ระดับภาษา

โอกาส/สถานที่

ลักษณะภาษาที่ใช้

พิธีการ

งานพิธีต่าง ๆ กล่าวเปิดงาน กล่าวสุนทรพจน์

กล่าวปราศรัย กล่าวเปิดการประชุม

สละสลวย ถูกต้องตามแบบแผน

มีพิธีรีตองในการนำเสนอ

ทางการ

การบรรยาย การอภิปราย

 เขียนข้อความเสนอต่อสาธารณชน

สุภาพ กระชับ ชัดเจน อาจมีศัพท์

วิชาการปนอยู่ด้วย

กึ่งทางการ

การประชุมกลุ่ม การอภิปรายกลุ่ม

การบรรยายในชั้นเรียน ข่าว สื่อมวลชน

ภาษาที่โต้ตอบเพื่อแลกเปลี่ยนความ

คิดเห็น ลดความเป็นทางการลง

สนทนา

การพูดคุยเรื่องทั่วไปในชีวิตประจำวัน

การเขียนจดหมายหาเพื่อน

ภาษาสนทนาของคนกลุ่มเล็ก ๆ ที่มี

ความคุ้นเคยกัน

กันเอง

การพูดกับคนในครอบครัว เพื่อนสนิท ญาติพี่น้อง

ภาษาพูดที่มีความเป็นกันเอง อาจมี

คำคะนองหรือภาษาถิ่นปนอยู่ด้วย

จากคำไทยเดิม

จากคำที่มาจากภาษาอื่น

พระ + เครือญาติ ร่างกาย เครื่องใช้ 

เช่น พระเจ้าลูกเธอ พระเต้า พระที่นั่ง

ทรง + คำสามัญ = กริยาราชาศัพท์

เช่น ทรงถาม ทรงยืน ทรงช้าง ทรงขลุ่ย

* ทรง ไม่สามารถนำหน้าได้ทุกคำ

เช่น ไหว้ ต้องใช้ ทรงคม อ้วน ต้องใช้ ทรวงพ่วงพี

พระ + ร่างกาย เครื่องใช้ 

เช่น พระหัตถ์ พระเนตร พระจุฑามณี

พระ พระราช สมเด็จพระราช สมเด็จพระบรม-ราช + เครือญาติ (ตามลำดับความสูงศักดิ์)

เช่น พระชนนี พระราชชนนี สมเด็จพระราชชนนี สมเด็จพระบรมราชชนนี

พระ พระราช พระบรมราช + คำนาม = คำเรียกกริยา

เช่น พระดำรัส พระราชดำริ พระบรมราชโองการ

ทรง + คำกริยา = กริยาราชาศัพท์

เช่น ทรงดำเนิน ทรงพระดำเนิน

เรื่องที่กราบบังคมทูล

คำกราบบังคมทูล

แนะนำตนเอง

ขอเดชะฝ่าละออกธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม ข้าพระพุทธเจ้า...

(ออกชื่อ)...ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส กราบบังคมทูล

พระกรุณาทราบ ฝ่าละอองธุลีพระบาท พระราชอาญาไม่พ้นเกล้า

พ้นกระหม่อม ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ

เรื่องธรรมดาทั่วไป

ข้าพระพุทธเจ้า.............พระพุทธเจ้าข้า

ความสบาย/รอดอันตราย

ขอเดชะพระบารมีปกเกล้าปกกระหม่อม

ความผิดพลาด

พระราชอาญาไม่พ้นเกล้าพ้นกระหม่อม

ขอความกรุณา

พระบารมีปกเกล้าปกกระหม่อม

ความอนุเคราะห์ที่ได้รับ

พระเดชพระคุณเป็นล้นเกล้าล้นกระหม่อม

ของหยาบ

ไม่ควรจะกราบบังคมทูลพระกรุณา

ให้พระองค์ทรงเลือก

การจะควรมิควรประการใดสุดแล้วแต่จำทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม

