เรื่อง : อรชุมา มีวงศ์อุโฆษ
ช้างถือเป็นสัตว์ชั้นสูงที่อยู่คู่บ้านคู่เมืองของไทยมาตั้งแต่อดีตกาล แต่ในปัจจุบัน ช้างไทยกลับกลายเป็นเพียงเครื่องมือทำมาหากินของมนุษย์ โดนทารุณกรรมอย่างโหดร้ายจากการฝึกเพื่อแสดงโชว์ ถูกนำมาเดินถนนเพื่อขอทาน หรือใช้แรงงานอย่างหนัก ทำให้ผู้หญิงตัวเล็กๆ คนหนึ่ง คุณเล็ก- แสงเดือน ชัยเลิศ ต้องลุกขึ้นมาต่อสู้เพื่อช้าง โดยได้ก่อตั้ง Elephant Nature Park ศูนย์อภิบาลช้าง ใน จ.เชียงใหม่ เพื่อเยียวยา ดูแลช้างที่ถูกทำร้าย เส้นทางในการอุทิศตนเพื่อช้างต้องเจออิทธิพลมากมาย แต่ก็ไม่ได้ทำให้เธอยอมแพ้หรือท้อแท้และยังคงเดินตามเสียงหัวใจตนเองต่อไป

จุดเริ่มต้นในการมาทำงานอนุรักษ์ช้าง
จริงๆแล้วดิฉันเป็นชาวเขาเผ่าขมุ อยู่อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ ไม่ได้คาดฝันว่าตัวเองจะมาทำเกี่ยวกับโครงการช้าง แต่ด้วยความตั้งใจ มุ่งมั่นและความรักสัตว์ และก็ได้มีโอกาสไปคลุกคลีกับช้างจากการเริ่มต้นเข้าทำงานกับช้างในภูเขา ก็เดินทางบุกป่าผ่าดงเข้าไปช่วยช้าง จนกระทั่งมีกลุ่มอาสาสมัครจากทั่วโลกที่ติดตามดิฉันเข้าไปด้วย เขาก็ได้เห็นการทำงานของดิฉัน และได้นำเรื่องราวต่างๆไปเขียนเผยแพร่ทั่วโลก จนมีชาวอเมริกันคนหนึ่งซื้อที่ดินให้เปิดศูนย์ในการดูแลช้าง ซึ่งตอนแรกก็มีช้างอยู่ 9 เชือก บนพื้นที่ 50 ไร่ ปัจจุบัน เรามีพื้นที่หลายร้อยไร่ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่เราบริหารจัดการจากเงินที่ได้จากการเข้ามาช่วยเหลือของอาสาสมัคร ตอนนี้เรามีช้างเกือบ 40 เชือกในศูนย์ค่ะ

ความโหดร้ายเกี่ยวกับช้างในประเทศไทยที่สังคมควรรับรู้
คนจะคิดว่าช้างไทยฉลาดมาก วาดรูปได้สวยงาม เตะฟุตบอลได้ ทำอะไรได้สารพัด นักฝึกช้างที่มีชื่อเสียงระดับโลกก็มาจากประเทศไทย แต่ข้อเท็จจริงแล้ว เบื้องหลังของการโชว์เหล่านี้ คือการฝึกช้างอย่างหนักค่ะ แต่ละภาคมีการฝึกไม่เหมือนกัน มีทั้งแบบขังไว้ในคอก มัดช้าง ทิ่มแทงช้าง ช้างเป็นสัตว์ใหญ่นะคะ เขาไม่ได้เกิดมาเพื่อเป็นแรงงานหรือทาสของเรา เขาจะไม่ยอมเราง่ายๆ การจะให้ช้างออกมาทำงานแต่ละครั้ง จะต้องบังคับ ต้องฝึกโดยการใช้ของแข็งทิ่มแทงจนช้างกลัว และยอม
อย่างการฝึกลูกช้าง ต้องดึงเขาออกจากแม่มาฝึกเป็นอาทิตย์ พอฝึกเสร็จลูกช้างก็จำแม่ไม่ได้เลย นี่คือความโหดร้ายระหว่างการฝึก การเอาช้างไปเต้นระบำ เล่นดนตรี วาดรูป เป็นสิ่งที่เขาไม่ได้อยากทำ แต่ต้องทำเพราะเขากลัวเจ็บ คนไทยใช้วิธีฝึกแบบรวบรัด ช้างต้องเจ็บตัวทุกครั้ง นี่คือข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น

ปัญหาหลักของช้างไทยในปัจจุบัน
ช้างเดินถนนเป็นปัญหาหลักที่ประเทศไทยยังแก้ไขไม่ได้ บางทีเอาช้างมาเดินถนน กีดขวางการจราจร ช้างถูกรถชน ช้างตกคลอง ช้างท้องร่วง หรือเสียชีวิต โดยเฉลี่ยแล้วช้างจะถูกรถชนเดือนละ 5 เชือก และมีอุบัติเหตุทำให้บาดเจ็บกันตลอดค่ะ คนมองว่าช้างเป็นสัญลักษณ์ของประเทศไทย แต่ปรากฏว่า เราปล่อยให้ช้างซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของประเทศออกไปเร่ร่อนขอทาน บางทีก็มีการทุบตีที่เราจะเห็นผ่าน youtube ตลอด รัฐบาลยังแก้ไขไม่ได้ค่ะ นี่คือปัญหาหลักและปัญหาใหญ่คะ

