การปกครองในระบอบประชาธิปไตย ไม่ได้มีลักษณะตายตัวแต่เพียงรูปแบบเดียว การปกครองระบอบประชาธิปไตยในประเทศต่างๆ นั้น ถูกปรับให้มีความเหมาะสมกับประเทศนั้นๆ ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มประเทศในละตินอเมริกา แอฟริกา หรือเอเชีย ตัวอย่างเช่น ในประเทศไทย ประชาธิปไตยแบบไทยเป็นแนวคิดที่หมายถึง รูปการปกครองแบบประชาธิปไตยซึ่งเหมาะสมกับวัฒนธรรมประเพณีของชาติไทย และสอดคล้องกับสถานการณ์ในปัจจุบันด้วย แต่อย่างไรก็ตาม ความหมายของประชาธิปไตยแบบไทยโดยทั่วไป มีขอบเขตอันกว้างขวาง ซึ่งไม่จำกัดทั้งในด้านรูปแบบ เนื้อหา และเป้าหมาย ขึ้นอยู่กับความยืดหยุ่นที่เหมาะสมกับสถานการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน

ประชาธิปไตยแบบไทย

ไทยใช้ระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข โครงสร้างการปกครองระบอบประชาธิปไตยของไทยยึดหลักการของสากล ซึ่งเป็นที่ยอมรับกันทั่วไป 3 ประการ คือ การรวมอำนาจ การกระจายอำนาจ และการแบ่งอำนาจ สรุปได้ดังนี้คือ

1. หลักการปกครองแบบรวมอำนาจ

อำนาจทั้งหมดอยู่ที่ส่วนกลาง หรือรัฐบาลกลาง ส่วนกลางมีอำนาจสูงสุดในการบังคับบัญชา และเป็นผู้ออกคำสั่งในการเปลี่ยนแปลงตัวข้าราชการ

2. หลักการปกครองแบบแบ่งอำนาจ

ลักษณะการปกครองแบบนี้ เป็นส่วนหนึ่งของการปกครองแบบรวมอำนาจ แต่มีเหตุจำเป็นที่ส่วนกลางต้องมีสถานที่ทำการอยู่ที่ส่วนต่างๆ ของประเทศ ได้แก่ จังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน

3. หลักการปกครองแบบกระจายอำนาจ

การปกครองแบบนี้มีลักษณะสำคัญ 3 ประการคือ

- ส่วนกลางไม่มีอำนาจเด็ดขาดเพียงส่วนเดียว ต้องยอมให้ท้องถิ่นมีอำนาจในการปกครองด้วย
- คณะบุคคลผู้ใช้อำนาจในการปกครองแบบกระจายอำนาจ จะต้องมาจากการเลือกตั้งโดยประชาชนในเขตการปกครองนั้น
- หน่วยงานปกครองท้องถิ่น ต้องมีฐานะเป็นนิติบุคคล

ประชาธิปไตยในเอเชีย

ประเทศที่เป็นประชาธิปไตยในเอเชีย มีทั้งที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข และประธานาธิบดีเป็นประมุข นอกจากประเทศญี่ปุ่นแล้ว ประเทศที่มีความมั่นคงทางการเมืองค่อนข้างมาก ได้แก่ สิงคโปร์ และไต้หวัน ส่วนประเทศเพื่อนบ้านของไทยที่ถูกแทรกแซงโดยลัทธิคอมมิวนิสต์ ได้แก่ เวียดนาม ลาว และกัมพูชา สภาพการเมืองการปกครองของประเทศส่วนใหญ่ในทวีปเอเชียขาดความมั่นคง มีการทำรัฐประหารแย่งชิงอำนาจกันบ่อยครั้ง

ประชาธิปไตยในละตินอเมริกา

ประเทศในอเมริกาใต้ส่วนใหญ่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบประธานาธิบดี แม้ว่าหลายประเทศจะปกครองแบบระบอบประชาธิปไตย แต่ก็เป็นแต่เพียงในทางทฤษฎีเท่านั้น เพราะหลายประเทศในภูมิภาคนี้มีคณะทหารเข้าปกครองประเทศ สภาพการปกครองขาดความมั่นคง มีปัญหาด้านเศรษฐกิจมาก ประชาชนส่วนใหญ่ยากจน มีการทุจริตในวงราชการมาก

ประชาธิปไตยในแอฟริกา

ประเทศส่วนใหญ่ในแอฟริกาเคยตกเป็นอาณานิคมของชาวตะวันตกมาก่อน ระบบการเมืองการปกครองในประเทศจึงล้าหลังมาก แม้ในปัจจุบัน ประเทศส่วนใหญ่ในแอฟริกาได้เปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตยเป็นส่วนใหญ่แล้ว แต่ก็เป็นประชาธิปไตยในลักษณะเผด็จการค่อนข้างมาก ทุกประเทศในแอฟริกาเป็นประเทศที่กำลังพัฒนา และขาดความมั่นคงทางการเมืองการปกครอง สาธารณรัฐแอฟริกาใต้ เป็นประเทศเดียวในแอฟริกาที่มีพัฒนาการในด้านการเมืองระดับสูง เพราะเคยเป็นอาณานิคมสำคัญของอังกฤษมาก่อน และมีชาวผิวขาวอาศัยอยู่มาก แต่ก็ประสบปัญหาที่สำคัญคือ ความขัดแย้งระหว่างชนผิวขาว กับชนผิวดำ ซึ่งเป็นคนพื้นเมืองเดิม

เรียบเรียงโดย : ถาปกรณ์ กำเนิดศิริ