พระพุทธศาสนามีส่วนสำคัญในการหล่อหลอมวัฒนธรรมของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในประเทศไทยที่มีศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติ รากฐานทางวัฒนธรรมต่างๆ ในประเทศไทยนั้น ล้วนแต่มีความเกี่ยวข้องกับศาสนาพุทธทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นวัฒนธรรมที่เป็นรูปธรรมอย่างศิลปกรรมแขนงต่างๆ หรือด้านนามธรรมอย่างจารีต ประเพณี แนวคิด และค่านิยมของชนในชาติ ทั้งหมดนี้ หลอมรวมกันจนกลายเป็นเอกลักษณ์ของชาติไทยมาจนปัจจุบัน

ในด้านรูปธรรมอย่างศิลปกรรมนั้น เรื่องราวพุทธประวัติ รวมทั้งประวัติพุทธสาวก และสาวิกาที่สำคัญ ได้ถูกถ่ายทอดออกมาเป็นภาพวาด หรือจิตรกรรมอันสวยงาม สถาปัตยกรรมเช่นวัดวาอาราม โบสถ์ วิหาร สถูปเจดีย์ ก็ล้วนเป็นงานศิลป์ที่สะท้อนแนวคิดทางพุทธศาสนาทั้งสิ้น

ทางด้านนามธรรมนั้น ศาสนาพุทธมีอิทธิพลต่อจารีตประเพณีทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นการส่งบุตรหลานไปบวชเรียนเป็นสามเณรตั้งแต่วัยเยาว์ การทำบุญตักบาตรเป็นประจำ การเข้าวัดฟังธรรม การสวดมนต์ไหว้พระ การถืออุโบสถศีล เป็นต้น

ทางด้านพิธีกรรมเช่น การนิมนต์พระทำพิธีมงคลและอวมงคลต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น งานมงคลสมรส งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานศพ เป็นต้น

และทางด้านแนวคิด และค่านิยม คือ การเป็นคนเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ชอบทำบุญทำทาน มีเมตตากรุณา อ่อนน้อมถ่อมตน เคารพผู้ใหญ่ มีความละอายต่อบาป เกรงกลัวบาป เพราะเชื่อในกฎแห่งกรรม เป็นต้น

วัฒนธรรมอันได้รับอิทธิพลจากศาสนาพุทธดังได้กล่าวไปแล้วนี้ ไม่ว่าจะเป็นทางรูปธรรม หรือนามธรรมก็ตาม ล้วนเป็นเอกลักษณ์ของชาติ ที่สมควรได้รับการดูแล และรักษาเพื่อส่งมอบต่อให้ลูกหลานไทยสืบไป ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมของชาติ

เรียบเรียงโดย : ถาปกรณ์ กำเนิดศิริ