ผ่านพ้นเทศกาลแห่งความสุขตรุษจีนกันมาหมาด ๆ ก็เข้าสู่เทศกาลแห่งความรัก ซึ่งหากพูดถึงวันแห่งความรักสากล ก็เป็นที่รู้โดยทั่วกันว่าคือวันวาเลนไทน์ แต่หากกล่าวถึงวันแห่งความรักความเมตตาในพุทธศาสนา ก็ต้องยกให้ วันมาฆบูชา ซึ่งในปีนี้ตรงกับวันวาเลนไทน์พอดี

ชื่อว่า รักและเมตตา ย่อมนำมาซึ่งความสุข ความสงบ ความสามัคคี และความสวัสดี ตราบเท่าที่ทุกคนมีสิ่งเหล่านี้เป็นทุนอยู่ในจิตในใจ ตราบนั้นความวุ่นวาย การแก่งแย่งชิงดี การลุแก่อำนาจ ย่อมไม่อาจตั้งอยู่ได้

 สังคมที่จะมีความเจริญโดยส่วนเดียว ย่อมเป็นสังคมที่ประกอบด้วยความรัก ความเมตตา ความสามัคคี เป็นที่ตั้ง เมื่อครั้งพุทธกาล พระเจ้าอชาตศัตรู กษัตริย์แห่งแคว้นมคธ ทรงปรารถนาจะปราบแคว้นวัชชีให้พินาศถึงความวอดวาย จึงสั่งวัสสการพราหมณ์ อำมาตย์ใหญ่ของแคว้นไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า เพื่อทูลถามถึงการนี้ องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสสอนวัสสการพราหมณ์ โดยทรงแสดงอปริหานิยธรรม ๗ อันได้แก่

• พวกเจ้าวัชชีจักหมั่นประชุมกันเนือง ๆ อยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

• พวกเจ้าวัชชีจักพร้อมเพรียงกันประชุม จักพร้อมเพรียงกันเลิกประชุม และจักพร้อมเพรียงกันทำกิจที่เจ้าวัชชีพึงกระทำอยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

• พวกเจ้าวัชชีจักไม่บัญญัติสิ่งที่มิได้บัญญัติไว้ จักไม่ถอนสิ่งที่ได้บัญญัติไว้แล้ว จักสมาทานประพฤติอยู่ในวัชชีธรรมของเก่าตามที่บัญญัติไว้แล้วอยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

• พวกเจ้าวัชชีจักสักการะเคารพนับถือบูชาท่านที่เป็นผู้ใหญ่ของพวกเจ้าวัชชี และจักเชื่อฟังถ้อยคำของท่านเหล่านั้นอยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

• พวกเจ้าวัชชีจักไม่ฉุดคร่าขืนใจสตรีหรือกุมารีในสกุล ให้อยู่ร่วมด้วยอยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

• พวกเจ้าวัชชีจักสักการะ เคารพ นับถือ บูชาเจดีย์ของพวกเจ้าวัชชีทั้งภายในภายนอก และจักไม่ปล่อยให้ธรรมิกพลีที่เคยให้ที่เคยกระทำแก่เจดีย์เหล่านั้นเสื่อมทรามไปอยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

• พวกเจ้าวัชชีจักจัดแจงไว้ดีแล้ว ซึ่งความอารักขา ป้องกันคุ้มครองอันเป็นธรรม ในพระอรหันต์ทั้งหลาย ด้วยตั้งใจว่า ไฉนหนอ พระอรหันต์ที่ยังมิได้มา พึงมาสู่แว่นแคว้น และที่มาแล้ว พึงอยู่เป็นผาสุกในแว่นแคว้นดังนี้อยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

ครั้นแล้ว พระผู้มีพระภาครับสั่งกะวัสสการพราหมณ์ว่า พวกเจ้าวัชชีจักสนใจในอปริหานิยธรรมทั้ง ๗ นี้ อยู่เพียงใด พึงหวังได้ซึ่งความเจริญอย่างเดียว ไม่มีเสื่อมเพียงนั้น ฯ

ทั้งนี้ อปริหานิยธรรม ก็คือ ธรรมอันเป็นเหตุไม่ให้เกิดความเสื่อม ซึ่งโดยนัยยะสามารถแปลความโดยสังเขปได้ดังนี้ 

