หญิงสาวรายหนึ่งมาพบหมอด้วยอาการใข้รุมๆ  เธอเล่าให้ฟังว่า  เป็นอย่างนี้ 2 -3 วันแล้ว  กินยาลดไข้ก็ไม่หายแถมมีอาการแสบขัดตอนปัสสาวะเพิ่มมาอีกคุณคิดว่าเธอเป็นโรคอะไร

                เห็นอาการของคนไข้แล้ว  หมอก็พอจะบอกสาเหตุการเจ็บป่วยของเธอได้  แต่ถ้าให้เฉลยตอนนี้คงไม่สนุก  เอาเป็นว่าค่อยอ่านไปพร้อมกันดีกว่า

                คนไข้รายนี้เป็นหญิงสาววัยทำงาน  อายุอานามไม่มาก  มีอาการไข้ต่ำร่วมกับปัสสาวะบ่อยและขัด  จากการชักประวัติพบว่า  เธอคนนี้ชอบอั้นปัสสาวะ  ซึ่งเป็นกันมากในหมู่คนทำงานที่ห่วงงานมากจนไม่ยอมลุกไปปัสสาวะ  เธอบอกว่า  หลังจากอั้นปัสสาวะมานานก้อคยมีอาการแบบนี้มาก่อนบ้างแล้ว  คือทั้งมีไข้และปัสสาวะขัดแต่เดิมไม่เคยมาหาหมอ  เพราะคิดว่าดื่มน้ำเยอะๆ  แล้วกินยาลดไข้ก็หายแต่คราวนี้ทำไมไม่หาย  จึงยอมมาหาหมอ

                หลังจากนำตัวอย่างปัสสาวะของคนไข้ไปปั่นและย้ม้ชื้อตรวจหาเชี้ยแบคทีเรียและปริมาณเม้ดเลือดขาว  ก้พบว่าเธอติดเชี้อแบททีเรียในกระเพราะปัสสาวะจริงๆ  ตามคาด  และโรคที่เธอเป็นก็คือ  กระเพราะปัสสาวะอักเสบ (Cystitis)  โชคดีที่มี๓มิต้านทานสูงและมาพบหมอทันเวลา  เพราะหากมาช้ากว่านี้อาจจะเกิดการติดเชี้อลามไปถึงกรวยไตทำให้ไตอักเสบ  หรือแพร่เชี้ยเข้ากระแสเลือดได้  กลายเป็นติดเชี้ยไปทั่วตัว  อันตรายมาก  ท้ายสุดแล้วเคสนี้ก็จบด้วยที่การให้ยาปฏิชีวานะเข้าไปฆ่าเชี้อแบคทีเรียอั้นปัสสาวะ  เพราะคราวหน้าอาจเสี่ยงติดเชี้อหนักกว่าเดิมได้

                โรคกระเพราะปัสสาวะอักเสบนอกจากจะเป็นโรคฮิตของคนทำงานยังเป็นโรคฮิตของผู้หญิงทุกวัยอีกด้วย  โดยเฉพาะวันหนุ่มสาวหรือคนที่กังวลเรื่องความสะอาดมากเกินไปจนไปกล้าที่จะเข้าห้องน้ำสาธารณะ  ซึ่งความเป็นจริงแล้วโอกาศติดเชี้ยโรคด้วยสภาพนั้นแทบเป็นไปไม่ได้เมื่อเทียบกับเชี้อโรคในปัสสาวะของเรา  ที่ยิ่งอั้นไว้นานเท่าไหร่ก็ยิ่งเพิ่มปริมาณมากขึ้นตามไปด้วยเท่านั้น

