ลักษณะสำนวนไทย

ข้อความที่เป็นสำนวนไทยมีลักษณะดังนี้  คือ

1.    มีความหมายโดยนัย   คือความหมายม่ตรงตัวตามความหมายโดยอรรถ  พูดอย่างหนึ่งม    ีความหมายอีกอย่างหนึ่ง  เช่น

                กินปูนร้อนท้อง  -       รู้สึกเดือดร้อนเพราะมีความผิดอยู่

                ขนทรายเข้าวัด  -       ร่วมมือร่วมใจกันทำบุญ

                ฤษีเลี้ยงลิง         -       เลี้ยงเด็กซุกซน   เป็นต้น

2.    ใช้ถ้อยคำกินความมาก  การใช้ถ้อยคำในสำนวนส่วนใหญ่เข้าลักษณะใช้คำน้อยกินความมาก  เนื้อความมีความหมายเด่น  เช่น  ก่อหวอด  ขึ้นคาน  คว่ำบาตร  ขมิ้นกับปูน  คมในฝัก  กิ้งก่าได ้ทอง  ใกล้เกลือกินด่าง  เด็ดบัวไว้ใย  ซึ่งล้วนมีความหมายอธิบายได้ยืดยาว  ส่วนที่ใช้ถ้อยคำหลายคำ  แต่ละคำก็ล้วนมีความหมายและช่วยให้ได้ความกระจ่างชัดเจน  

3.    ถ้อยคำมีความไพเราะ   การใช้ถ้อยคำในสำนวนไทยมักใช้ถ้อยคำสละสลวยมีสัมผัสคล้องจอง  เน้นการเล่นเสียงสัมผัสสระ  สัมผัสอักษร  ให้เสียงกระทบกระทั่งกัน  เกิดความไพระน่าฟังทั้ง   สัมผัสภายในวรรคและระหว่างวรรค  มีการจัดจังหวะคำหลายรูปแบบ  เช่น  เป็นกลุ่มคำซ้อน  4  คำ  อย่าง  ก่อกรรมทำเข็ญ  ก่อร่างสร้างตัว  คู่ผัวตัวเมีย  คู่เรียงเคียงหมอน  คำซ้อน  6  คำ  เช่น  ขิงก็ราข่าก็แรง  ขี้ก้อนใหญ่ให้เด็กเห็น  ยุให้รำตำให้รั่ว  ลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง  คำซ้อน  8  คำ  หรือมากกว่าบ้าง  เช่น  ไก่งามเพราะขนคนงามเพราะแต่ง  กินอยู่กับปากอยากอยู่กับท้อง  กำแพงมีหูประตูมีตา  เป็นต้น

ลักษณะสัมผัสคล้องจองเป็นร้อยกรองง่ายๆ  หลายรูปแบบ  มีทั้งคล้องจองกันในข้อความตอน      เดียว  เช่น  ตื่นก่อนนอนหลัง  ต้อนรับขับสู้  ผูกรักสมัครใคร่  โอภาปราศรัย   และคล้องจองในข้อ ความที่เป็น  2 ตอน  ซึ่งมีอยู่จำนวนมากและในข้อความมากกว่า 2 ตอน  เช่น  น้ำมาปลากินมด  น้ำลดมดกินปลา   เอาหูไปนา  เอาตาไปไร่  อย่าไว่ใจทาง  อย่าวางใจคน  จะจนใจเอง  เป็นต้น

4.    สำนวนไทยมักมีการเปรียบเปรย  หรือมีประวัติที่มา  ส่วนใหญ่มาจากการเปรียบเทียบกับ     ปรากฏการณ์ธรรมชาติ  ประเพณี  ศาสนา  นิยาย  นิทานต่างๆ  กิริยาอาการ  และส่วนต่างๆ    ของร่างกาย  ตัวอย่างเช่น  กลับหน้ามือเป็นหลังมือ  นอนตาไม่หลับ  ใจดีสู้เสือ   กินไข่ขวัญ      ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง  เป็นต้น