ฟุตบอลเป็นกีฬาชนิดหนึ่งที่ ได้รับความนิยมกันทั่วโลกและเป็นกีฬาที่ผูกติดอยู่กับมวลชน ฟุตบอลมีกำเนิดในทุกทวีปแต่นิยมแพร่หลายในทวีปยุโรป ในสมัยก่อนจะไม่มีกติกาชัดเจนไม่จำกัดเวลาและผู้เล่น จนช่วงศตวรรษที่ 1830 ฟุตบอลเริ่มมีกติกาชัดเจนเพราะชนชั้นนำเห็นประโยชน์จากกีฬาว่าเป็นส่วนหนึ่ง ของระบบการศึกษาเพื่อกล่อมเกลาเยาวชนให้มีจิตใจที่ดีงามเพื่อเป็นนักกีฬา นอกจากนั้นผู้ที่สนใจฟุตบอลและกีฬาต่างๆ มักจะมีจิตใจที่แจ่มใสไม่หันไปหาสิ่งที่เป็นอบายมุขต่างๆ โดยเฉพาะสิ่งเสพติด แต่กลับพบว่าเมื่อกีฬาฟุตบอลมีความนิยมมากขึ้นทั่วโลกผลกระทบจากกีฬาฟุตบอล กลับทำให้เยาวชนหรือผู้ใหญ่จำนวนหนึ่งนำกีฬาชนิดนี้มาเป็นกิจกรรมเพื่อการ พนันนั่นคือ การพนันฟุตบอลนั่นเอง

จะพบว่ามีการนำเสนอข่าวทางสื่อสารมวลชนอยู่เป็นประจำว่ามีการจับ กุมเจ้ามือพนันบอล ดาราชื่อดังเล่นการพนันบอลจนหมดตัว ซึมเศร้า กลุ้มใจเพราะเป็นหนี้จากการพนันบอล ถูกกลุ่มผู้มีอิทธิพลในวงการพนันบอลข่มขู่รุนแรงไปจนถึงการทำร้ายร่างกาย สามีภรรยาทะเลาะกันจนถึงขั้นหย่าร้างเพราะเป็นหนี้การพนันบอล นอกจากนั้นยังพบอีกว่าวัยรุ่นหนีเรียนและขโมยเงินพ่อแม่เพื่อนำไปเล่นการ พนันบอล เหล่านี้เป็นเพียงตัวอย่างของผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการเล่นการพนันฟุตบอล ซึ่งเกิดขึ้นอยู่เป็นประจำ บางรายอาจเป็นที่รู้จักและรับรู้ในวงกว้าง เพราะถูกนำเสนอจากสื่อมวลชนแต่กลุ่มที่แฝงเร้นอยู่ในสังคมที่ไม่ถูกนำเสนอ นั้นมีมากมายเป็นอย่างยิ่ง