                หากเราวาดกราฟแสดงอาการปวดปัสสาวะของผู้หญิง  จะพบว่ากราฟที่ได้เป็นทรงระฆังคว่ำ  คือเมื่อมีน้ำอยู่ในกระเพราะปัสสาวะราว 300 ซีซี  กราฟจะเริ่มขึ้น  หมายความว่าเป็นเวลาที่เราเริ่มปวดปัสสาวะแต่พออั้นไว้จนถึง 500 ซีซี  จะเริ่มทนไม่ไหว  ต้องไปเข้าห้องน้ำ  นี่คือจุดพีคของกราฟ  ทั้งหมดนี้กินเวลาราว 3 – 4 ชั่วโมง  คนที่ไม่ยอมเข้าห้องน่ำเมื่อั้นไว้นานๆ  กระเพราะปัสสาวะจะยืดตัวออกจนเริ่มรู้สึกหายปวด  เส้นกราฟจะต่ำลง  อาการอาจหายไป  แต่ยังควมีน้ำปัสสาวะอยู่  หากอั้นปัสสาวะเช่นนี้ประจำ  กระเพราะปัสสาวะจะไม่บีบตัวตามปกติ  ทำให้ปัสสาวะลำบาก  เสี่ยงต่อการแพร่กระจายของเชี้อโรคจนกลายเป็นโรคกระเพราะปัสสาวะอักเสบได้  และหากทิ้งไว้  เมื่อเชี้อโรคลามไปสู่ไตซึ่งทำหน้าที่ส่งน้ำหล่อเลี้ยงกระเพราะปัสสาวะแล้ว  จะส่งผลใหกรวยไตอักเสบ  ระบบขับถ่วยของเสียในร่างกายจะเริ่มรวน  หากปล่อยทิ้งไว้นานกว่านั้น  เมื่อเชี้อโรคลามทั่วร่างกายหรือติดเชื้อในกระแสเลือด  ผู้ป่วยอาจมีอาการซ็อก  เพราะเชี้อแบคทีเรียเหล่านี้เป็นตัวสร้างสารเอนโดท็อกซิน  ส่งผลให้ความดันต่ำจนขาดเลือดไปเลี้ยงอวัยวะสำคัญต่างๆ  ในแต่ละปีมีคนไข้จำนวนไม่น้อยที่ต้องจบชีวิตลงภายหลังซ็อกจากการติดเชี้อ

                โรคนี้หากเป็นไม่มากและรีบมาพบหมอก็สามารถรักษาให้หายขาดได้  ทั้งนี้ผู้ป่วยต้องมีวินัยในตัวเอง  ดื่มน้ำให้มากจนเป็นนิสัย  ทั้งนี้ผู้ป่วยต้องเลิกอั้นปัสสาวะ  ส่วนการงดดื่มน่ำเพื่อป้องกันการปวดปัสสาวะนั้นเป็นเรื่องที่เข้าในผิด  เพราะร่างกายก็ยังคงขับปัสสาวะออกมาอยู่ดี  ดังนั้นหากคุณมีอาการปัสสวะแสบขัด  ปัสสาวะเป็นเลือดหรือปัสสาวะบ่อยผิดปกติ   อาจเป็นเครื่องหมายบ่งชี้ว่ากำลังเผชิญหน้ากับโรคกระเพราะปัสสาวะอักเสบอยู่ก็ได้  ควรรีบปรึกษาแทย์เพื่อตราจรักษาต่อไป

Nice to know

                มีคนจำนวนหนึ่งที่บังเอิญมีเชี้อแบคทีเรียอยู่ในกระเพราะปัสสาวะมากกว่าปกติ (asymptomatic bacteriuria)  คนเหล่านี้แม่จะอั้นปัสสาวะเพียงไม่นานก็จะเกิดการอักเสบติดเชี้ยได้ง่าย  ส่วนที่สาเหตุนั้นไม่แน่ชัดแต่ไม่เกี่ยวข้องกับพันธุกรรม  ใครที่มีอาการปัสสาวะขัดบ่อยๆหรือเป็นโรคกระเพราะปัสสาวะอักเสบบ่อย  ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาชนิดของแบคทีเรีย  สำหรับเป็นแนวทางในการเลือกใช้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะในการรักษาต่อไป

ผู้เขียน : รศ. นพ. สุวิทย์  บุญยะเวชชีวิน  ที่มา : วารสาร HEALTH&CUISINE