อาวุธคู่อาชีพ : ช่างภาพสารคดี
 

ช่างภาพอาจจะเป็นอาชีพในฝันของใครหลายคน เพราะเป็นอาชีพอิสระที่ให้ผลตอบแทนสูง จบงานก็คือจบ ไม่มีภาระผูกพัน แต่สำหรับช่างภาพสารคดีนั้นมีกระบวนการทำงานไม่ต่างจากนักข่าว และยังพ่วงด้วยความเสี่ยงในการลงพื้นที่ พี่ต้อม จันทร์กลาง กันทอง เปิดเผยประสบการณ์ในอาชีพช่างภาพสารคดี 15 ปี และอาวุธคู่กายที่หวงแหน ได้แก่ กล้อง Canon 1D และกระเป๋า newswear ที่ผ่านการใช้งานมาอย่างโชกโชน

ช่างภาพสารคดีคืออะไร
ช่างภาพที่ถ่ายทอดเรื่องราวเป็นภาพชุด เป็นภาพเล่าเรื่องจนเข้าใจได้หมด ช่างภาพข่าวแบ่งประเภทใหญ่ ๆ ได้เป็น ช่างภาพสารคดี (documentary) และช่างภาพข่าว (spot news) โดยช่างภาพข่าวจะทำงานตามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว เช่น ช้างเขาใหญ่ ช่างภาพข่าวก็จะไปถ่ายตอนช้างกำลังเหยียบรถ แล้วตีพิมพ์รายวัน จบแล้วก็ไปทำงานอย่างอื่น แต่ช่างภาพสารคดีต้องคิดต่อว่าเพราะอะไร ช็อตที่เหยียบรถก็จำเป็นอยู่ ช้างออกมาทำไม ถนนตัดผ่านเยอะ หน้าท่องเที่ยว คนให้อาหารลิง มันก็จะเห็นภาพรวม ช่างภาพสารคดีต้องค่อย ๆ เก็บจิ๊กซอว์ ค่อย ๆ ตามข้อมูลไป
 

การเลือกประเด็นพิจารณาจากอะไร
เราต้องทำการบ้านเยอะมาก บางทีต้องออกไป 10-20 ครั้ง ต้องคาดว่าอะไรจะเกิดขึ้นบ้าง ผมชอบทำประเด็นด้านวิถีชีวิตผู้คน ตอนนี้ทำเรื่องความสัมพันธ์ของลุ่มน้ำโขง ระหว่างไทยลาวถูกน้ำโขงแบ่งเป็นชาติ แต่วัฒนธรรมมันใกล้เคียงกัน ก็ทยอยเก็บภาพเหล่านี้อยู่
 

มีความเสี่ยงความอันตรายแค่ไหน
ไม่อันตรายมาก มีแค่อันตรายจากการเดินทางมากกว่า ปกติผมพกกล้องสองตัว เลนส์ครบช่วง tele กลาง wide angel ถ้างานสารคดีที่เปิดตัวไม่ได้จะใช้กล้องตัวเดียวเพื่อความคล่องตัว แล้วก็มีกล้องสำรองไว้เฉย ๆ
 

เราต้องเซฟตัวเองกับข้าวของยังไงบ้าง
บางทีเราเปิดเผยตัวไม่ได้ ทำตัวเด่นมากไม่ได้ ใช้กล้องชุดแบบนี้ไม่ได้ เราต้องประเมินสถานการณ์ด้วยว่าคุ้มไหม ต้องเอาตัวรอด พูดคุยก่อน
 

ทำไมถึงเลือกกล้อง Canon 1D และกระเป๋า newswear เป็นของรักของหวง
กระเป๋า newswear ต้องสั่งมาจากเมืองนอก ออปชั่นแบบทหาร สะพายได้หลายแบบ เคลมว่ากันพายุนะ เคยทดสอบมาแล้ว ตอนนั้นมีเคสประมงพื้นบ้านที่ได้รับผลกระทบจากแท่นขุดเจาะ ผมจะไปถ่ายรูปแถวที่วางอวน ตอนแรกจะออกเที่ยงคืนแต่ไม่ได้เพราะพายุเข้า รอจนถึงตีสี่ เห็นพายุเบาลงก็เลยไปเข็นเรือ ฟ้าแลบเหมือนหนังเลยนะ เรือไม่ใหญ่ นั่งสี่คนเต็ม น้องอีกคนเป็นช่างภาพวิดีโอ อุปกรณ์ครบชุด ไปสักพักพายุก็เข้า น้ำเข้าเรือ แล้วจู่ ๆ เรือก็ดับ ลูกเรือมาวิดน้ำกลางลำเรือ สักพักเรือก็ติด แดดออกแล้วฟ้าเป็นแสงสีทองสวยมาก เราเลยกลับไม่ได้ กล้องก็ไม่เป็นอะไรเพราะกระเป๋าใบนี้ ราคาแพง 165 เหรียญ แต่เทียบไม่ได้กับกล้องข้างใน ตัวละ 250,000-300,000 บาท

กล้องตัวนี้เป็นดิจิทัลตัวแรกที่ซื้อ Canon 1D สี่ล้านพิกเซลเอง จริง ๆ ซื้อมือสองนะ 60,000 บาท ตอนนี้เป็นกล้องสำรองเพราะมันหนักแต่ยังใช้ได้อยู่ ผ่านงานมาเยอะทั้งงานม็อบปี 53 เผาเมือง ถ่ายน้ำท่วม โฟกัสเร็วมาก ชัตเตอร์สูงมาก โฟกัสเร็วทำให้เราทำงานเร็วได้เวลาเจอเหตุการณ์ฉับพลัน ตอนถ่ายงานน้ำท่วม ภาพก็ได้ลงปกของ National Geographic ด้วย
 

ทำไมถ่ายรูปต้องแพง
เป็นคำถามที่ดี ช่างภาพมืออาชีพจริง ๆ ก็อยากได้กล้องถูกนะแต่มันไม่มี กล้องแพงเพราะมันต้องทนมากและไว้ใจได้ ไม่เสียกลางงาน ไม่ error ง่าย บางทีเราเจอฝนตกหนักมาก 1D ก็เคยหล่นหนัก ๆ กลิ้งเลยแต่ก็ไม่เป็นอะไร
 

ถ่ายรูปจากกล้องมือถือบ้างไหม
ไปเที่ยวก็ถ่ายมือถือ ถ่ายเล่นขำ ๆ แต่ถ้าใช้กล้องตัวใหญ่ปุ๊บ กระบวนการคิดมันจะเป็นอีกแบบหนึ่งโดยอัตโนมัติ คำนวณคนละแบบ ดูแสง ดู compose แสงแบบนี้ถ่ายไม่ได้ แต่มือถือดันถ่ายได้นะ