๑. หมั่นประชุมกันเนือง ๆ การอยู่ร่วมกัน การทำงานร่วมกันของคนในสังคมจะต้องมีการพบปะ ประชุม ปรึกษาหารือกันสม่ำเสมอ เพื่อแก้ไขปัญหาและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน ยอมรับในเหตุผลที่ถูกต้องที่เป็นประโยชน์ เพื่อความเข้าใจที่ดีต่อกันของทุกคนในสังคม เช่น ในสถานที่ทำงาน หากมีการประชุมปรึกษากันระหว่างผู้ร่วมงานทุกครั้ง งานก็จะราบรื่น หากมีข้อผิดพลาด ทุกคนก็จะช่วยกันแก้ไขปรับปรุงตามเหตุปัจจัยอันควร

๒. ประชุมหรือเลิกประชุม และทำกิจของส่วนรวมอย่างพร้อมเพรียงกัน เพื่อให้เกิดความยุติธรรมเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของหมู่คนที่อยู่รวมกัน ไม่กินแหนงแคลงใจกัน จะทำงานอะไรก็สำเร็จได้ 

๓. ไม่บัญญัติสิ่งที่มิได้บัญญัติ ไม่ถอนสิ่งที่ได้บัญญัติไว้ แล้วยึดถือปฏิบัติตามหลักธรรมที่บัญญัติไว้ เช่น ในบ้านเมืองจะไม่มีใครบัญญัติหรือล้มเลิก ระเบียบกฎเกณฑ์ต่าง ๆ ของคณะหรือสังคมตามความพอใจของตนหรือของกลุ่ม โดยไม่คำนึงถึงความถูกต้องหรือส่วนรวมเป็นหลัก

๔. เคารพนับถือเชื่อฟังและให้เกียรติแก่ผู้เป็นประธาน ผู้บริหารหมู่คณะ และปฏิบัติตามหลักธรรมที่บัญญัติไว้

๕. ให้เกียรติ ให้ความปลอดภัยแก่สตรีเพศ ไม่ข่มเหงฉุดคร่า สตรีถือว่าเป็นเพศแม่ เป็นเพศที่อ่อนแอ บุรุษควรให้เกียรติ ให้การยกย่อง ปกป้องไม่ให้ใครละเมิดสิทธิหรือข่มเหงรังแก ถ้าสังคมใด ๆ ผู้หญิงถูกรังแกหรือฉุดคร่าข่มขืน ความเสื่อมก็จะเกิดกับสังคมนั้น

๖. เคารพนับถือบูชาพระเจดีย์ทั้งหลายทั้งภายในและภายนอกเมือง และไม่บั่นทอนผลประโยชน์ที่เคยอุปถัมภ์บำรุงพระเจดีย์เหล่านั้น หมายถึง การให้ความเคารพและปกป้องรักษาปูชนียสถานที่สำคัญในศาสนา เพื่อให้เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของกลุ่มคนในหมู่คณะที่อยู่ร่วมกันและระลึกถึงกัน 

๗. จัดการอารักขาโดยธรรมแก่พระอริยะ ด้วยตั้งความปรารถนาว่า พระอริยะเหล่านี้ที่ยังไม่มาสู่บ้านนี้เมืองนี้ขอให้มา ส่วนที่มาแล้วขอให้ท่านอยู่ผาสุก หรือเป็นการดูแลพระสงฆ์องค์เจ้าตามสมควรแก่ธรรม เช่น ตักบาตร ถวายปัจจัยสี่ เป็นต้น

อปริหานิยธรรม นี้ เป็นธรรมเพื่อการอยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างเป็นปกติสุข เป็นธรรมอันเป็นเหตุแห่งความสามัคคี ทุกคนในสังคมจึงควรนำมาประพฤติปฏิบัติ เพราะตราบใดที่มีความสามัคคีอยู่ ตราบนั้นสังคมนั้นเมืองนั้นก็มีความมั่นคงเป็นปึกแผ่น ไม่ถูกทำลายด้วยภัยจากบุคคล กลุ่มบุคคล หรือภัยจากเหตุอื่นใดทั้งภายในและภายนอกทั้งสิ้น