การติดการพนันฟุตบอลนั้นในมุมมองด้านสุขภาพจิตและจิตเวชถือว่าเป็น กลุ่มของอาการป่วยด้านสุขภาพจิตและจิตเวชด้วย เรียกว่า โรคติดการพนัน ( Pathological Gambling) ซึ่งเป็นโรคทางจิตเวชชนิดหนึ่ง ผู้ป่วยกลุ่มนี้จะไม่สามารถต่อต้านแรงกระตุ้น แรงผลักดัน หรือสิ่งยั่วยวนที่จะให้กระทำบางอย่างที่เป็นอันตรายต่อตนเองหรือผู้อื่น โดยส่วนมากจะรู้สึกตึงเครียดหรือปลุกเร้าอย่างมากก่อนการกระทำ และจะรู้สึกยินดีอิ่มเอมใจ หรือรู้สึกปลดปล่อยระหว่างที่กำลังกระทำ ภาวะดังกล่าวจะคล้ายๆ กับภาวะย้ำคิดย้ำทำ การกินอาหารผิดปกติ การติดสุราหรือสารเสพติด และความผิดปกติทางอารมณ์ ซึ่งกลไกที่ทำให้เกิดความผิดปกติเหล่านี้จะคล้ายกัน จากการศึกษาทางระบาดวิทยาก็แสดงให้เห็นว่าในผู้ป่วยที่มีความผิดปกติในการควบคุมแรงกระตุ้นภายใน (Impulse-Control Disorders) นั้นจะมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดภาวะผิดปกติอื่นๆ เช่น การติดสารเสพติด ย้ำคิดย้ำทำและภาวะวิตกกังวลอย่างผิดปกติ การกินอาหารผิดปกติและอารมณ์แปรปรวน นอกจากนี้ยังพบอีกว่าอุบัติการณ์การเสพติดและภาวะผิดปกติทางอารมณ์จะสูงขึ้น ในครอบครัวของผู้ป่วยที่มีภาวะผิดปกติจากการควบคุมแรงกระตุ้นภายใน ความชุกของภาวะของการติดการพนันในประชากรทั่วไปที่เป็นผู้ใหญ่ในอเมริกาอยู่ ที่ประมาณ ร้อยละ 3 ส่วนในประเทศไทยพบร้อยละ 8 ของประชากร ซึ่งถือว่าเป็นความผิดปกติของการควบคุมแรงกระตุ้นภายในมากกว่าปัญหาชนิด อื่นๆ

โรคติดการพนันทุกชนิด

รวมทั้งติดการพนันฟุตบอลผู้ที่ติดการพนันมักจะควบคุมแรงกระตุ้นภายในที่อยากจะเล่นการพนันไม่ได้และจะรู้สึกยินดี อิ่มใจ หรือรู้สึกปลดปล่อยระหว่างที่กระทำ ทั้งนี้สาเหตุสำคัญส่วนหนึ่งเกิดจากมีการหลั่งสารโดปามีนในสมองมาก ซึ่งเป็นสารที่ทำให้บุคคลรู้สึกตื้นเต้น ยินดีเป็นสุข สนุกสนาน นอกจากนั้นยังพบว่าผู้ที่ติดการพนันมีสารสื่อประสาทสมองชื่อ ซีโรโทนินลดลงซึ่งสารซีโรโทนินนี้เป็นสารที่ช่วยให้บุคคลมีความยับยั้งชั่ง ใจได้ และนี่คือปัจจัยสำคัญที่ทำให้คนติดการพนัน ซึ่งเป็นการติดที่สมองและเกี่ยวข้องกับสารเคมีในสมองมิใช่เกิดจากพฤติกรรม และความคิดแต่เพียงอย่างเดียวอย่างที่คนส่วนมากเข้าใจกัน

สาเหตุสำคัญของโรคติดการพนัน มี 4 ประการ คือ

1. พันธุกรรม จากการศึกษาพบว่า ผู้ป่วยที่ติดการพนันมักมีการถ่ายทอดทางพันธุกรรมร่วมด้วย

2. สังคม สิ่งแวดล้อม ผู้ที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่กระตุ้นให้เล่นการพนัน เช่น บ้านเป็นบ่อนการพนันหรืออยู่ในย่านชุมชน เพื่อนบ้าน เพื่อนฝูงที่เล่นการพนัน มักจะถูกสิ่งแวดล้อมดังกล่าวชักจูงให้เล่นการพนันได้ง่ายขึ้น

3. สิ่งยั่วยุต่างๆ ทั้งจากสื่อมวลชน เช่น หนังสือพิมพ์ โทรทัศน์ ภาพยนตร์ นิตยสารเฉพาะกลุ่มกีฬาและมีการวิเคราะห์พฤติกรรมหรือเกมส์การเล่นของแต่ละ ทีมพร้อมทั้งอาจมีการทำนายแนวโน้มผลการแข่งขันมีส่วนยั่วยุให้คนที่มีแนว โน้มจะเล่นการพนันอยู่แล้วเล่นการพนัน และผู้ที่เล่นอยู่แล้วเล่นในปริมาณที่มากขึ้น

