เคยสงสัยไหมคะว่าทำไมเวลาโดนเทเราต้องใช้คำว่า ‘นก’ ทำไมคำว่านกถึงหมายถึงคนที่ไม่สมหวัง โดนเท โดนทิ้ง มันเกี่ยวอะไรกับนกที่เป็นสัตว์ปีกจริง ๆ หรือเปล่า ? พอเรามาเปรียบเทียบระหว่างนกกับเรื่องความรักในเชิงพฤติกรรมแล้ว กลับกลายเป็นว่าเจ้านกเนี่ยเป็นสิ่งมีชีวิตที่จีบใครก็โดนเทสมชื่อจริง ๆ นะ

คำว่า ‘นก’ ที่หลายคนได้ยินอาจมาจากคำสแลงที่ใช้ในภาษากะเทย (ขออนุญาตใช้คำว่ากะเทยเพื่อความกระจ่าง) เป็นคำที่เราจะใช้เวลาได้ยินว่าใครไม่สมหวังในความรัก นิยมใช้กับคนทุกเพศ แต่วันนี้เรามีอีกหนึ่งเบาะแสที่น่าสนใจเกี่ยวกับคำว่า ‘นก’ ที่แปลว่าไม่สมหวังในเชิงพฤติกรรมมาฝาก เนื่องในวันนกแห่งชาติหรือ National Bird Day เพราะนกเนี่ยเป็นนักอกหักตัวยงไม่ต่างจากคนเลยก็ว่าได้ เวลาที่มันจีบนกตัวเมียในฤดูผสมพันธุ์ถ้ามันไม่เจ๋งจริง มันก็มักจะนกสมชื่อทุกที 

เราเรียกการจีบกันของนกว่าการเกี้ยวพาราสี (Courtship) ซึ่งจะเกิดขึ้นในช่วงฤดูผสมพันธุ์ ปกติแล้วนกตัวผู้จะเป็นฝ่ายโชว์ลีลาการจีบต่อหน้านกตัวเมียเพื่อกระตุ้นให้ฮอร์โมนเพศของนกตัวเมียหลั่งออกมามากขึ้น และฮอร์โมนนี้จะไปกระตุ้นให้รังไข่สร้างไข่ขึ้นมาเตรียมพร้อมเพื่อการปฏิสนธิระหว่างไข่และสเปิร์มของนกตัวผู้ ซึ่งเมื่อเทียบกับสัตว์อื่น ๆ แล้ว นกเป็นสัตว์ที่มีลีลาท่ามากที่สุดเมื่อต้องหาคู่ (ส่วนอันดับหนึ่งน่าจะเป็นมนุษย์) นกบางชนิดจะมีวิธีการจีบสาวที่น่าทึ่งมาก ซึ่งดูไปแล้วก็คล้าย ๆ กับที่คนเราจีบกัน ดีไม่ดีมนุษย์อาจเลียนแบบวิธีการดึงดูดเพศตรงข้ามมาจากนกก็ได้ 

นกแต่ละสายพันธุ์จะมีวิธีการจีบที่น่าสนใจแตกต่างกันออกไป ซึ่งส่วนใหญ่พวกมันจะเต้นจีบสาว โดยท่าเต้นนั้น ๆ จะดึงจุดที่เด่นที่สุดในร่างกายของพวกมันออกมาเป็นท่าเต้น เช่น นกที่มีขนหงอนยาวก็จะเต้นโชว์ขนหงอนยาว ๆ เป็นต้น มีตั้งแต่แสดงท่าทาง ยกกระจุกขนหงอนบนหัวตั้งขึ้น พองขนหรือแผ่นหนังที่มีสีสันสวยสดใส เต้นรํา บินฉวัดเฉวียน ส่งเสียงร้อง หรือนําอาหารมาป้อน ฯลฯ เหมือนคนเราที่ต้องงัดจุดเด่นที่สุดของตัวเองออกมาใช้เมื่อสนใจเพศตรงข้าม รวมไปถึงท่าอ่อยต่าง ๆ ตั้งแต่ส่งยิ้มให้ไปจนถึงการลูบผมฝ่ายตรงข้ามเพื่อให้รู้ว่าแอบเล็งเธออยู่นะจ๊ะ  

