ในประวัติของพระพุทธศาสนา มีบุคคลผู้ซึ่งมีชื่อเสียงในฐานะที่เป็นสาวก/สาวิกามากมาย ทั้งในสถานภาพที่เป็นภิกษุ สามเณร และในสถานภาพที่เป็นฆราวาส ที่มีส่วนช่วยเหลือผลักดัน และพัฒนาพระพุทธศาสนาให้เจริญรุ่งเรืองนับตั้งแต่อดีต มาจนถึงปัจจุบัน ตัวอย่างเช่น ท่านธรรมปาละ ดร.เอ็มเบดการ์ ท่านพุทธทาสภิกขุ ท่านปัญญานันทะภิกขุ

บุคคลสำคัญทางศาสนานั้น แบ่งออกได้เป็นหลายลักษณะ ตัวอย่างเช่น ผู้ที่มีความเข้าใจธรรมชาติ หรือธรรมะอย่างลึกซึ้ง สามารถเผยแพร่ให้ผู้อื่นได้มีความเข้าใจในธรรมะของพระพุทธเจ้าได้อย่างถูกต้อง หรือบุคคลผู้ซึ่งให้การสนับสนุนพระพุทธศาสนาในด้านของทรัพย์สินเงินทอง เพื่อค้ำชูและสืบต่อพระพุทธศาสนาให้ดำรงอยู่ได้

ขอยกตัวอย่างบุคคลที่มีความสำคัญต่อพระพุทธศาสนาในประเทศไทย คือ พระธรรมโกศาจารย์ หรือที่รู้จักกันในนาม พุทธทาสภิกขุ ผู้ซึ่งเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงที่สำคัญในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา ทั้งในรูปแบบของการให้ธรรมทาน และในรูปของการเป็นตัวอย่างที่ดีในการฝึกปฏิบัติตนตามวิถีพุทธ

ท่านอาจารย์พุทธทาสได้เขียนหนังสือ และตำราทางวิชาการขึ้นมากมาย เพื่อให้ความรู้กับพุทธศาสนิกชน จนอาจกล่าวได้ว่า ท่านเป็นพระสงฆ์ผู้ซึ่งมีผลงานทางวิชาการมากที่สุดของประเทศไทย

ในขณะที่ พระพรหมมังคลาจารย์ หรือ หลวงพ่อปัญญานันทะภิกขุ ก็เป็นอีกหนึ่งรูปสำคัญที่ช่วยเผยแผ่พระพุทธศาสนา แนวคิดที่สำคัญของท่านพระพรหมมังคลาจารย์คือ การเผยแผ่ธรรมะอันลึกซึ้งไปสู่ประชาชนผู้ที่มีความเข้าใจจำกัด เพื่อทำให้ประชาชนเข้าใจธรรมของพระพุทธศาสนา และสามารถนำไปเป็นเครื่องยึดเหนี่ยว และเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตประจำวันได้

ส่วนทางด้านฆราวาส ขอกล่าวถึง ดร.เอ็มเบดการ์ (Dr. Babasaheb Bhimrao Ramji Ambedkar) ผู้ที่ถือเป็นต้นแบบที่สำคัญของศาสนิกชนที่เข้าใจหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนา ในเรื่องของความเท่าเทียมกันของมนุษย์เป็นอย่างดี ท่านเป็นผู้เรียกร้องให้สังคมอินเดียยอมรับในความเป็นมนุษย์ อันมีพื้นฐานโดยเท่าเทียมกัน และยุติการเลือกปฏิบัติ และการกดขี่ข่มเหงต่อคนวรรณะต่ำกว่า

ความพยายามของท่านถือว่าประสบความสำเร็จ โดยในประเทศอินเดียปัจจุบันนั้น ประชาชนเริ่มที่จะหันมาให้ความสำคัญกับแนวคิดเรื่องความเท่าเทียมกันมากขึ้น และเห็นถึงความสำคัญของพระพุทธศาสนาในฐานะศาสนาที่สอนเรื่องความเท่าเทียมกันของปัจเจกบุคคล

ท่าน อนาคาริก ธรรมปาละ (Anagarika Dharmapala) ถือเป็นชาวพุทธตัวอย่างอีกคนหนึ่ง ซึ่งนับว่ามีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งต่อวงการพระพุทธศาสนา ท่านเป็นบุคคลสำคัญในการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาให้กลับมามีบทบาทที่สำคัญอีกครั้งในประเทศอินเดีย ท่านเป็นผู้ผลักดันให้รัฐบาลอินเดียเคารพ และคุ้มครองศาสนสถานในศาสนาพุทธ อย่างเช่น เจดีย์พุทธคยา ความพยายามของท่านดังกล่าวนั้น เป็นผลให้พระพุทธศาสนาในประเทศอินเดียสามารถฟื้นคืนกลับมามีชีวิตได้อีกครั้งหนึ่ง

เรียบเรียงโดย : นำโชค อุ่นเวียง