การทรมานตนของผู้บำเพ็ญเพียร ต้องให้พอเหมาะกับอุปนิสัย

นายสารถีผู้ฝึกม้ามีชื่อเสียงคนหนึ่ง มาเฝ้าพระพุทธเจ้าทูลถามถึงวิธีทรมานเวไนย
พระองค์ทรงย้อนถามนายสารถีก่อนถึงการทรมาณม้า เขาทูลว่าม้ามี ๔ ชนิด คือ

๑. ทรมานง่าย
๒. ทรมานอย่างกลาง
๓. ทรมานยากแท้
๔. ทรมานไม่ได้เลย ต้องฆ่าเสีย

พระองค์จึงตรัสว่าเราก็เหมือนกัน

๑. ผู้ทรมาณง่าย คือผู้ปฏิบัติทำจิตรวมง่ายให้กินอาหารเพียงพอ
เพื่อบำรุงร่างกาย

๒. ผู้ทรมานอย่างกลาง คือผู้ปฏิบัติทำจิตไม่ค่อยจะลง
ก็ให้กินอาหารแต่น้อยอย่าให้มาก

๓. ทรมานยากแท้ คือผู้ปฏิบัติทำจิตลงยากแท้ ไม่ต้องให้กินอาหารเลย
แต่ต้องเป็น อตฺตญฺญู คือ รู้กำลังของตนว่าจะทนทานได้สักเพียงไร แค่ไหน

๔. ทรมานไม่ได้เลย ต้องฆ่าเสีย คือผู้ปฏิบัติทำจิตไม่ได้ เป็น ปทปรมะ
พระองค์ทรงชักสะพานเสีย กล่าวคือ ไม่ทรงรับสั่งสอน อุปมาเหมือนฆ่าทิ้งเสีย ฉะนั้น

พระธรรมเทศนาของพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺตเถระ
หนังสือ มุตโตทัย โดยคุณบัวใต้ โพสไว้ สาธุ ..