ความเห็นของตน

เห็นด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม

สิ่งที่ทราบมา

ทราบเกล้ากราบกระหม่อมว่า

การทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งถวาย

สนองพระมหากรุณาธิคุณ

ผู้ฟังหรือผู้กล่าวถึง

สรรพนามบุรุษที่ ๑

สรรพนามบุรุษที่ ๒

สรรพนามบุรุษที่ ๓

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

สมเด็จพระบรมราชินีนาถ

ข้าพระพุทธเจ้า

ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท

พระองค์

สมเด็จพระบรมราชินี

สมเด็จพระราชชนนี

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช

สมเด็จพระบรมราชกุมารี

ข้าพระพุทธเจ้า

ใต้ฝ่าละอองพระบาท

พระองค์

สมเด็จเจ้าฟ้า

พระบรมวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า

ข้าพระพุทธเจ้า

ใต้ฝ่าพระบาท

พระองค์

พระเจ้าวรวงศ์เธอ(มิได้ทรงกรม)

พระอนุวงศ์ชั้นพระวรวงศ์เธอ (ทรงกรม)

(ชาย) เกล้ากระหม่อม

(หญิง) เกล้ากระหม่อมฉัน

ฝ่าพระบาท

ท่าน

พระอนุวงศ์ชั้นพระวรวงศ์เธอ (มิได้ทรงกรม)

พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้า

(ชาย) กระหม่อม

(หญิง) หม่อมฉัน

ฝ่าพระบาท

ท่าน

ผู้ฟังหรือผู้กล่าวถึง

สรรพนามบุรุษที่ ๑

สรรพนามบุรุษที่ ๒

สรรพนามบุรุษที่ ๓

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

อาตมภาพ

สมเด็จบรมบพิตร

พระองค์

พระราชวงศ์ชั้นสูง

อาตมภาพ

พระราชสมภารเจ้า

พระองค์

พระราชวงศ์ชั้นรอง

อาตมภาพ

มหาบพิตร

ท่าน

ผู้พูด

ราชาศัพท์

ผู้ฟัง

ชาย

หญิง

พระพุทธเจ้าข้า พระพุทธเจ้าข้าขอรับ

พระพุธเจ้าข้าขอรับใส่เกล้าใส่กระหม่อม

เพคะใส่เกล้าใส่กระหม่อม

พระเจ้าแผ่นดิน

ชาย

หญิง

พระพุทธเจ้าข้า พระพุทธเจ้าข้าขอรับ

เพคะกระหม่อม

พระราชวงศ์ชั้นสูง

ชาย

หญิง

กระหม่อม ขอรับกระหม่อม

เพคะ

พระราชวงศ์ชั้นอนุวงศ์

พระสงฆ์

ถวายพระพร ขอถวายพระพร เจริญพร

พระเจ้าแผ่นดิน พระราชวงศ์ สุภาพชน

สรรพนามบุรุษที่ ๑

ผู้พูด

ผู้ฟัง

อาตมา

พระสงฆ์

บุคคลธรรมดาทั่วไปหรือผู้ที่มีตำแหน่งสูง

อาตมภาพ

พระสงฆ์

พระราชวงศ์ตั้งแต่หม่อมเจ้าขึ้นไป

เกล้ากระผม

พระสงฆ์

พระสงฆ์ที่ดำรงสมณศักดิ์สูงกว่า

ผม กระผม

พระสงฆ์

พระสงฆ์ด้วยกัน

ผม กระผม/ดิฉัน

บุคคลทั่วไป

พระสงฆ์ที่นับถือ

สรรพนามบุรุษที่ ๒

ผู้พูด

ผู้ฟัง

สมเด็จบรมบพิตร

พระสงฆ์

พระเจ้าแผ่นดิน

บพิตร

พระสงฆ์

พระราชวงศ์ชั้นรอง

คุณ โยม

พระสงฆ์

บุคคลทั่วไป บิดา มารดา ญาติผู้ใหญ่หรือผู้อาวุโส

พระคุณเจ้า

บุคคลทั่วไป

พระสงฆ์ที่ทรงสมณศักดิ์

พระคุณท่าน

บุคคลทั่วไป

พระราชาคณะชั้นรองลงมา

ท่าน คุณ

บุคคลทั่วไป

พระสงฆ์ทั่วไป

คำขานรับ

ผู้พูด

ผู้ฟัง

ขอถวายพระพร

พระสงฆ์

พระราชวงศ์

เจริญพร

พระสงฆ์

บุคคลทั่วไป

ครับ ขอรับ

พระสงฆ์

พระสงฆ์

ขอรับ/ค่ะ

บุคคลทั่วไป

พระสงฆ์