บทที่ ๙๑ ผู้ข้ามพ้นโอคะ
การสนทนาธรรมของพระภิกษุ ๒ องค์ยุติลงตอนตีสี่อันเป็นเวลาของการทำวัตรเช้า แม้จะผ่านการบรรลุธรรมขั้นโลกุตะระหากก็ต้องบำเพ็ญสมณะกิจตามวินัยบัญญัติ เพราะพระวินัยเป็นระเบียบภายนอกที่มองเห็นได้ส่วนความหลุดพ้นเป็นคุณธรรมภายในที่ผู้เข้าถึงเท่านั้นจะรู้และเข้าใจด้วยเป็นสิ่งที่เรียกว่าปัจตังคือรู้ได้เฉพาะตน ผู้ที่ยังไม่หลุดพ้นยังเข้าไม่ถึงหารู้หาเข้าใจได้ไม่ ทำวัตรเช้าเสร็จบรรพชิตทั้ง ๒ องค์เจริญจิตภาวนาเป็นเวลา ๑ ชั่วโมงแล้วแผ่เมตตาและอุทิศส่วนกุศลไปยังสรรพสัตว์ซึ่งเป็นเพื่อนเกิดแก่เจ็บตายที่ยังเวียนว่ายอยู่ในสงสารสาครจากนั้นท่านพระครูจึงงออกบิณฑบาตรโปรดสัตว์อันเป็นกิจวัตรที่จะขาดเสียไม่ได้ส่วนหลวงพ่อเกษมไม่ได้ออกบิณฑบาตรมาเนื่องจากอาพาธด้วยโรคมะเร็งในกระดูก โรคร้ายนี้ทำให้ท่านต้องเจ็บปวดแสนสาหัสมานานนับปีแม้จนบัดนี้ก็ยังไม่ทุเราเบาคลายอย่างไรก็ตามการปฏิบัติถึงขั้นโลกุตะระทำให้ท่านทนต่อทุกขเวทนาได้จึงสามารถยังจิตให้ผ่องใสแม้กายจะทุกข์ทรมาน พระอริยะบุคคลระดับสูงสุดเป็นผู้ข้าวพ้นห้วงน้ำ.....................

นารีผล
ประพันธ์โดย สุทัสสา อ่อนค้อม