4. สารสื่อประสาท นั่นคือสารโดปามีน ซึ่งจะหลั่งในสมองทำให้ผู้ที่เล่นการพนันรู้สึกอิ่มเอมเป็นสุข สนุกสนาน ซึ่งเป็นสารเคมีที่สำคัญในสมองที่มีความสัมพันธ์โดยตรงกับผู้ที่ติดการพนัน นอกจากนั้นยังพบว่าผู้ที่ติดการพนันมีสารสื่อประสาทสมองชื่อ ซีโรโทนินลดลงซึ่งสารซีโรโทนินนี้เป็นสารที่ช่วยให้บุคคลมีความยับยั้งชั่ง ใจได้

แต่อย่างไรก็ตามสาเหตุทั้ง 4 ประการมักจะเกิดควบคู่กันเสมอ

วิธีการรักษาโรคติดการพนัน

โรคติดการพนันสามารถบำบัดรักษาได้ด้วยการทำพฤติกรรมบำบัดและการรักษาด้วยยา ซึ่งต้องอยู่ในการดูแลของจิตแพทย์และผู้ป่วยที่เป็นโรคติดการพนันเป็นบุคคล ที่ต้องการกำลังใจจากบุคคลรอบข้างเป็นอย่างมากเพื่อช่วยสนับสนุนการรักษาดังกล่าว

การป้องกันไม่ให้เป็นโรคติดการพนัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพนันฟุตบอลมีดังต่อไปนี้

1. ตระหนักว่าฟุตบอลเป็นกีฬา กล่าวคือ ดูฟุตบอลด้วยความรู้สึกและความคิดว่า เป็นกีฬาที่ให้ความสนุกสนาน และควรหาโอกาสเล่นฟุตบอลจริงๆ ด้วย โดยเฉพาะเยาวชนจะได้รู้สึกถึงความสนุกสนานเพลิดเพลินจากการเล่นฟุตบอลจริงๆ และพยายามจะเอาชนะจากการเล่นเกมส์จริงแทนการรู้สึกสนุกจากการชมและอยากเอา ชนะด้วยการพนันบอล และควรใช้ทักษะในการปฏิเสธพร้อมทั้งเดินหนีออกจากสถานการณ์เมื่อถูกผู้อื่น ชักชวนให้เล่นพนันฟุตบอล

2. อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี ควรอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่ยั่วยุต่อการเล่นการพนันฟุตบอล และการหลีกเลี่ยงสมาคมกับผู้ที่เล่นการพนันฟุตบอล

3. ไม่ทดลองเล่น การทดลองเล่นการพนันไม่ว่าจะได้หรือเสียก็จะมีส่วนกระตุ้นให้สารสื่อประสาท โดปามีนหลั่งอาจทำให้รู้สึกสนุก อิ่มเอมขณะเล่น แต่ในขณะเดียวกันอาจรู้สึกตึงเครียดและอยากเพิ่มปริมาณการเล่นมากยิ่งขึ้น และอาจจะทำให้ติดการพนันมากขึ้นได้

4. หลีกเลี่ยงจากสิ่งยั่วยุต่างๆที่จะทำให้รู้สึกอยากจะเล่นการพนัน กล่าวคือ การศึกษาบทวิเคราะห์ วิธีการ ประสบการณ์ เปรียบเทียบทีมต่างๆ อาจมีส่วนดีบ้างในการศึกษาเกมส์กีฬาแต่ผลกระทบทำให้เห็นแนวโน้มความน่าจะ เป็นของการแพ้ชนะ จึงอาจยั่วยุให้อยากพนัน ยิ่งอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เล่นการพนันด้วยยิ่งเสี่ยงต่อการอยากลองเล่น เมื่อทดลองเล่นแล้วชนะได้เงิน ก็ยิ่งได้ใจอยากเล่นมากยิ่งขึ้น รวมถึงการทำนายผลแพ้ชนะจากสื่อต่างๆ ก็มีส่วนยั่วยุให้เกิดการเล่นการพนันฟุตบอลได้เช่นกัน ผลกระทบจากการติดการพนันฟุตบอล

