ศาสนาพุทธมีพระศากยมุนี หรือพระสมณโคดมเป็นศาสดา โดยชาวพุทธเรียกว่า “พระพุทธเจ้า” เรื่องราวของพระองค์เรียกว่า “พุทธประวัติ” โดยเริ่มตั้งแต่ประสูติ จนตรัสรู้ กระทั่งถึงปรินิพพาน ประวัติของพระพุทธองค์เป็นเรื่องราวที่สำคัญ อันพุทธบริษัททั้งหลายพึงศึกษาให้ดี

พระพุทธเจ้าเดิมคือ เจ้าชายสิทธัตถะ ประสูติในดินแดนชมพูทวีปเมื่อ 80 ปีก่อนนับพุทธศักราช ทรงเป็นบุตรของพระเจ้าสุทโธนะ และพระนางสิริมหามายา ภายหลังจากการประสูติ พระองค์ทรงได้รับการเลี้ยงดูในฐานะองค์รัชทายาทแห่งศากยวงศ์ กรุงกบิลพัสดุ์ เสวยสุขในราชทรัพย์อันสมบูรณ์พร้อม หาความทุกข์ร้อนอย่างปุถุชนทั่วไปแม้สักน้อยหนึ่งก็ไม่มี ไม่ว่าจะเป็นความผิดหวังเสียใจเพราะไม่ได้สิ่งที่ทรงต้องการ พระองค์จึงทรงมอง และเข้าใจสรรพสิ่งอย่างปราศจากการสะท้อนถึงความจริงของชีวิตและโลก ที่มีทั้งสุขและทุกข์ปะปนกันไป

วันหนึ่งพระองค์ทรงได้รับประสบการณ์ของสภาวะที่พระองค์ไม่เคยได้ประสบพบเจอมาก่อน คือทรงพบเทวทูต 4 ได้แก่ คนแก่ คนเจ็บ คนตาย และนักบวช การได้รับประสบการณ์ดังกล่าว ทําให้พระองค์ทรงตระหนักได้ว่า โลกทัศน์มุมเดียวที่ทรงได้รับมาตลอดนั้น มิใช่ความหมายที่แท้จริงของโลก ดังนั้น จึงทรงตัดสินพระทัยออกแสวงหาสัจธรรมที่แท้จริง

ภายหลังการตัดสินพระทัยดังกล่าว จึงทรงเสด็จมุ่งหน้าสู่ชายฝั่งแม่น้ำอโนมา ณ ที่นั้นทรงปลงพระเกศา เพื่อแสดงว่าทรงตัดขาดจากความติดข้องกับเรื่องทางโลกโดยเด็ดขาดแล้ว

จากนั้นพระองค์ทรงแสวงหานักบวชโยคีที่มีชื่อเสียงท่านต่างๆ แล้วฝากตนเป็นศิษย์ ฝึกฝนบำเพ็ญเพียรทางจิต เพื่อการหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง ต่อมาภายหลังทรงพบว่าธรรมที่ได้บำเพ็ญเพียรเหล่านั้น ยังไม่อาจทำให้หลุดพ้นจากทุกข์ได้อย่างแท้จริง จึงทรงออกจากสำนักอาจารย์มาปฏิบัติทุกรกิริยาด้วยพระองค์เอง

หลังจากทรมานตนเองอยู่เป็นเวลา 6 ปี ก็ยังไม่ทรงพบทางแห่งความหลุดพ้น จึงทรงตระหนักได้ว่า การทรมานกายก็ดี การเสพกามเสวยสุขก็ดี เป็นทางสุดโต่งสองสายที่พึงหลีกเลี่ยง

จึงทรงดำเนินการบำเพ็ญตามแนวทางสายกลางตามที่ทรงดำริ จากนั้นเพียงไม่นาน ก็ทรงเข้าถึงภาวะแห่งการหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวงโดยสิ้นเชิง รู้แจ้งเห็นจริง เข้าใจความเป็นไปของสรรพสิ่งอย่างถ่องแท้ บรรลุอมตธรรมคือ นิพพาน อันเป็นยอดปรารถนา กลายเป็นพุทธะ คือ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ผู้เป็นเอกของโลก เมื่อมีพระชนมายุได้ 35 ปี

จากนั้นทรงตระหนักได้ว่า บุคคลอันพอที่จะสั่งสอนให้รู้ธรรมตามพระองค์ได้นั้นพอมีอยู่ ด้วยพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ จึงทรงตัดสินใจที่จะเผยแผ่ธรรมที่ทรงรู้แล้วนั้นแก่มวลมนุษย์ จึงเกิดเป็นพระพุทธศาสนา หรือก็คือ “คำสั่งสอนของผู้รู้” ขึ้นในโลก

พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอนเวไนยสัตว์ให้หลุดพ้นจากกองทุกข์อยู่เป็นเวลา 45 ปี จนพระศาสนาตั้งมั่นดีแล้ว จึงทรงเสด็จดับขันธปรินิพพานเมื่อมีพระชนมายุได้ 80 พรรษาพอดี คือปรินิพพานในวันเดียวกับวันประสูติ และวันตรัสรู้ ซึ่งก็คือวันเพ็ญเดือน 6 หรือที่เรียกกันในปัจจุบันว่า “วันวิสาขบูชา” นั่นเอง

เรียบเรียงโดย : ถาปกรณ์ กำเนิดศิริ