นเรื่องของการเสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจ ประการที่สอง เราใช้การดูนกเป็นการเสริมสร้างทักษะ ด้านสมาธิ การควบคุมตนเอง การเป็นคนช่างสังเกต รู้จักแยกแยะ มีเหตุผล เป็นคนใฝ่รู้

ประการที่สาม คือดูนกเพื่อเสริมสร้างทัศนคติที่ดีต่อตนเองกับธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม

ผมขอขยายความ 3เรื่องนี้นะครับ ที่ผมบอกว่าเราส่งเสริมให้ลูกและศิษย์ของเราดูนกเพื่อเป็นการเรียนรู้เพราะ “ นก”เป็นเสมือนตัวแทนธรรมชาติที่น่ารัก สดใส แม้ตัวเล็กแต่มีบทบาทสำคัญและเรื่องราวที่น่าสนใจ เด็กๆจะรู้ว่านกนั้นเป็นบทเรียนการมีหน้าที่พิทักษ์รักษาธรรมชาติ นกนั้นปลูกต้นไม้ ช่วยขยายพืชพรรณ ช่วยควบคุมแมลง สร้างสมดุลต่อธรรมชาติ เป็นตัวบ่งชี้ถึงความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและยังช่วยให้โลกนี้สวยสดงดงามด้วยสีสัน เสียงร้อง กิริยาท่าทาง แต่ นกจะอยู่ได้นกต้องอาศัยต้นไม้ใบหญ้า แหล่งน้ำ พื้นหินดินทราย เป็นต้น

เมื่อเด็กๆมีความสุข สนุกกับการดูนกก็จะเป็นสะพานสู่การเรียนรู้ที่สลับซับซ้อนขึ้น รู้จักคิด หัดตั้งคำถาม เช่น ทำไมนกมีรูปร่างไม่เหมือนกัน ทำไมอีกาจึงตัวดำ ปากหนา ทำไมนกกระจอกต้องรวมกลุ่ม

นกมีปากไม่เหมือนกันเพราะอะไร ทำไมนกบางชนิดอย่างนกเอี้ยงคนโบราณบอกว่ามัน ต้องไปเลี้ยงควายเฒ่า จริงหรือไม่ เพราะเหตุใด ทำไมนกตัวใหญ่อยู่ต้นไม้ใหญ่ ทำไมบางชนิดชอบกินแมลง บางชนิดกินผลไม้ บางชนิดก็กินสารพัด และคำถามอีกมากมายเป็นต้น

ตรงนี้แหละครับ ผมถึงมองว่า “การดูนก” คือ บ่อเกิดของปัญญา ความรู้และความเข้าใจ จากประสบการณ์ของผม เด็กๆจะเรียนรู้จากจุดเล็กๆไปหาเรื่องราวที่กว้างไกลออกไป สู่เรื่องต้นไม้ ป่าไม้ ภูเขา แม่น้ำ หิน ดิน ทราย ชายทะเล ฯลฯ

เรามาดูเรื่องประโยชน์และเป้าหมายข้อที่สองกัน อย่างที่บอก ดูนกเพื่อเสริมสร้างทักษะ ผมเชื่อว่า พ่อแม่ ครูบาอาจารย์ อยากให้ลูกและศิษย์ เป็นคนที่รู้จักควบคุมตัวเอง มีสมาธิในการเรียนรู้หรือทำกิจกรรม กับคนอื่น อยากให้เด็กๆหัดเป็นคนช่างสังเกต มีเหตุผล

ทักษะเหล่านี้เป็นเรื่องที่เด็กต้องฝึกฝนด้วยตัวเองจึงจะติดตัวหรือถูกสร้างขึ้นมาเป็นนิสัย ประสบการณ์ที่ผมพบจากการที่เด็กๆดูนก พวกเขาได้ฝึกในสิ่งเหล่านี้ เพราะการดูนก ต้องทำตัวสงบนิ่งไม่ส่งเสียงดังจนนกตื่นกลัว ต้องรู้จักสังเกต เพราะนกจะเคลื่อนที่ บิน เกาะ หรือหากินแตกต่างกันไป นกแต่ละยี่ห้อมีหน้าตา ลักษณะอย่างไร เค้ากินเค้าอยู่ ใช้ชีวิตอย่างไรและ ถ้าเราให้เด็กๆดูนกเป็นกลุ่มก็จะเป็นการให้เด็กๆรู้จักการทำงานเป็นทีม การแบ่งบทบาทหน้าที่กัน ใครเป็นคนดู ใครเป็นคนบันทึก ใครวาดรูปนก

นอกจากนี้ผมคิดว่าวิธีการเหล่านี้ยังเป็นการปูพื้นฐานกระบวนการเรียนรู้แบบเป็นวิทยาศาสตร์ คุณพ่อคุณแม่ ครูอาจารย์เราก็สามารถกระตุ้นให้เด็กๆลองบันทึกด้วยการวาดรูป เขียนบันทึก ช่างสังเกต ช่างจดช่างจำ ใฝ่เรียนรู้อยู่ตลอดเวลา ถ้าเราสร้างทักษะเหล่านี้ได้ ก็จะเป็นพื้นฐานที่เป็นประโยชน์ต่อการเรียนของเด็กๆในขั้นต่อๆไป

ประการที่สามที่ผมบอกว่าเราส่งเสริมให้เด็กดูนกก็เพื่อเป็นวิธีการสร้างทัศนคติที่ดีต่อธรรมชาติ เพราะเมื่อเด็กมีความสุข สนุกกับการดูนกก็จะชอบนก เป็นการปลูกฝังความรัก ความเมตตา ต่อสิ่งมีชีวิต ให้เด็กเรียนรู้คุณค่าของชีวิต เมื่อรักนก เด็กๆอยากดูนกเป็นประจำก็ต้องให้การคุ้มครองนก ก็ต้องช่วยกันดูแลรักษาต้นไม้ ใบหญ้า อันเป็นแหล่งที่อยู่อาศัย หรือเป็นแหล่งอาหาร สิ่งเหล่านี้จะช่วยขัดเกลาให้เด็กๆ

เกิดความรู้สึกที่ดีต่อธรรมชาติ เป็นบ่อเกิดแห่งสำนึกในการรักและหวงแหนธรรมชาติ ซึ่งผมเชื่อว่าสังคมอยากเห็นใช่ไหมครับ

และผมคิดว่ายังมีผลพลอยได้จากการดูนก คือ การสร้างความรัก ความอบอุ่นในครอบครัว ในชุมชน ในโรงเรียน ในสังคม แถมได้สุขภาพกาย สุขภาพใจ ที่ดีเพราะได้อยู่กับสีเขียวของต้นไม้ จิตใจมีความสงบ เยือกเย็น ได้ฟอกปอดจากออกซิเจนบริสุทธิ์ที่ต้นไม้ผลิตออกมา

ประโยชน์ที่ผมเล่ามา ล้วนเป็นตัวบ่งชี้ที่พระราชบัญญัติการศึกษา พ.ศ.2542 กำหนดไว้ทั้งสิ้น ผมจึงเห็นว่า กิจกรรมดูนก สามารถนำมาทำเป็นหลักสูตรการเรียนรู้ การเสริมสร้างทักษะต่างๆให้กับลูกและศิษย์ได้มากมาย

<< ก่อนหน้า

ถัดไป >>