การเล่นการพนันฟุตบอล ส่งผลกระทบเสียหายหลายอย่างดังนี้

1. เสียสุขภาพจิต ผู้ที่ติดการพนันฟุตบอลนั้นไม่ว่าจะพนันแล้วได้เงินหรือเสียเงินก็ส่งผลเสีย ทั้งสิ้นเพราะจะไปกระตุ้นความอยากเล่นให้สูงขึ้นและควบคุมแรงกระตุ้นภายใน ได้ยากยิ่งขึ้น นอกจากนั้นจากผลการวิจัยพบว่าผู้ที่ติดการพนันส่วนหนึ่งมีภาวะซึมเศร้า ตึงเครียด และเคยคิดฆ่าตัวตาย

2. ทำให้เสียสัมพันธภาพ สัมพันธภาพในที่นี้ หมายถึง ทั้งบุคคลในครอบครัว เพื่อนฝูง ผู้ร่วมงาน ผู้ที่ติดการพนัน มักจะหมกหมุ่นอยู่กับการพนันและวิเคราะห์แนวโน้มฝ่ายแพ้ ฝ่ายชนะโดยไม่สนใจประกอบกิจกรรมอื่นๆของชีวิต บางรายอาจกลายเป็นคนพูดปด และขี้ขโมยได้เมื่อต้องเสียเงินจากการพนันมากๆ

3. เสียทรัพย์สินเงินทอง พบว่าผู้ที่เล่นการพนันส่วนมากฐานะทางเศรษฐกิจล่มสลายเพราะเสียเงินจากการ พนันส่งผลกระทบต่างๆ ทำให้เกิดปัญหาอื่นๆ ตามมาอีกมาก ดังมีคำกล่าวที่ว่า ไฟไหม้บ้านยังไม่อันตรายและเสียหายเท่าคนติดการพนัน

4. อาจทำให้เกิดอาชญากรรม จะได้ยินข่าวเสมอว่าเซียนพนันว่าจ้างนักเลงให้มาข่มขู่ผู้ที่เสียพนันแล้ว ไม่มีเงินจ่าย

ถึงขั้นทำร้ายร่างกายจนเสียชีวิตหรือผู้ที่เสียพนันหงุดหงิดโมโหอาจถึงขั้น ทำร้ายตัวเองหรือบุคคลใกล้ชิดได้ ดังนั้นการเล่นการพนันจึงมีแต่ผลเสียหายทั้งร่างกายและจิตใจ ทั้งก่อให้เกิดปัญหาสังคมอย่างอื่นตามมาอีกหลายอย่าง ควรหลีกเลี่ยงการเล่นการพนัน ดูฟุตบอลก็ดูด้วยความมีสติสัมปชัญญะและเพื่อความสนุกสนานในเกมส์กีฬา แล้วจะเกิดประโยชน์ต่อการเรียนรู้ในชีวิต อนึ่งการติดการพนันไม่ว่าจากการพนันฟุตบอลหรือการพนันชนิดอื่นๆ ถือว่าเป็นการป่วยทางสุขภาพจิตและจิตเวช ดังที่ได้อธิบายผ่านมา เป็นโรคที่รักษาให้หายได้ ขอเพียงแต่ผู้อ่านทุกท่านได้เข้าใจว่าคือ การป่วยด้านสุขภาพจิตสามารถรักษาได้ก็จะสามารถช่วยให้ผู้ที่ติดการพนันรอด พ้นจากบ่วงกรรมดังกล่าวได้ในที่สุด

บทความโดย วุฒิพงศ์ ถายะพิงค์ รพ.สวนปรุง