บทบาทของปางช้าง "Elephant Nature Park"
Elephant Nature Park ตั้งขึ้นมาเพื่อที่จะเป็นบ้านหลังสุดท้ายของช้างเร่ร่อนที่เราช่วยเหลือมา เขาจะไม่ถูกทุบตีอีก จะไม่มีการขี่ จะไม่มีการโชว์ ไม่มีการใช้ตะขอ ที่นั่นช้างจะอยู่อย่างอิสระแบบธรรมชาติ ได้วิ่งเล่น อาบโคลน จะมีอาสาสมัครจากทั่วโลกเข้ามาปลูกอาหารให้ช้าง มาเก็บมูลช้าง ตอนเช้าทำความสะอาดโรงช้าง จุดหลักอีกอย่างหนึ่งก็คือ ที่ศูนย์บริบาลช้าง จะมีการให้ข้อมูลกับนักท่องเที่ยวจากทั่วโลกเกี่ยวกับการดูช้างอย่างไร ไม่ให้เป็นการทรมานช้าง ชีวิตของช้างไทยควรได้รับการยกย่องนับถือ ไม่ใช่ว่าเอาเงินมาแลกกับการขี่ช้างวันหนึ่งหลายชั่วโมง ช้างมีสิทธ์ที่จะได้รับการพักผ่อน มีสิทธิ์ที่จะได้อาบน้ำ ไปเล่นโคลน เราต้องการปลูกจิตสำนึกในการท่องเที่ยวอย่างรับผิดชอบค่ะ

แรงบันดาลใจกับการอุทิศตนเพื่อช้างอย่างไม่เหน็ดเหนื่อย
สิ่งหนึ่งที่เป็นแรงบันดาลใจคือ ความรัก คือตัวเองเป็นคนรักสัตว์ทุกชนิดมาตั้งแต่เด็ก ที่ศูนย์เราไม่ได้ช่วยเหลือช้างอย่างเดียว มีทั้งหมู สุนัข แมว วัวควาย เรามีเกินพันชีวิต ดิฉันเคยเห็นช้างลากไม้โดนทารุณกรรม เห็นช้างตัวผู้ร้องโหยหวนในขณะที่ถูกทุบหัว ทำให้ดิฉันคิดว่า วันหนึ่งที่ได้ทำอะไรก็ตาม อยากจะช่วยเหลือช้าง ไม่อยากเห็นเขาเจ็บปวดและถูกทำร้ายจากมนุษย์อีกแล้วค่ะ นี่คือแรงบันดาลใจค่ะ

งานอาสาสมัครในปางช้าง Elephant Nature Park
ที่ศูนย์บริบาลช้าง เรามีอาสาสมัครเฉลี่ยอาทิตย์ละไม่ต่ำกว่า 50 คนจากทั่วโลก เราจะทำการตกลงกันก่อนว่า ใครก็ตามที่เข้ามาในศูนย์บริบาลช้างอย่าคาดหวังว่าช้างจะมาสร้างความบันเทิงให้กับเขาเหล่านั้น แต่พวกเขาจะต้องเข้ามาเพื่อสร้างประโยชน์ให้กับศูนย์บริบาลช้าง เช่น มาปลูกหญ้าทำความสะอาดโรงช้าง ซ่อมโรงช้าง เก็บขี้ช้าง ป้อนอาหารให้ช้าง พาช้างไปอาบน้ำ ขุดบ่อโคลน เตรียมอาหารให้เหมาะกับช้างแต่ละแบบ เช่น ช้างแก่ต้องเป็นอาหารเหลว ช้างที่ยังไม่มีฟันเราก็ต้องปอกอาหารทุกชนิด อาสาสมัครจะทำงานทั้งวัน มีแบ่งเป็นแผนก ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นงานหนัก แต่อาสาสมัครเหล่านี้เต็มใจที่จะเข้ามาทำทั้งอาทิตย์คะ

อยากเข้ามาเป็นอาสาสมัครต้องทำอย่างไรบ้าง
ถ้าใครอยากเป็นอาสาสมัคร เฉพาะคนไทยไม่เสียเงินนะคะ ไปสมัครได้ที่ http://www.elephantnaturepark.org เราก็จะมีที่พักให้ 7 วัน ที่นั่นอาหารของเราเป็นอาหารสุขภาพแบบบุฟเฟ่ต์ เป็นมังสวิรัติทั้งหมด เพราะเราถือว่า ถ้าคุณรักช้าง คุณก็ต้องรักสัตว์อื่นด้วย อาหารจะมีไม่ต่ำกว่า 20 ชนิดต่อ 1 มื้อ ถือเป็นสวรรค์ของอาหารมังสวิรัติเลยนะคะ

