ความทุกข์ของคนเรานั้นล้วนเกิดจาก 2 ปัจจัยคือ ปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอก แทบทุกกรณีปัจจัยภายในเป็นตัวการสำคัญที่สุด เพราะไม่ว่าปัจจัยภายนอกจะเป็นอย่างไร หากเราวางใจได้ถูกก็ไม่ทุกข์ใจ 

ดังนั้นเมื่อเรามีความทุกข์ อย่าโทษปัจจัยภายนอกอย่างเดียว ควรมองมาที่ตัวเองด้วยว่า มุมมอง ทัศนคติ และท่าทีของเรามีส่วนเพียงใดที่ทำให้เราทุกข์ใจ

พระไพศาล วิสาโล