การจีบของนกแต่ละครั้งจะใช้พลังงานสูงมากเพราะมันต้องใช้กล้ามเนื้อแทบทุกส่วน แถมแต่ละท่ายาก ๆ ทั้งนั้น ต้องใช้ความชำนาญ ต้องผ่านการฝึกฝนมานานกว่าจะทำได้ดี เหมือนกับคนเราที่จะจีบใครทีมันต้องซ้อมแล้วซ้อมอีก ซึ่งนกหนุ่มจะแอบดูนกรุ่นพี่ที่เชี่ยวชาญอยู่แล้วทำการแสดง แล้วก็แอบลักจำทำตามจนทำได้ โดยนกตัวเมียจะเลือกตัวผู้ที่แข็งแรงและสมบูรณ์ที่สุดเท่านั้น ทำให้ในฤดูผสมพันธุ์มักจะมีนกที่โดนเทเพราะจีบสาวไม่ติดอยู่เป็นจำนวนมาก (แม้มันจะพยายามสุด ๆ แล้วก็ตาม) จนทำให้เราคิดว่าบางทีคำว่า ‘นก’ ที่แปลว่าโดนเทมันอาจจะมาจากความจริงที่ว่านกเป็นสัตว์ที่โดนเทบ่อยจริง ๆ สมชื่อมันเลย 

ความครีเอทของนกเวลาจีบกันที่เหมือนคนไม่มีผิด

นกไม่ได้มีดีแค่หน้าตา

การดูดีที่ภายนอกไม่ใช่ส่วนผสมหลักที่จะทำให้นกตัวผู้ชนะใจนกตัวเมีย เช่นกันกับคนเราที่การดูดีแค่ภายนอกอาจไม่สามารถชนะใจใครได้ นกมีสิ่งสำคัญอยู่ที่อย่างอื่นนอกจากหน้าตานั่นก็คือ ‘ลีลาการเต้น’ เช่น นกแกว่งไกว (The swinger) ที่มีการแสดงที่พิเศษและเรียกว่าแปลกที่สุดในโลกเพราะมันมีขนหงอนที่ยาวมากเพื่อเต้นเรียกสาว เช่นกันกับนกซิกเคิลบิลล์สีดำที่มีขนหัวไหล่พอง ๆ เพื่อดึงดูดสาวไม่พอมันยังเต้นท่ารูดเสาได้อย่าไร้ที่ติ เช่นเดียวกันกับนกปักษาสวรรค์พันธุ์ทเวลฟ์วายด์ (Twelve-wired bird of paradise) ที่เต้นรูดเสาได้เเจ่มไม่แพ้กัน

นกนักสร้างสรรค์ 

คนเราต้องเข้าหาคนที่ชอบอย่างมีจังหวะและสร้างสรรค์ ไม่อย่างนั้นอาจมีเงิบใช่ไหมคะ ? นกก็เช่นกัน มันเป็นสัตว์ที่มีวิธีการจีบที่อาร์ตมากยกตัวอย่างเช่น นกซุ้มไม้สีไฟ (Bowerbird) นกที่มีสีสันสดใสที่สุดในโลก พวกมันจะทำซุ้มกิ่งไม้โค้งเป็นรูปตัวยูจากเศษไม้เพื่อดึงดูดสาว หรือนกซุ้มไม้แมคเกรเกอร์ที่สร้างซุ้มกิ่งไม้ทรงหอคอยสูงกว่าหนึ่งเมตรซึ่งต้องใช้เวลาสร้างนานเป็นปี ๆ เพราะนกเพศเมียบางตัวคาดหวังที่จะได้นกตัวผู้ที่มีหัวครีเอทีฟและมีความเป็นนักออกแบบที่เก่งกาจสามารถรักษาดูแลซุ้มไม้ที่พวกเขาสร้างได้เพราะนกตัวไหนที่ทำซุ้มไม้ที่ยิ่งสูงและสวยแข็งแรงมากเท่าไหร่ นั่นหมายความว่านกตัวนั้นมีพันธุกรรมที่ดีในสายตาของนกเพศเมียนั่นเอง 