อุปสรรคที่ใหญ่ที่สุดในการต่อสู้เพื่อช้าง กว่าจะมาถึงวันนี้
การทำงานกับช้าง มันไม่ได้เป็นเส้นทางที่ราบรื่นนะคะ เพราะว่า ช้างเป็นอุตสาหกรรมที่ใหญ่มากแล้วก็คนที่เป็นเจ้าของช้างต้องมีอิทธิพลพอสมควร เช่น พวกนักการเมือง พ่อเลี้ยง นักธุรกิจ การที่เราจะออกมาพูดอะไรสักอย่างเพื่อปกป้องช้าง เช่น การตัดงาช้าง การตัดหางช้าง แล้วไปทำลายธุรกิจหรือผลประโยชน์ของเขาแน่นอนว่าปัญหาเยอะมาก ที่ผ่านมา บางครั้งก็ถูกข่มขู่อะไรสารพัด แต่ยืนหยัดต่อสู้ขึ้นมาได้เพราะว่า เราเชื่อมั่นในสิ่งที่เราทำว่าเราไม่ได้ทำอะไรผิด แล้วด้วยความเป็นผู้หญิง บางทีไปติดต่องานอะไรก็ตาม เขาก็จะไม่ค่อยให้ความสำคัญ แต่สิ่งหนึ่งที่ท่องไว้กับตัวเองตลอดเวลาก็คือ ไม่ท้อถอย เราจะต้องยืนหยัดทำงานต่อไปจนกว่างานจะสำเร็จ นั่นคือ สิ่งที่ตัวเองทำจนมาถึงวันนี้ได้ค่ะ

การทำอะไรก็ตามไม่จำเป็นเราจะต้องเป็นหนึ่ง เราเป็นตรงไหนก็ได้ แต่ในช่วงที่เรากำลังเรียนรู้เก็บเกี่ยวประสบการณ์ แล้ววันหนึ่งเราจะแข็งแกร่งเอง

จำไว้ว่า อย่ายอมแพ้ เราต้องเอาชนะใจเราก่อน เปิดใจรับกับการเปลี่ยนแปลงแล้วก็มุ่งมั่นว่าสิ่งนี้คือสิ่งที่ดีที่สุด จงเดินตามเส้นทางที่เราตั้งใจไว้ อย่าท้อถอย ความพยายามอยู่ที่ไหนความสำเร็จอยู่ที่นั้น นั้นยังเป็นคติที่ใช้ได้อยู่จนถึงทุกวันนี้ ถ้าคิดว่า สิ่งที่เราทำแล้วจะเป็นสิ่งที่เรารักและดีที่สุด เดินตามเส้นทางนั้น แล้วก็ฟังเสียงหัวใจตัวเองค่ะ

ถ้าสมมติว่าช้างพูดได้ คุณเล็กคิดว่าช้างอยากจะบอกอะไรกับคน
ถ้าช้างพูดได้ ช้างจะบอกว่า เขาไม่ได้เกิดมาเพื่อเป็นข้าทาสของคน เขาอยากจะมีชีวิตเหมือนเรา อยากจะเข้าสู่ป่า ถ้าอยากจะใช้เขาทำไมคุณไม่ใช่วิธีการฝึกที่ดีกว่านั้น ทำไมต้องทุบตีเขา ให้โอกาสเขาบ้าง เขาคงอยากจะขอสิทธิในความเป็นสิ่งมีชีวิตเหมือนกัน วันนี้ดิฉันอยากจะพูดแทนช้าง อยากบอกคนที่ใช้ช้างหรือคนที่จะขี่ช้าง อยากจะขอความเอาใจใส่ เอาใจเขามาใส่ใจเรา เขาก็มีชีวิตจิตใจเหมือนกับเราค่ะ

เราจะสามารถช่วยอนุรักษ์ช้างได้อย่างไรบ้าง
ตอนนี้ ช้างเราเหลือน้อยมากนะคะ เราสามารถช่วยดูแลอนุรักษ์ช้าง โดยการไม่สนับสนุนการแสดงช้างโชว์ ต้องเลือกดูนะคะว่าไม่ดูช้างที่แสดงแล้วทำให้ช้างนั้นเจ็บปวด เรื่องการขี่ช้างก็เหมือนกันนะคะ ถ้าเกิดน้องจะขี่ช้าง ถ้าช้างป่วย ช้างแก่ก็อย่าไปขี่เขา ให้ความเมตตากับเขา
เวลาไปท่องเที่ยวที่ไหนก็ตาม ไม่เฉพาะช้าง แต่กับสัตว์ทุกชนิดเราควรจะท่องเที่ยวแบบรับผิดชอบและก็เคารพสิทธิของผู้อื่น สัตว์ทุกชนิดมีความรู้สึกเหมือนกับเรา เราไม่ชอบสิ่งไหนเขาก็ไม่ชอบเหมือนกัน อยากให้น้องๆ มีความเมตตาและความรับผิดชอบ แล้วอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุขค่ะ