นกจีบสาวเป็นทีม

นกบางตัวจะจีบสาวทีโชว์เดี่ยวไม่ได้ต้องมีทีมเวิร์กที่แข็งแกร่ง เช่นกันกับคนที่จะจีบใครทีต้องเรียกเพื่อนทั้งคณะมาปรึกษา เช่น นกมานาคินหางยาวสีน้ำเงิน (Lance-tailed manakin) ทั้งหมดเป็นแก๊งรวมการเฉพาะกิจที่รวมตัวกันเพื่อเต้นจีบสาว โดยจะมีนกเพียงหนึ่งตัวในทีมเท่านั้นที่จะได้ผสมพันธุ์กับนกตัวเมียต่อการเต้นหนึ่งครั้ง เช่นกันกับนกกีอานันค็อกออฟเดอะร็อก (​Guianan cock-of-the-rock) พวกมันก็จะรวมตัวกันในทีมมากกว่า 3 ตัวเพื่อเต้นจีบสาวเป็นกลุ่ม เพื่อช่วยให้เพื่อนได้ผสมพันธุ์เช่นกันกับนกมานาคิน 

นกนักเต้นเท้าไฟ

จริงอยู่ที่นกตัวผู้ทุกตัวต้องอาศัยทักษะการเต้นเพื่อดึงดูดนกตัวเมีย แต่ถ้าพูดถึงการเต้นที่เล่นใหญ่ที่สุดเพื่อดึงดูดสาวแล้วล่ะก็ต้องยกให้นกพันธุ์คาโรลาพาโรเทีย (Carola’s parotia) นกคาโรลาจะดึงดูดสาวด้วยการทำความสะอาดลานเต้นเท่าคนตัวใหญ่ ๆ นอนได้สบาย ๆ แล้วปูด้วยหญ้ามอสเท่านั้น จากนั้นมันจะเต้นดึงดูดสาวทั้งหมด 9 ท่าเรียงตามลำดับเป็นเวลาหลายนาที ซึ่งหนึ่งในท่าเต้นนั้นรวมท่าบัลเลต์เข้าไปด้วย ซึ่งท่าเต้นของนกคาโรลาถือเป็นการเต้นที่ซับซ้อนที่สุดในโลกในบรรดาการเต้นจีบสาวของนกทุกสายพันธุ์ เล่นใหญ่ใครจะตายก็ช่างเหมือนคนเราเวลาจะจีบใครมีเท่าไหร่ต้องทุ่มไม่อั้น ! 

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ทำความรู้จักกับ ‘วาฬสีน้ำเงิน’ สัตว์ใหญ่ที่สุดในโลกที่เสี่ยงสูญพันธุ์

• วิชา 'ความหลากหลายทางชีวภาพ' ที่โรงเรียนไม่ได้สอน

​• โอโซนโลกสำคัญยังไง ? แล้วเราจะช่วยกันปกป้อง ‘โอโซน’ ได้ยังไงบ้าง

• คำเรียกแฟน ฉายาจากเพื่อนสนิท สามารถบอกได้ว่าความสัมพันธ์ดีแค่ไหน

• ประวัติศาสตร์แห่งการจูบที่ไม่ได้โรแมนติกเหมือนอย่างที่คิส

• เมื่อสิ่งแวดล้อมดี เราจะไม่โสด... เป็นเพราะอะไร ?

• Imago Theory ทฤษฎีที่จะตอบได้ว่าทำไมถึงตกหลุมรักคนนิสัยเดิม 

แหล่งข้อมูล

- พฤติกรรมการจับคู่ผสมพันธุ์และการเลี้ยงลูก 

- Dancing with the Birds by Huw Cordey and Stephen Fry